Podstawowym sposobem określenia wysokości stężenia alkoholu we krwi jest przeprowadzenie chemicznej analizy krwi pobranej przez fachowego pracownika służby zdrowia. Może się nam wydawać, że ta metoda jest przestarzała i nie skuteczna ale nic bardziej mylnego.
Metoda to ma szereg zalet: każdorazowe przeprowadzenie badania lekarskiego w momencie pobrania krwi czy przechowywanie pobranej próbki krwi jeszcze pewien czas po dokonaniu analizy. Umożliwia to np. zweryfikowanie tezy o podmianie krwi przekazanej do badania. Kilkakrotne pobranie krwi w odpowiednim czasie umożliwia tez wyprowadzenie wniosku o stopniu nietrzeźwości w momencie zdarzenia w przypadku, kiedy czas pierwszego pobrania odbiegał kilka godzin od momentu badanego zdarzenia (badanie retrospektywne).
Metoda ta jednak posiada pewne wady. Wady metody chemicznej wynikają z niebezpieczeństwa zastosowania niewłaściwych środków dezynfekcji skóry, możliwości chociażby nieumyślnego uszkodzenia pojemników w transporcie czy negatywnego wpływu wysokiej temperatury w czasie długiego przechowywania.
W ostatnich latach, zwłaszcza do oceny stanu trzeźwości osób żywych coraz częściej zastosowanie znajdują metody pośredniej analizy krwi poprzez badanie powietrza wydychanego z płuc.
Metody te są przede wszystkim łatwe w stosowaniu, nie wymagają angażowania personelu medycznego, a wynik uzyskuje się natychmiast. Precyzja analizy powietrza wydychanego przy pomocy urządzeń typu „Alkomat” czy „Alkotest 7110” jest bardzo wysoka i znacznie przewyższa precyzję takiej analizy przy pomocy metod klasycznej analizy chemicznej krwi. Przy prawidłowym zastosowaniu pomiaru alkomatem w zasadzie nie istnieje możliwość skutecznego zakwestionowania wskazanego wyniku. Urządzenia tej klasy, w przeciwieństwie do tzw. podręcznych analizatorów powietrza, posiadają zabezpieczenia konstrukcyjne gwarantujące swoistość i precyzję pomiaru.
Uzyskany takim sposobem dowód jest w pełni wiarygodny w postępowaniu sądowym, co wyraźnie podkreślał w jednym ze swoich orzeczeń Sąd Najwyższy.
W celu uniknięcia zarzutów nierzetelności wyników zaleca się jednak jak najszybsze zbadanie stanu trzeźwości osoby zatrzymanej po wydarzeniu, jakie dało powód do badania. Pomiar z użyciem „Alkomatu” lub „Alkotestu 7110” powinien zawsze zostać powtórzony po upływie 15 minut od momentu pierwszego pomiaru. Zadbać należy też wykonanie bardzo głębokiego wydechu, co gwarantuje dopływ powietrza płucnego, a niektórych przypadkach np. zalegania w ustach resztek pokarmowych uprzednie dokładne wypłukanie jamy ustnej wodą.
Osoby pobierające materiał do badania stanu nietrzeźwości w każdym przypadku mają obowiązek sporządzenia w staranny sposób kompletnej dokumentacji. Warto też wiedzieć, że zewnętrzne użycie alkoholu w celach terapeutycznych, np. do przemycia rany nie ma istotnego wpływu na wynik analizy krwi. Niektóre ciężkie stany cukrzycy mogą podnosić wynik chemicznej analizy krwi, ale w takich stanach chorobowych udział w ruchu komunikacyjnym kierowcy jest niedopuszczalny. Cukrzyca nie wpływa natomiast na wyniki pomiaru przy pomocy alkotestu.
W polskim prawie dolną granicą „stanu po użyciu alkoholu” jest stężenie 0,2%o (promile) alkoholu. Wartości poniżej tej granicy to margines bezpieczeństwa uwzględniające tzw. alkohol fizjologiczny, rozrzut analityczny wyników czy błąd laboratoryjny. Wartości tych nie powinno się w ogóle podawać, gdyż u osób mało zorientowanych mogą wywoływać błędną interpretację ustaleń.
Z kolei, „stan po użyciu alkoholu” zachodzi, gdy w pobranej próbce krwi wystąpiło stężenie od 0,2%o do 0,5%o albo w wydychanym powietrzu stwierdzono od 0,1 do 0,25 mg alkoholu 1 dm3. Powyżej tych stężeń mamy do czynienia ze stanem nietrzeźwości. Stężenia powyżej 3,0 promile zagrażają życiu ludzkiemu, powyżej 4,0 promile często kończą się śmiercią.