Zasiedzenie gruntu uregulowane jest w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93 z późn. zm). Zgodnie z jej art. 172 posiadacz gruntu, który nie jest jego właścicielem nabywa jego własność w dwóch przypadkach:
- jeżeli posiada grunt nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, a posiadanie to uzyskał w dobrej wierze;
- jeżeli posiada grunt nieprzerwanie od lat trzydziestu jako posiadacz samoistny, a posiadanie to uzyskał w złej wierze.
Dla właściwego zrozumienia instytucji zasiedzenia konieczne jest wytłumaczenie wyżej wskazanych pojęć, które stanowią przesłanki zasiedzenia. W obydwóch przypadkach ustawodawca dla zasiedzenia wymaga, aby posiadacz władał gruntem jako posiadacz samoistny. Zgodnie z art. 336 k.c. posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel. Chodzi tutaj o posiadanie w takim zakresie, jaki odpowiada treści prawa własności. Posiadanie to ma miejsce jednak bez tytułu prawnego do gruntu.
Drugim istotnym terminem w przedmiotowej sprawie jest pojęcie „nieprzerwanego posiadania”. Zgodnie z art. 340 k.c. domniemywa się ciągłość posiadania. Z domniemania tego wynikają dla posiadacza znaczne ułatwienia dowodowe. Wystarczy bowiem, gdy w postępowaniu sądowym o stwierdzenie zasiedzenia gruntu udowodni nabycie posiadania w określonym czasie w przeszłości i dalsze jego trwanie obecnie. Ponadto nie można zapominać, iż niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania, a posiadanie przywrócone poczytuje się za nieprzerwane.
Jeżeli chodzi natomiast o rozumienie pojęcie dobra i zła wiara to należy podkreślić, iż nie ma legalnych definicji tych terminów. Zgodnie jednak z definicją wypracowaną w doktrynie w dobrej wierze jest posiadacz, który pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje mu prawo własności gruntu. Natomiast w złej wierze jest posiadacz, który wie lub przy dołożeniu należytej staranności powinien wiedzieć, że nie przysługuje mu prawo własności. Istotnym jest także fakt, iż zgodnie z art. 7 k.c. w przypadku, gdy ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.
Jeżeli właściciel nieruchomości, przeciwko któremu biegnie zasiedzenie, jest małoletni, zasiedzenie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem dwóch lat od uzyskania pełnoletności przez właściciela (art. 173 k.c.).
Należy podkreślić, iż jeżeli podczas biegu zasiedzenia gruntu nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie gruntu w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy obecny posiadacz jest spadkobiercą poprzedniego posiadacza.
Chociaż własność gruntu przez zasiedzenie nabywa się z mocy prawa to, aby sąd wieczysto księgowy dokonał zmiany wpisu właściciela w księdze wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości konieczne jest przeprowadzenie postępowania o stwierdzenie zasiedzenia.
Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia własności gruntu może złożyć każdy zainteresowany. Właściwym do jego rozpoznania jest sąd rejonowy położenia gruntu. Do wniosku tego powinno dołączyć się odpis z księgi wieczystej albo zaświadczenie o stanie prawnym wynikającym ze zbioru dokumentów, które prowadzone są dla nieruchomości mającej być przedmiotem zasiedzenia. Ponadto w przypadku, gdy zasiedzenie nie obejmuje całej nieruchomości mającej urządzoną księgę wieczystą, wnioskodawca do przedmiotowego wniosku powinien dołączyć także mapy nieruchomości, które sporządzone zostały zgodnie z zasadami obowiązującymi przy oznaczaniu nieruchomości.
Wnioskodawca powinien w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia gruntu przywołać wszystkie dowody, które wskazują na spełnienie przesłanek zasiedzenia. W przypadku, gdy sąd stwierdzi, że zasiedzenie nastąpiło to wyda postanowienie zgodne z żądaniem wniosku. Natomiast w przeciwnym przypadku wniosek ten zostanie oddalony.