Przewóz gotówki przez granicę państw Unii Europejskiej jest ściśle uregulowany obowiązującymi przepisami prawa. W szczególności od 3 czerwca 2021 roku obowiązuje w tym przedmiocie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE), które szczegółowo normuje kontrolę środków pieniężnych wwożonych do Unii lub wywożonych z jej terenu.
Jaki jest akt prawny regulujący limity transferów pieniężnych na terenie UE?
Dla limitów transferów pieniężnych na terenie Unii Europejskiej fundamentalne znaczenie ma, jak wyżej wspomniałem, Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1672 z dnia 23 października 2018 r. w sprawie kontroli środków pieniężnych wwożonych do Unii lub wywożonych z Unii oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1889/2005 (Dz. Urz. UE L 284/6 z 12.11.2018). W Polsce obowiązuje ono od 3 czerwca 2021 roku. W dalszej części artykułu będzie ono nazywane „Rozporządzeniem”.
Jaki jest cel Rozporządzenia?
Rozporządzenie zostało wprowadzone, gdyż, jak stwierdzono w Preambule tego aktu prawnego – jednym z priorytetów Unii jest wspieranie harmonijnego, zrównoważonego i powszechnego rozwoju rynku wewnętrznego jako obszaru zapewniającego swobodny i bezpieczny przepływ towarów, osób, usług i kapitału.
Dalej stwierdzono, że ponowne wprowadzenie do gospodarki nielegalnych wpływów i przekierowanie środków na finansowanie nielegalnej działalności prowadzi do zakłóceń i pogorszenia warunków uczciwej konkurencji dla obywateli i przedsiębiorstw przestrzegających prawa, a zatem stanowi zagrożenie dla funkcjonowania rynku wewnętrznego. Ponadto działalność ta sprzyja działaniom przestępczym i terrorystycznym, które zagrażają bezpieczeństwu obywateli Unii.
W związku z powyżej opisaną sytuacją, Unia podjęła działania mające na celu własną ochronę poprzez wprowadzenie w życie opisywanego Rozporządzenia, które reguluje przepływ środków pieniężnych przez jej granice.
Podkreślenia wymaga fakt, że przedmiotowe rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich UE, przy czym w myśl punktu (9) preambuły tego aktu prawnego, jego przepisy nie mają wpływu na możliwości zapewnienia przez państwa członkowskie, w ramach ich prawa krajowego, dodatkowych krajowych systemów kontroli przepływów środków pieniężnych w Unii, pod warunkiem że kontrole te są zgodne z podstawowymi wolnościami Unii.
Właśnie w ramach takich właśnie działań – podejmowanych w celu kontroli przepływów środków pieniężnych w obrębie Wspólnoty – poszczególne państwa członkowskie UE mogą ustanowić własne, krajowe regulacje prawne które mogą np. nakładać obowiązek zgłaszania środków pieniężnych również przy przekraczaniu granic wewnętrznych danego państwa członkowskiego UE (granic w obrębie Wspólnoty). W Polsce są nimi przepisy Prawa dewizowego.
Co to są środki pieniężne według prawa Unii Europejskiej?
Na wstępie wskazać trzeba, że Rozporządzenie wprowadza legalną definicję pojęcia „środków pieniężnych”. Obejmuje ono cztery kategorie: gotówkę, zbywalne papiery na okaziciela, towary używane jako wysoce płynne środki przechowywania wartości oraz określone typy kart przedpłaconych.
