Bardzo częstym problemem z jakim zgłaszają się do mnie Klienci jest zagadnienie związane z zrzeczeniem się spadku. Zrzeczenie się spadku po zmarłej osobie co do zasady nie jest możliwe – co najwyższej odrzucić spadek, dokonać działu spadku lub zbyć swój udział spadkowy.
Artykuł 1047 Kodeksu cywilnego wprowadza generalny zakaz zawierania umów o spadek po osobie żyjącej, ustalając sankcję nieważności umowy zakaz ten naruszającej. Mając na uwadze dalsze regulacje kodeksowe należy uznać, iż jedyną prawnie dopuszczalną umową o spadek po osobie żyjącej jest umowa zrzeczenia się dziedziczenia. Umowy takiej jednak nie można zawrzeć po śmierci spadkodawcy.
Natomiast osoba, chcąca się zrzec spadku po śmierci spadkodawcy ma 3 drogi postępowania aby swój cel osiągnąć tj. odrzucenie spadku, dokonanie działu spadku lub zbycie udziału spadkowego.
W niniejszym artykule przybliżę Państwu instytucję odrzucenia spadku jako swoistą możliwość zrzeczenia się spadku.
Zgodnie z art. 1012 Kodeksu cywilnego spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Jednakże gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Należy przy tym wskazać, iż zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 Kodeksu cywilnego to spadkobiercę obciąża dowód zachowania terminu do złożenia oświadczenia.
W przypadku odrzucenia spadku przez spadkobiercę zostaje on wyłączony od dziedziczenia tak jakby nie dożył chwili otwarcia spadku. Skutki prawne odrzucenia spadku będą się w różny sposób kształtować w przypadku spadkobiercy testamentowego a w inny przypadku spadkobiercy ustawowego.
Przy dziedziczeniu ustawowym w miejsce spadkobiercy, który spadek odrzucił, wstępują jego zstępni, a jeżeli zstępnych nie ma, spadek przechodzi na spadkobierców powołanych do dziedziczenia w dalszej kolejności.
W zasadzie każdy spadkobierca, poza gminą i Skarbem Państwa jako spadkobiercami ustawowymi, może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku, jeżeli ma pełną zdolność do czynności prawnych. W przypadku osób, które nie mają takiej zdolności w pełni, oświadczenie o odrzuceniu spadku składa ich przedstawiciel ustawowy za zgodą sądu opiekuńczego.
Odrzucenie spadku daje więc swoistą możliwość zrzeczenia się spadku, jednak przy tej formie nie mamy wpływu na rzecz jakiej osoby będziemy spadek odrzucać.