Gospodarstwo domowe stanowi jeden z podmiotów gospodarczych, w którego skład może wchodzić jedna lub więcej osób, które zamieszkują razem i wspólnie się utrzymują. Zwykle osoby te połączone są więzami rodzinnymi. Natomiast osoby samotne, które utrzymują się samodzielnie tworzą jednoosobowe gospodarstwa domowe.
W polskim systemie prawa nie ma legalnej definicji pojęcia ”wspólne gospodarstwo domowe”. Doktryna i orzecznictwo starają się natomiast wskazać kryteria pozwalające stwierdzić, iż dane osoby prowadzą wspólnie gospodarstwo domowe.
Dokonanie oceny, czy określone osoby pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym musi być uzależnione od okoliczności konkretnego przypadku. Należy wyraźnie podkreślić, iż fakt, że osoby te zamieszkują wspólnie nie ma dla tej oceny decydującego znaczenia.
Można wyróżnić następujące cechy, które są charakterystyczne dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego:
- udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu;
- niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi;
- stałość sytuacji określonych w pkt 1 i 2 – jedynie chwilowe pozostawanie na utrzymaniu osoby, z którą się mieszka, nie oznacza jeszcze prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego.
W związku z powyższym nie zawsze wspólne zamieszkiwanie osób, nawet ze sobą spokrewnionych uznawane będzie za wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego. Przykładowo wskazać można, iż dorosłe i pracujące dziecko, które wraz ze swoim współmałżonkiem zamieszkuje z rodzicami co do zasady nie pozostaje z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym. Wynika to z faktu, iż osoby te stanowią odrębne rodziny, które charakteryzują odmienne cele.
Powyższe uwagi wypracowane w doktrynie znalazły potwierdzenie w orzecznictwie. Dla przykładu wskazać można następujące dwa orzeczenia.
Rozstrzygnięcie, czy osoba jest samotnie gospodarującą, czy funkcjonuje jako osoba w rodzinie, nie powinno poprzestawać na ustaleniu przez organ, że mieszkanie składa się z jednego pokoju i kuchni oraz że znajdują się w nim pojedyncze sprzęty związane z gospodarowaniem. Wspólne bowiem korzystanie z tych samych sprzętów i urządzeń nie zawsze przesądza o tym, że osoby wspólnie gospodarują (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 19 lutego 2009 r., III SA/Kr 864/08).
Przez wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego rozumie się nie tylko wspólne zamieszkiwanie, ale także wspólne zaspokajanie potrzeb życiowych (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 27 listopada 2009 r., II SA/Lu 587/09).
Z powyższych rozważań wyraźnie wynika, iż nie da się ustalić jednolitych kryteriów oceny, kiedy należy uznać, iż określone osoby prowadzą wspólnie gospodarstwo domowe. Każdy konkretny przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie. Powyższy dorobek wypracowany w doktrynie i orzecznictwie stanowi jednak bardzo istotną pomoc w tej kwestii.
Chciałbym wyrazić wdzięczność za klarowność w przekazie. Artykuł jest napisany w sposób, który pozwala uniknąć nieporozumień, jednocześnie dostarczając kompleksowej wiedzy.