Gotówka
Zgodnie z przepisami Rozporządzenia „gotówka” oznacza banknoty i monety, które znajdują się w obiegu jako środek wymiany lub znajdowały się w obiegu jako środek wymiany i można je wciąż wymienić w instytucjach finansowych lub bankach centralnych na banknoty i monety znajdujące się obecnie w obiegu jako środek wymiany
Zbywalne papiery na okaziciela
„Zbywalne papiery na okaziciela” oznaczają instrumenty inne niż gotówka, które uprawniają ich posiadaczy do żądania pewnej kwoty pieniężnej po okazaniu tych instrumentów, bez konieczności potwierdzenia tożsamości lub prawa do tej kwoty. Te instrumenty to czeki podróżne oraz czeki, weksle lub przekazy pieniężne na okaziciela albo podpisane, lecz bez podawania nazwiska odbiorcy płatności, indosowane bez ograniczeń, wystawione na fikcyjnego odbiorcę płatności lub występujące w innej formie, która powoduje przejście tytułu do nich przy ich przekazaniu Zbywalne papiery na okaziciela umożliwiają ich fizycznemu posiadaczowi zażądanie zapłaty kwoty finansowej bez poddawania się rejestracji lub wymienienia z nazwiska lub nazwy. Mogą być łatwo wykorzystane do przekazywania znacznych wartości i wykazują się znacznym podobieństwem do waluty pod względem płynności, anonimowości oraz ryzyka nadużyć.
Towary wykorzystywane jako wysoce płynne środki przechowywania wartości
„Towary używane jako wysoce płynne środki przechowywania wartości” oznaczają towary, wykorzystywane jako wysoce płynne środki przechowywania wartości, w tym monety o zawartości złota co najmniej 90 % oraz kruszec w postaci sztabek, samorodków lub grudek o zawartości złota co najmniej 99,5 %. Charakteryzuje je wysoki stosunek wartości do objętości, dzięki czemu można je bez trudu wymienić na gotówkę na łatwo dostępnych rynkach obrotu, ponosząc tylko niewielkie koszty transakcyjne.
W rezultacie istnieje dla nich łatwo dostępny rynek handlu międzynarodowego, umożliwiający przeliczenie tych towarów na waluty. Towary takie są zazwyczaj przedstawiane w jednolity sposób, umożliwiający szybkie sprawdzenie ich wartości.
Karty przedpłacone
„Karty przedpłacone” oznacza karty niespersonalizowane, przechowujące wartość pieniężną lub środki bądź oferujące dostęp do wartości pieniężnych lub środków, które mogą być wykorzystane do celów transakcji płatniczych, nabycia towarów czy usług lub do wypłaty gotówki, w przypadku gdy takie karty nie są powiązane z rachunkiem bankowym.
Obejmują one anonimowe karty przedpłacone, o których mowa w dyrektywie (UE) 2015/849. Mają szerokie zastosowanie do różnorodnych celów zgodnych z prawem, a niektóre z tych instrumentów służą również interesom społecznym. Są łatwe do przenoszenia i mogą być wykorzystywane do przekazania znacznej wartości przez zewnętrzne granice. Według Rozporządzenia konieczne jest zatem włączenie kart przedpłaconych do definicji środków pieniężnych, w szczególności jeżeli można je kupić bez poddawania klienta analizie. Umożliwi to rozszerzenie kontroli na pewne rodzaje kart przedpłaconych, z uwzględnieniem dostępnej technologii, jeżeli będzie to uzasadnione, pod warunkiem że takie kontrole rozszerzone są z należytym uwzględnieniem proporcjonalności i praktycznej możliwości egzekwowania.
Kim jest osoba przewożąca środki pieniężne?
Rozporządzenie precyzuje także pojęcie „osoby przewożącej środki pieniężne”. Zgodnie z nim – oznacza to każdą osobę wjeżdżającą do Unii lub wyjeżdżającą z Unii i przewożącą środki pieniężne przy sobie, w swoim bagażu lub środku transportu;
Jakie są limity transferów pieniężnych na terenie UE?
Zgodnie z Rozporządzeniem obowiązkowi zgłoszenia przy przewozie przez granicę podlegają wszelkie środki pieniężne, opisane powyżej. Wyznaczony limit wynosi 10 000 euro. W tym zakresie przewiduje się dwojakie obowiązki:
- złożenia deklaracji środków pieniężnych przewożonych przez osobę fizyczną,
- ujawniania środków pieniężnych w transporcie.
Obowiązek złożenia deklaracji środków pieniężnych przewożonych przez osobę fizyczną
Rozporządzenie wprowadziło obowiązek złożenia deklaracji środków pieniężnych przewożonych przez osobę fizyczną przez granice państw należących do Unii Europejskiej.
