Warunki, od których uzależniony jest wjazd cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej określone są w ustawie z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz. U. z 2011 r., Nr 264, poz. 1573 z późn. zm.).
Zgodnie z art. 13 ust. 1 UCudz cudzoziemiec może przekroczyć granicę i przebywać na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli posiada:
- ważny dokument podróży;
- ważną wizę lub inny ważny dokument uprawniający do wjazdu i pobytu na tym terytorium, jeżeli są wymagane;
- zezwolenie na wjazd do innego państwa lub zezwolenie na pobyt w innym państwie, jeżeli zezwolenia takie są wymagane w przypadku przejazdu tranzytem.
Warunki przekroczenia granicy przez cudzoziemców uczniów szkół pochodzących z państw trzecich uczestniczących w wycieczkach szkolnych z innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej oraz warunki pobytu tych cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej określają przepisy Unii Europejskiej.
Przekroczenie granicy przez cudzoziemca może być uzależnione od uiszczenia przez niego opłaty związanej z wjazdem na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli wymaga tego zachowanie zasady wzajemności w stosunkach z innymi państwami (art. 13 ust. 2 UCudz).
Przepustka
Istotnym jest fakt, iż cudzoziemcy będący członkami załóg statków morskich przypływających do polskich portów morskich, przekraczający granicę w celu zejścia na ląd i pobytu w granicach miasta portowego, posiadający ważny dokument podróży oraz przepustkę wydaną przez komendanta placówki Straży Granicznej, są zwolnieni z obowiązku posiadania wiz. Przepustkę tą wydaje, odmawia jej wydania lub unieważnia komendant placówki Straży Granicznej. Przepustkę wydaje się cudzoziemcowi na wniosek złożony przez armatora lub kapitana statku morskiego albo upoważnionego agenta występującego w jego imieniu. Do wniosku o wydanie przepustki należy dołączyć listę członków załogi statku morskiego zawierającą informacje określone w załączniku do Konwencji o ułatwieniu międzynarodowego obrotu morskiego, sporządzonej w Londynie dnia 9 kwietnia 1965 r. (Dz. U. z 1969 r. Nr 30, poz. 236, z 1972 r. Nr 27, poz. 199 oraz z 2003 r. Nr 131, poz. 1200).
Przepustkę wydaje się na okres postoju statku morskiego w porcie wskazanym we wniosku o wydanie przepustki. Przepustka jest wydawana na okres nie dłuższy niż 15 dni (art. 13a ust. 6 UCudz).
W przypadku nieprzewidzianego przedłużenia się okresu postoju statku morskiego komendant placówki Straży Granicznej może, na wniosek armatora lub kapitana statku morskiego albo upoważnionego agenta występującego w jego imieniu, przedłużyć ważność przepustki na okres wskazany we wniosku o przedłużenie przepustki, nie dłuższy niż 15 dni.
Obowiązki cudzoziemca związane z przekroczeniem granicy RP
Na podstawie art. 15 ust. 1 UCudz cudzoziemiec wjeżdżający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej powinien:
- uzasadnić cel i warunki planowanego pobytu;
- posiadać oraz okazać na żądanie funkcjonariusza Straży Granicznej:
- dokument potwierdzający posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego w rozumieniu przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych lub posiadanie podróżnego ubezpieczenia medycznego o minimalnej kwocie ubezpieczenia w wysokości 30.000 euro, ważnego przez okres planowanego pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pokrywającego wszelkie wydatki, które mogą wyniknąć podczas pobytu na tym terytorium w związku z koniecznością powrotu z powodów medycznych, potrzebą pilnej pomocy medycznej, nagłym leczeniem szpitalnym lub ze śmiercią, w którym ubezpieczyciel zobowiązuje się do pokrycia kosztów udzielonych ubezpieczonemu świadczeń zdrowotnych bezpośrednio na rzecz podmiotu udzielającego takich świadczeń, na podstawie wystawionego przez ten podmiot rachunku – w przypadku wjazdu na podstawie wizy krajowej – wymóg ten można uznać za spełniony, w przypadku gdy cudzoziemiec posiada odpowiednie ubezpieczenie w związku ze swoją sytuacją zawodową;
- wystarczające środki utrzymania na czas trwania planowanego pobytu oraz na powrót do państwa pochodzenia lub zamieszkania lub na tranzyt do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd, albo dokument potwierdzający możliwość uzyskania takich środków zgodnie z prawem;
- zezwolenie na wjazd do innego państwa lub zezwolenie na pobyt w innym państwie, jeżeli zezwolenia takie są wymagane w przypadku przejazdu tranzytem.
