Paszporty reguluje ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych (Dz. U. Nr 143, poz. 1027 z późn. zm.).
Utrata ważności paszportów
Przepisy prawa ustanawiają następujące okresy ważności dokumentów paszportowych:
- co do zasady paszport jest ważny przez okres 10 lat od daty jego wydania;
- paszport wydany małoletniemu, który nie ukończył 5 lat jest ważny przez okres 12 miesięcy od daty jego wydania;
- paszport wydany małoletniemu, który ukończył 5 lat, a nie ukończył 13 lat, jest ważny 5 lat od daty jego wydania;
- paszport tymczasowy jest ważny przez okres w nim wskazany, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy od daty jego wydania;
- paszport tymczasowy wydany małoletniemu, który nie ukończył 5 lat jest ważny przez 12 miesięcy od daty jego wydania;
- paszport dyplomatyczny i paszport służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych są ważne przez okres w nich wskazany, z tym że okres ich ważności nie może przekroczyć 10 lat od daty ich wydania.
Utrata ważności dokumentu paszportowego nie pozbawia jego posiadacza prawa wjazdu na podstawie tego dokumentu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 35 UDokPasz).
Osobę, która utraciła dokument paszportowy lub której dokument paszportowy uległ zniszczeniu, obciąża obowiązek niezwłocznego zawiadomienia o tym organu paszportowego, który dokument wydał lub organu paszportowego właściwego ze względu na miejsce pobytu tej osoby.
Należy podkreślić, iż odnaleziony dokument paszportowy nie podlega zwrotowi osobie, której został uprzednio wydany. Osoba, która znalazła dokument paszportowy innej osoby, jest obowiązana do przekazania tego dokumentu do najbliższego organu paszportowego, Policji lub innego organu administracji publicznej. Następnie organy te przekazują dokument organowi paszportowemu, który go wydał.
W przypadku, gdy osoba odnalazła własny dokument paszportowy wcześniej zgłoszony jako utracony, jest obowiązana do jego zwrotu właściwemu miejscowo organowi paszportowemu. Obowiązek zwrotu dokumentu paszportowego następuje bez względu na to, czy osoba posiada już nowy dokument wydany w miejsce utraconego, czy też o wydanie nowego dokumentu nie występowała.
Art. 37 ust. 1 UDokPasz expressis verbis wskazuje w jakich sytuacjach dokument paszportowy traci ważność:
- z dniem zawiadomienia o jego utracie, zniszczeniu lub znalezieniu;
- z dniem podjęcia przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej postanowienia o wyrażeniu zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego przez posiadacza dokumentu paszportowego;
- z dniem śmierci jego posiadacza;
- po upływie 60 dni od dnia doręczenia ostatecznej decyzji administracyjnej lub prawomocnego orzeczenia sądu stwierdzającego zmianę danych, które zamieszczone są w paszporcie albo sporządzenia aktu małżeństwa stwierdzającego zmianę nazwiska, a w przypadku małżeństwa zawartego przed konsulem lub organem zagranicznym – od dnia doręczenia odpisu aktu małżeństwa; w przypadku jednak obywateli polskich przebywających za granicą termin ten wynosi 4 miesiące.
Unieważnianie dokumentów paszportowych
Zgodnie z art. 38 ust. 1 UDokPasz dokument paszportowy podlega unieważnieniu:
- na wniosek:
- sądu prowadzącego przeciwko posiadaczowi dokumentu paszportowego postępowanie w sprawie karnej lub postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, postępowanie w sprawie nieletniego lub prowadzącego postępowanie cywilne;
- organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, organu postępowania wykonawczego w sprawie karnej, w tym o przestępstwo skarbowe, przeciwko posiadaczowi dokumentu paszportowego;
- jeżeli został wydany z naruszeniem przepisów ustawy.
Ponadto na wniosek sądu prowadzącego postępowanie w sprawie o wykonywanie władzy rodzicielskiej, unieważnia się dokument paszportowy małoletniego, w stosunku do którego ma zostać wydane orzeczenie w przedmiocie wykonywania władzy rodzicielskiej.
Unieważnienie i odmowa wydania dokumentu paszportowego następuje w drodze decyzji administracyjnej (art. 39 ust. 1 UDokPasz).
Istotnym jest fakt, iż wniesienie odwołania od decyzji o unieważnieniu tego dokumentu nie wstrzymuje jej wykonania.
Osoba, wobec której wydano decyzję o unieważnieniu dokumentu paszportowego, jest obowiązana do jego zwrotu organowi paszportowemu. W razie niewykonania tego obowiązku mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 oraz z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711 i Nr 133, poz. 935). Podobnie osoba zgłaszająca zgon lub inna osoba posiadająca dokument paszportowy osoby zmarłej jest obowiązana do zwrotu tego dokumentu kierownikowi urzędu stanu cywilnego, właściwemu do sporządzenia aktu zgonu lub organowi paszportowemu.
W przypadku wydania decyzji o unieważnieniu dokumentu paszportowego, przysługuje zwrot opłaty paszportowej za każdy pełny rok objęty unieważnieniem paszportu. Wysokość opłaty podlegającej zwrotowi organ paszportowy ustala w drodze decyzji administracyjnej wydawanej z urzędu, przyjmując za każdy pełny rok:
- jedną dziesiątą – w przypadku unieważnienia paszportu z terminem ważności 10 lat;
- jedną piątą – w przypadku unieważnienia paszportu z terminem ważności 5 lat;
- jedną drugą – w przypadku unieważnienia paszportu z terminem ważności 2 lat
– części opłaty obowiązującej w dniu wydania decyzji w tej sprawie.
Wysokość opłaty podlegającej zwrotowi może być ustalona również w decyzji o unieważnieniu paszportu.