Polega on na tym, iż osoba przewożąca środki pieniężne w wysokości co najmniej 10 000 EUR musi złożyć deklarację tych środków pieniężnych właściwym organom państwa członkowskiego, przez które wjeżdża do Unii lub wyjeżdża z Unii, oraz udostępnić je tym organom do kontroli. Obowiązek złożenia deklaracji środków pieniężnych nie jest uznawany za spełniony, jeżeli przekazane informacje są nieprawdziwe lub niekompletne lub jeżeli środki pieniężne nie zostały udostępnione do kontroli.
Przedmiotowa Deklaracja, zawiera szczegółowe informacje dotyczące:
- osoby przewożącej środki pieniężne, w tym imię i nazwisko, dane kontaktowe, łącznie z adresem, datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo oraz numer dokumentu tożsamości,
- właściciela środków pieniężnych, w tym, w przypadku właściciela będącego osobą fizyczną, imię i nazwisko, dane kontaktowe, łącznie z adresem, datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo i numer dokumentu tożsamości, a w przypadku właściciela będącego osobą prawną – nazwę, dane kontaktowe, łącznie z adresem, numer rejestracji oraz, jeżeli jest dostępny, numer identyfikacyjny VAT,
- zamierzonego odbiorcy środków pieniężnych – o ile jest dostępny, w tym, w przypadku zamierzonego odbiorcy będącego osobą fizyczną, imię i nazwisko, dane kontaktowe, łącznie z adresem, datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo i numer dokumentu tożsamości, a w przypadku zamierzonego odbiorcy będącego osobą prawną – nazwę, dane kontaktowe, łącznie z adresem, numer rejestracji oraz, jeżeli jest dostępny, numer identyfikacyjny VAT,
- rodzaju oraz kwoty lub wartości środków pieniężnych,
- pochodzenia gospodarczego środków pieniężnych,
- zamierzonego przeznaczenia środków pieniężnych,
- trasy przewozu,
- środków transportu.
Dodać trzeba, że opisane szczegółowe informacje przekazuje się na piśmie lub drogą elektroniczną przy użyciu formularza deklaracji środków pieniężnych, przy czym osoba, która składa deklarację otrzymuje, na żądanie, jej potwierdzoną kopię.
Obowiązek ujawniania środków pieniężnych w transporcie
W przypadku gdy środki pieniężne w transporcie w wysokości co najmniej 10 000 EUR są wwożone do Unii lub wywożone z Unii, właściwe organy państw członkowskich, przez które następuje wwóz do Unii lub wywóz z Unii danych środków pieniężnych, mogą wymagać od nadawcy lub odbiorcy danych środków pieniężnych lub ich przedstawiciela, w zależności od przypadku, aby złożył deklarację ujawnienia środków pieniężnych w terminie 30 dni. Właściwe organy mogą zatrzymać środki pieniężne, do czasu gdy nadawca lub odbiorca lub jego przedstawiciel nie złoży deklaracji ujawnienia środków pieniężnych. Obowiązek ujawnienia środków pieniężnych w transporcie nie jest uznawany za spełniony, w przypadku gdy deklaracja nie została złożona przed upływem terminu, przekazane informacje są nieprawdziwe lub niekompletne lub środki pieniężne nie zostały udostępnione do kontroli.