Obowiązek okazania środków utrzymania lub dokumentów potwierdzających możliwość uzyskania takich środków zgodnie z prawem nie dotyczy cudzoziemców, którzy przekraczają granicę:
- na podstawie:
- umów międzynarodowych, które przewidują zwolnienie cudzoziemca z obowiązku posiadania tych środków albo obowiązek pokrycia kosztów jego pobytu przez polskie organy państwowe lub instytucje publiczne;
- wizy w celu repatriacji;
- wizy Schengen lub wizy krajowej, w celu wykonywania pracy, o której mowa w art. 26 ust. 1 pkt 5-7 UCudz;
- wizy w celu korzystania z ochrony czasowej;
- wizy w celu udziału w postępowaniu w sprawie o udzielenie azylu;
- karty pobytu;
- wizy w celu korzystania z uprawnień wynikających z posiadania Karty Polaka;
- w związku z niesieniem pomocy charytatywnej;
- w związku z uczestniczeniem w akcji ratunkowej.
Kontroli dokumentów potwierdzających cel i warunki planowanego pobytu, środków utrzymania lub innych dokumentów wskazanych w przepisach prawa dokonuje funkcjonariusz Straży Granicznej podczas przekraczania przez cudzoziemca granicy (art. 15 ust. 3 UCudz).
Zaproszenie
Cudzoziemiec może przedstawić jako dokument potwierdzający posiadanie wystarczających środków utrzymania na czas trwania planowanego pobytu oraz na powrót do państwa pochodzenia lub zamieszkania lub na tranzyt do państwa trzeciego, które udzieli pozwolenia na wjazd, zaproszenie, które mogą wystawić:
- obywatel polski zamieszkujący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także obywatel państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, oraz członek jego rodziny, zamieszkujący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i posiadający prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na tym terytorium;
- cudzoziemiec przebywający bezpośrednio przed wystawieniem zaproszenia legalnie i nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub posiadający zezwolenie na osiedlenie się lub zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego WE;
- osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, mająca siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zaproszenie uzyskuje ważność z chwilą wpisania go, na wniosek zapraszającego, do ewidencji zaproszeń i jest ważne przez okres roku (art. 17 ust. 1 UCudz).
Decyzję o odmowie wpisania lub o unieważnieniu wpisania zaproszenia do ewidencji zaproszeń wydaje się, jeżeli:
- dane zapraszanego cudzoziemca znajdują się w wykazie cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany, a także gdy wjazd lub pobyt tego cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej może spowodować zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego albo naruszyć interes Rzeczypospolitej Polskiej;
- sytuacja finansowa zapraszającego, a w przypadku osoby fizycznej także warunki mieszkaniowe, wskazują, że nie będzie on w stanie zadośćuczynić obowiązkom przyjętym na siebie w zaproszeniu;
- zapraszający nie wykonał zobowiązań wynikających z uprzednio wystawionego zaproszenia;
- zapraszający nie spełnia wymogów, o których mowa w art. 16 ust. 1 UCudz;
- w postępowaniu o wpisanie zaproszenia do ewidencji zaproszeń zapraszający:
- złożył wniosek lub dołączył do niego dokumenty zawierające nieprawdziwe dane osobowe lub fałszywe informacje;
- zeznał nieprawdę lub zataił prawdę albo, w celu użycia za autentyczny, podrobił lub przerobił dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używał.
Ponadto decyzję o unieważnieniu wpisania zaproszenia do ewidencji zaproszeń można wydać na wniosek zapraszającego złożony co najmniej 7 dni przed rozpoczęciem okresu, na który cudzoziemiec został zaproszony.
Unieważnienie wpisania zaproszenia do ewidencji zaproszeń powoduje utratę jego ważności (art. 17 ust. 4 UCudz).
Wpisanie zaproszenia do ewidencji zaproszeń lub wydanie decyzji o odmowie wpisania albo o unieważnieniu zaproszenia należy do zadań wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę zapraszającego.
Zgodnie z art. 19 UCudz w przypadku gdy zapraszający nie wykonał zobowiązań wynikających z wystawionego zaproszenia, Skarb Państwa lub inne podmioty mogą dochodzić od zapraszającego, w postępowaniu przed sądem, zwrotu kosztów poniesionych w związku z pobytem cudzoziemca i opuszczeniem przez niego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wynikających z wykonywania przez te podmioty obowiązków określonych ustawami, do pokrycia których zobowiązany był zapraszający.