Zadaniowy system czasu pracy jest jednym z systemów czasu pracy przewidzianych w przepisach ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. Nr 24, poz. 141 z późn. zm.). Zgodnie z przepisem art. 140 wskazanej ustawy w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy może być stosowany system zadaniowego czasu pracy. Pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z następujących norm: czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.
System zadaniowego czasu pracy wprowadza się wówczas, gdy ze względu na rodzaj pracy, jej organizację lub miejsce wykonywania pracy czasu pracy pracownika nie da się wymierzyć godzinowo, lecz jedynie wymiarem zadań, które pracownik powinien wykonać.
Elementem zadaniowego czasu pracy jest wyznaczenie pracownikowi konkretnego zadania (zadań) do wykonania. Na ogół nie mają takiego charakteru obowiązki wynikające z zakresu czynności pracownika. Zasadniczo nie jest dopuszczalne w ramach zadaniowego czasu pracy wskazanie osiągnięcia określonego rezultatu ekonomicznego jako podstawy wymiaru czasu pracy (Wyrok SN z dnia 15 listopada 2006 r., I PK 117/06).
Zadaniowy system czasu pracy nie stanowi nienormowanego czasu pracy. Wynika to z faktu, iż do pracownika zastosowanie mają następujące normy:
- czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w tygodniu pracy;
- tydzień pracy powinien wynosić 5 dni;
- w określonych przez przepisy prawa przypadkach pracownikowi przysługuje 11 godzinny odpoczynek dobowy oraz 35 godzinny odpoczynek tygodniowy.
W razie zastosowania systemu zadaniowego czasu pracy (art. 140 k. p.) pracodawca powinien wykazać, że powierzył pracownikowi zadania możliwe do wykonania w czasie pracy wynikającym z ogólnie przyjętych norm czasu pracy. Co do zasady, czas dojazdu pracownika do miejsca rozpoczęcia pracy (do miejsca wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy) nie jest czasem pracy, nawet wówczas, gdy pracownik świadczy pracę w ramach zadaniowego czasu pracy (Wyrok SN z dnia 16 października 2009 r., I PK 89/09).
Zadaniowy system czasu pracy może być wprowadzony jedynie w uzasadnionych przypadkach. Do przypadków tych zalicza się przede wszystkim sytuacje, gdy znacznie utrudnione jest w sposób dokładny określenie momentu rozpoczęcia i zakończenia pracy. Należy podkreślić, iż system zadaniowego czasu pracy nie może być wprowadzony w następujących przypadkach:
- gdy pracownik przez cały czas wykonywania pracy pozostaje w zakładzie pracy pod bezpośrednim nadzorem przełożonego;
- w stosunku do pracownika młodocianego;
- w stosunku do pracowników wykonujących pracę wysoko skooperowaną.
W sytuacji, gdy pracownik zatrudniony jest jedynie na część etatu pracodawca obowiązany jest wyznaczyć mu stosunkowo mniej zadań.
Istotnym jest fakt, iż w systemie zdaniowego czasu pracy pracownik samodzielnie ustala swój rozkład czasu pracy, tzn. samodzielnie decyduje o tym przez jaki czas będzie wykonywał pracę. W systemie tym liczy się bowiem nie czas poświęcony na realizację określonego zadania, lecz efekt końcowy w postaci wykonania określonego zadania. Pracodawca może jednak wprowadzić pewne ogólne wskazania co do rozkładu pracy pracowników zatrudnionych w systemie zadaniowego czasu pracy.
W systemie zadaniowego czasu pracy pracownicy co do zasady nie mają prawa do wynagrodzenia za godziny nadliczbowe w żadnej formie.
Wynika to z faktu, iż w omawianym systemie istnieje możliwość wyrównywania dłuższego czasu pracy w jednym okresie skróceniem czasu pracy w innym okresie.
Nazwanie czasu pracy „zadaniowym” nie wyłącza stosowania przepisów o wynagrodzeniu za pracę w godzinach nadliczbowych (Wyrok SN z dnia 4 sierpnia 1999 r., I PKN 181/99).
Do obowiązków pracodawcy zatrudniającego pracowników w systemie zadaniowego czasu pracy należy prowadzenie ewidencji czasu pracy. W ewidencji tej nie zaznacza się jednak godzin pracy, lecz dni pracy oraz nieobecności w pracy.
System zadaniowego czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy. Dopiero po dokonaniu wskazanej czynności pracodawca ma prawo zatrudnić nowego lub dotychczasowego pracownika w omawianym systemie czasu pracy. Pracodawca obowiązany jest ponadto ustalić z pracownikiem czas, który będzie niezbędny do wykonania powierzonych pracownikowi zadań.
Wynikające z art. 140 k. p. wymaganie „porozumienia” z pracownikiem nie oznacza uzgodnienia, lecz konsultację. Brak takiego porozumienia nie powoduje nieskuteczności ustanowienia zadaniowego systemu czasu pracy, ale w razie sporu rodzi po stronie pracodawcy obowiązek wykazania, że powierzone pracownikowi zadania były możliwe do wykonania w granicach norm czasu pracy określonych w art. 129 k. p. (Wyrok SN z dnia 5 lutego 2008 r., II PK 148/07).
Przepisy ustawy nie wskazują, jaką formę powinno mieć porozumienie pracodawcy z pracownikiem dotyczące ustalenia czasu niezbędnego do wykonania powierzonych pracownikowi zadań. Należy zaznaczyć jednakże, iż dla celów dowodowych powinno ono przybrać formę pisemną.