Sposoby przeniesienia czeku reguluje ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo czekowe (Dz. U. Nr 37, poz. 283 z późn. zm.).
Sposoby te są następujące:
- czek, który został wystawiony na określoną osobę z dodaniem wyraźnego zastrzeżenia „na zlecenie” lub bez takiego zastrzeżenia, można przenieść przez indos;
- czek, wystawiony na określoną osobę z dodaniem zastrzeżenia „nie na zlecenie” lub innego równoznacznego, można przenieść tylko w formie i ze skutkami zwykłego przelewu;
- czek można indosować także na wystawcę lub na każdą inną osobę, czekowo zobowiązaną; osoby te mogą czek dalej indosować.
Indos
Indos powinien być bezwarunkowy. Warunki, od których uzależniono indos, uważa się za nienapisane (art. 15 UPrCzek).
Należy podkreślić, iż indos częściowy jest nieważny. Nieważny jest również indos, dokonany przez trasata.
Indos na okaziciela jest równoznaczny z indosem in blanco.
Indos na rzecz trasata ma znaczenie pokwitowania, za wyjątkiem przypadku, gdy trasat ma kilka zakładów, a czek indosowano na rzecz zakładu innego, niż zakład, na który czek wystawiono.
Indos powinien być napisany na czeku lub na złączonej z nim karcie dodatkowej (przedłużku) i podpisany przez indosanta.
Indos może nie wymieniać indosatariusza lub może ograniczać się tylko do podpisu indosanta (indos in blanco). W tym przypadku indos jest ważny tylko, jeżeli został napisany na odwrotnej stronie czeku lub na przedłużku.
Indos przenosi wszystkie prawa z czeku (art. 17 UPrCzek).
W przypadku, gdy indos jest in blanco, posiadacz czeku może:
- wypełnić indos nazwiskiem własnym lub innej osoby;
- indosować czek dalej in blanco lub na inną osobę;
- przenieść czek na inną osobę bez wypełnienia indosu in blanco i bez indosowania.
W braku odmiennego zastrzeżenia indosant odpowiada za zapłatę czeku (art. 18 UPrCzek).
Należy podkreślić, iż indosant może zabronić dalszego indosowania. W przypadku takim nie odpowiada wobec następnych indosatariuszy.
Osoba, która ma czek, przenośny przez indos, będzie uważana za prawnego posiadacza, jeżeli wykaże swoje prawo nieprzerwanym szeregiem indosów, chociażby ostatni indos był in blanco. Przekreślone indosy uważa się w tym przypadku za nieistniejące. Gdy po indosie in blanco następuje dalszy indos, uważa się, że indosant, który go podpisał, nabył czek na mocy indosu in blanco.
Na podstawie art. 20 UPrCzek indos, umieszczony na czeku na okaziciela, zobowiązuje indosanta według przepisów o zwrotnym poszukiwaniu. Nie zmienia on zresztą dokumentu na czek na zlecenie.
W przypadku, gdy dany podmiot przez jakikolwiek wypadek utracił posiadanie czeku, posiadacz, w którego ręce czek się dostał – bez względu na to, czy chodzi o czek na okaziciela, czy też o czek na zlecenie, którego posiadacz wykaże swe prawo – będzie obowiązany do wydania czeku tylko, jeżeli go nabył w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa.
Osoby, przeciw którym dochodzi się praw z czeku, nie mogą wobec posiadacza zasłaniać się zarzutami, opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą lub posiadaczami poprzednimi, chyba że posiadacz, nabywając czek, działał świadomie na szkodę dłużnika.
Jeżeli indos zawiera wzmiankę „waluta do odebrania”, „do inkasa”, „per procura” lub inną wzmiankę, oznaczającą tylko pełnomocnictwo, wówczas posiadacz może wykonywać wszystkie prawa z czeku. Nie może go jednak indosować inaczej, jak tylko ze skutkami pełnomocnictwa. W tym przypadku dłużnicy czekowi mogą zasłaniać się wobec posiadacza tylko zarzutami, służącymi im przeciw indosantowi.
Pełnomocnictwo, zawarte w indosie pełnomocniczym, nie wygasa przez śmierć mocodawcy ani przez to, że mocodawca utracił zdolność do działań prawnych (art. 23 UPrCzek).
Istotnym jest fakt, iż indos, dokonany po proteście lub po równoznacznym stwierdzeniu albo po upływie terminu do przedstawienia, ma tylko skutki zwykłego przelewu. Aż do dowodu przeciwnego indos bez daty uważa się za dokonany przed protestem lub przed równoznacznym stwierdzeniem albo przed upływem terminu do przedstawienia.