Wskazać należy, że deklaracja ujawnienia środków pieniężnych zawiera szczegółowe informacje dotyczące:
- składającego deklarację, w tym imię i nazwisko, dane kontaktowe, łącznie z adresem, datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo oraz numer dokumentu tożsamości,
- właściciela środków pieniężnych, w tym, w przypadku właściciela będącego osobą fizyczną, imię i nazwisko, dane kontaktowe, łącznie z adresem, datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo i numer dokumentu tożsamości, a w przypadku właściciela będącego osobą prawną – nazwę, dane kontaktowe, łącznie z adresem, numer rejestracji oraz, jeżeli jest dostępny, numer identyfikacyjny VAT,
- nadawcy środków pieniężnych, w tym, w przypadku nadawcy będącego osobą fizyczną, imię i nazwisko, dane kontaktowe, łącznie z adresem, datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo i numer dokumentu tożsamości, a w przypadku nadawcy będącego osobą prawną – nazwę, dane kontaktowe, łącznie z adresem, numer rejestracji oraz, jeżeli jest dostępny, numer identyfikacyjny VAT,
- odbiorcy lub zamierzonego odbiorcy środków pieniężnych, w tym, w przypadku odbiorcy lub zamierzonego odbiorcy będącego osobą fizyczną, imię i nazwisko, dane kontaktowe, łącznie z adresem, datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo i numer dokumentu tożsamości, a w przypadku odbiorcy lub zamierzonego odbiorcy będącego osobą prawną – nazwę, dane kontaktowe, łącznie z adresem, numer rejestracji oraz, jeżeli jest dostępny, numer identyfikacyjny VAT,
- rodzaju oraz kwoty lub wartości środków pieniężnych,
- pochodzenia gospodarczego środków pieniężnych,
- zamierzonego przeznaczenia środków pieniężnych.
Sposób przekazywania informacji jest analogiczny, jak w przypadku obowiązku złożenia deklaracji środków pieniężnych przewożonych przez osobę fizyczną, a osoba, która składa deklarację także, na swoje żądanie, otrzymuje jej potwierdzoną kopię.
Jakie są uprawnienia właściwych organów?
Rozporządzenie stanowi, iż w celu zweryfikowania spełnienia obowiązku deklaracji środków pieniężnych przewożonych przez osobę fizyczną, właściwe organy, a więc w praktyce organy celne oraz organy Straży Granicznej są uprawnione do kontrolowania osób fizycznych, ich bagażu oraz ich środków transportu, zgodnie z warunkami określonymi w prawie krajowym.
Do celów wdrożenia obowiązku ujawnienia środków pieniężnych w transporcie, są one również uprawnione do kontrolowania wszelkich przesyłek, pojemników lub środków transportu, które mogą zawierać środki pieniężne w transporcie. Odbywać się to może zgodnie z warunkami określonymi w prawie krajowym danego państwa.
W przypadku braku spełnienia obowiązku złożenia deklaracji środków pieniężnych przewożonych przez osobę fizyczną, lub obowiązku ujawnienia środków pieniężnych w transporcie, organy te sporządzają na piśmie lub w formie elektronicznej deklarację z urzędu, która zawiera – w możliwym zakresie – szczegółowe informacje określone w obowiązujących deklaracjach.
Prawo do tymczasowego zatrzymania środków pieniężnych przez właściwe organy
Podkreślenia wymaga fakt, że Rozporządzenie wprowadziło prawo do tymczasowego zatrzymania środków pieniężnych przez właściwe organy danego państwa Unijnego.
Może to nastąpić w drodze decyzji administracyjnej zgodnie z warunkami określonymi w prawie krajowym, jeżeli:
- nie spełniono obowiązku złożenia deklaracji środków pieniężnych przewożonych przez osobę fizyczną, lub obowiązku ujawnienia środków pieniężnych w transporcie,
- istnieją przesłanki wskazujące, że środki pieniężne, niezależnie od kwoty, związane są z działalnością przestępczą.
Od przedmiotowej decyzji administracyjnej, przysługują środki zaskarżenia zgodnie z procedurami przewidzianymi w prawie krajowym.
Musisz wiedzieć, że okres tymczasowego zatrzymania musi być ściśle ograniczony na mocy prawa krajowego do czasu, jaki jest potrzebny właściwym organom, aby stwierdzić, czy okoliczności sprawy uzasadniają dalsze zatrzymanie. Nie może on jednak przekraczać 30 dni. Po przeprowadzeniu przez właściwe organy gruntownej oceny konieczności i proporcjonalności dalszego tymczasowego zatrzymania mogą one podjąć decyzję o przedłużeniu okresu tymczasowego zatrzymania do maksymalnie 90 dni.
W przypadku gdy właściwy organ nie dokona w tym okresie ustalenia w sprawie dalszego zatrzymania środków pieniężnych lub jeżeli stwierdzi, że okoliczności danej sprawy nie uzasadniają ich dalszego zatrzymywania, środki pieniężne podlegają natychmiastowemu zwolnieniu.