Zgodnie z ustawą z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności lub grzywny orzeczonej jako kara samoistna, jeżeli jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.
Zawieszenia wykonania kary nie stosuje się do wielokrotnego recydywisty, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami (art. 69 § 3 k.k.).
Zawieszenia wykonania kary ograniczenia wolności lub grzywny nie stosuje się wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim. Wobec sprawcy występku o charakterze chuligańskim oraz sprawcy przestępstwa określonego w art. 178a § 4 k.k. sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności w szczególnie uzasadnionych wypadkach.
Okres próby
Zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby, który biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia i wynosi:
- od 2 do 5 lat – w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności;
- od roku do 3 lat – w wypadku warunkowego zawieszenia wykonania grzywny lub kary ograniczenia wolności.
W wypadku zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności wobec sprawcy młodocianego lub recydywisty wielokrotnego, okres próby wynosi od 3 do 5 lat.
Obowiązki związane z zawieszeniem wykonania kary
Zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może orzec grzywnę w wysokości do 270 stawek dziennych, jeżeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe. Natomiast zawieszając wykonanie kary ograniczenia wolności, sąd może orzec grzywnę w wysokości do 135 stawek dziennych. W razie zarządzenia wykonania kary pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności, grzywna nie podlega wykonaniu. kara pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności ulega skróceniu o okres odpowiadający liczbie uiszczonych stawek dziennych z zaokrągleniem do pełnego dnia.
Ponadto zawieszając wykonanie kary, sąd może zobowiązać skazanego do:
- informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby;
- przeproszenia pokrzywdzonego;
- wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby;
- wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu;
- powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających;
- poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym;
- uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych;
- powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach;
- powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób;
- opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;
- innego stosownego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.
Nakładając na sprawcę przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej obowiązek wymieniony w pkt 10 sąd określa sposób kontaktu skazanego z pokrzywdzonym. Sąd może także zobowiązać skazanego do naprawienia szkody w całości lub w części.
Zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może w okresie próby oddać skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Dozór jest obowiązkowy wobec:
1. młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego;
2. wielokrotnego recydywisty;
3. sprawcy przestępstwa popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych.
Czas i sposób wykonania nałożonych obowiązków, sąd określa po wysłuchaniu skazanego. Natomiast nałożenie obowiązku poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym wymaga nadto zgody skazanego.
Jeżeli względy wychowawcze za tym przemawiają, sąd, wobec skazanego na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, może w okresie próby ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać nałożone obowiązki albo od wykonania nałożonych obowiązków zwolnić, z wyjątkiem obowiązku naprawienia szkody, jak również oddać skazanego pod dozór albo od dozoru zwolnić.
W przypadku, gdy skazany został oddany pod dozór lub zobowiązany do wykonywania obowiązków w okresie próby, wniosek o określenie czasu i sposobu wykonania nałożonych obowiązków może złożyć również sądowy kurator zawodowy, a także osoba godna zaufania lub przedstawiciel stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej.
Zarządzenie wykonania kary
Wyróżnia się obligatoryjne i fakultatywne zarządzenie wykonania kary.
Obligatoryjne zarządzenie wykonania kary następuje w przypadku, gdy:
- skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności;
- skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą.
Natomiast fakultatywne zarządzenie wykonania kary następuje w przypadku, gdy:
- skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych – jednakże sąd zarządza wykonanie kary, jeżeli wskazane okoliczności zaistnieją po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy;
- skazany po wydaniu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił przestępstwo.
Zarządzenie wykonania kary nie może nastąpić później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby (art. 75 § 4 k.k.).
W przypadku, gdy skazany został oddany pod dozór lub zobowiązany do wykonania obowiązków w okresie próby, wniosek o zarządzenie wykonania kary może złożyć również sądowy kurator zawodowy, a także osoba godna zaufania lub przedstawiciel stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.