Upadłość konsumencka

Upadłość konsumencka uregulowana jest w ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 z późn. zm.).

W sprawach dotyczących upadłości konsumenckiej postępowanie upadłościowe prowadzi się co do zasady według stosowanych odpowiednio przepisów o postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego. Nie stosuje się jednak m.in. przepisów określających podmioty, które mogą wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, terminu, w którym wniosek ten należy złożyć, przepisów stanowiących o braku możliwości zwolnienia dłużnika od kosztów sądowych.

Obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości dokonuje się przez ogłoszenie w budynku sądowym oraz zamieszczenie w co najmniej jednym dzienniku o zasięgu krajowym. Sąd niezwłocznie zwraca się do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla dłużnika o udzielenie informacji, czy dłużnik w ciągu ostatnich pięciu lat przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości zgłaszał fakt dokonania czynności prawnych podlegających opodatkowaniu, oraz zasięga informacji w Krajowym Rejestrze Sądowym, czy dłużnik jest wspólnikiem spółek handlowych.

W upadłości konsumenckiej ustawodawca expressis verbis dopuścił możliwość prowadzenia likwidacji masy upadłości przez samego upadłego, jedynie pod nadzorem syndyka (art. 4912 ust. 5 PrUiN).

Art. 491³ ust. 1 PrUiN wskazuje obligatoryjne przyczyny oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Są one następujące:

Natomiast umorzenie postępowania ma miejsce wówczas, gdy upadły nie wskaże i nie wyda syndykowi całego majątku albo niezbędnych dokumentów lub w inny sposób nie wykonuje ciążących na nim obowiązków (art. 4914 PrUiN).

Zgodnie z art. 491⁵ PrUiN wątpliwości co do tego, które z przedmiotów należących do upadłego wchodzą w skład masy upadłości, rozstrzyga sędzia-komisarz na wniosek syndyka lub upadłego. Na postanowienie sędziego-komisarza przysługuje zażalenie. W przypadku, gdy w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego za okres dwunastu miesięcy. Kwotę tą określa, na wniosek syndyka, sędzia-komisarz, biorąc pod uwagę potrzeby mieszkaniowe upadłego, w tym liczbę osób pozostających z upadłym we wspólnym gospodarstwie domowym.

Postanowienie o ustaleniu planu spłaty wierzycieli upadłego wydaje sąd po sporządzeniu ostatecznego planu podziału, nie wcześniej jednak niż po opuszczeniu przez upadłego domu jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego wchodzącego w skład masy upadłości. Plan spłaty wierzycieli określa w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym jednak niż pięć lat, upadły jest obowiązany spłacać należności niezaspokojone na podstawie planu podziału oraz jaka część zobowiązań upadłego, po wykonaniu planu spłaty wierzycieli, zostanie umorzona. W planie spłaty wierzycieli uwzględnia się wszystkie zobowiązania upadłego powstałe do dnia jego ustalenia 4917 ust. 1 PrUiN.

O ustaleniu planu spłaty wierzycieli upadłego sąd orzeka na wniosek upadłego, po przeprowadzeniu rozprawy, o której terminie zawiadamia wszystkich wierzycieli. Należy podkreślić jednak, iż sąd nie jest związany wnioskiem upadłego co do treści planu spłaty wierzycieli i może ustalić warunki spłaty bardziej korzystne dla wierzycieli, jeżeli zażąda tego wierzyciel.

Uprawomocnienie się postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli powoduje wygaśnięcie powołania syndyka z mocy samego prawa (art. 491⁸ PrUiN).

Zgodnie z art. 4919 PrUiN w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli upadły:

Upadły jest obowiązany składać sądowi corocznie, do końca kwietnia, sprawozdanie z wykonania planu spłaty wierzycieli za poprzedni rok kalendarzowy, w którym wykazuje osiągnięte przychody, spłacone kwoty oraz nabyte składniki majątkowe o wartości przekraczającej dwukrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach. Do sprawozdania upadły jest obowiązany dołączyć kopię rocznego zeznania podatkowego.

Ustawodawca wprowadził możliwość uchylenia lub zmiany planu spłaty wierzycieli. Sąd może zmienić plan spłaty wierzycieli na wniosek upadłego, jeżeli z powodu przemijającej przeszkody nie może wywiązać się on z obowiązków w nim określonych. Zmiana planu spłaty wierzycieli może nastąpić przez przedłużenie terminu spłaty lub zmienienie wysokości poszczególnych płatności (art. 491¹⁰ ust. 1 PrUiN).

Ponadto sąd może zmienić plan spłaty wierzycieli na wniosek każdego z wierzycieli upadłego. Z wnioskiem tym każdy z wierzycieli może wystąpić w razie istotnej poprawy sytuacji majątkowej upadłego w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli, wynikającej z innych przyczyn niż zwiększenie się wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskiwanych z osobiście wykonywanej przez upadłego działalności zarobkowej. Zmiana planu spłaty wierzycieli w tym przypadku dotyczyć będzie podwyższenia kwot przypadających wierzycielom (art. 491¹⁰ ust. 2 PrUiN).

Natomiast zgodnie art. 491¹¹ ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego uchylenie planu spłaty wierzycieli przez sąd jest dopuszczalne w przypadku niewykonywania przez upadłego obowiązków w nim ustalonych. Uchylenie to następuje na  wniosek wierzyciela. Konsekwencją uchylenia omawianego planu jest umorzenie postępowania upadłościowego. Plan spłaty wierzycieli może być uchylony także wówczas, gdy upadły w sprawozdaniu z wykonania tego planu zataił swoje przychody lub w okresie jego wykonywania dokonywał czynności przekraczających granice zwykłego zarządu, lub gdy okaże się, że upadły ukrywał majątek bądź czynność prawna upadłego została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.

Sąd wyda postanowienie o umorzeniu niezaspokojonych zobowiązań upadłego objętych planem spłaty oraz o zakończeniu postępowania upadłościowego po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli (art. 491¹² ust. 1 PrUiN).

Należy dodać, iż o umorzeniu niezaspokojonych zobowiązań upadłego oraz o zakończeniu postępowania upadłościowego sąd orzeka na wniosek upadłego, po przeprowadzeniu rozprawy.