Skarga na bezczynność organu administracji uregulowana jest w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r., Nr 270 z późn. zm.). Uprawnionym do wniesienia skargi jest:
- każdy, kto ma w tym interes prawny;
- prokurator;
- Rzecznik Praw Obywatelskich;
- Rzecznik Praw Dziecka;
- organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym;
- inny podmiot, któremu ustawy przyznają prawo wniesienia skargi.
Kilku uprawnionych do wniesienia skargi może w jednej sprawie występować w roli skarżących, jeżeli ich skargi dotyczą tej samej bezczynności organu.
Skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie, chyba że skargę wnosi prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka. Jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi i nie stanowi inaczej, należy przed wniesieniem skargi do sądu wezwać na piśmie właściwy organ do usunięcia naruszenia prawa.
W odniesieniu do udostępniania informacji publicznej na wniosek (art. 10 ust. 1 oraz art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej – Dz. U. Nr 112, poz. 1198 ze zm.) wyczerpanie środków zaskarżenia zachodzi zarówno wtedy, gdy wnioskodawca przed wniesieniem skargi do sądu administracyjnego złożył zażalenie w trybie art. 37 § 1 K.p.a., wymagane w odniesieniu do skarg na bezczynność polegającą na niewydaniu decyzji, jak i wtedy, gdy wnioskodawca wezwał organ do usunięcia naruszenia prawa, co jest wymagane przy bezczynności organu w zakresie czynności materialno-technicznych (art. 52 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270) (Wyrok WSA w Opolu z dnia 27 maja 2004 r., II SAB/Op 1/04).
Skargę na bezczynność wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia wezwania o usunięcie naruszenia prawa (art. 53 § 2 UPostSAdm).
Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka mogą wnieść skargę w terminie sześciu miesięcy od dnia podjęcia czynności uzasadniającej wniesienie skargi.
Skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego bezczynność jest przedmiotem skargi. Organ ten obowiązany jest przekazać skargę sądowi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę w terminie trzydziestu dni od dnia jej wniesienia. Jednakże organ, którego bezczynność zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy. Uwzględniając skargę, organ stwierdza jednocześnie, czy bezczynność miała miejsce bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa.
W przypadku, gdy organ, którego bezczynność jest przedmiotem skargi nie przekazał skargi sądowi we właściwym terminie, sąd na wniosek skarżącego może orzec o wymierzeniu temu organowi grzywny. Jeżeli jednak organ nie przekazał sądowi skargi mimo wymierzenia grzywny, sąd może na żądanie skarżącego rozpoznać sprawę na podstawie nadesłanego odpisu skargi, gdy stan faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie budzi uzasadnionych wątpliwości.
Skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać:
- wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności;
- oznaczenie organu, którego bezczynności skarga dotyczy;
- określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego.
W przypadku, gdy w jednym piśmie zaskarżono więcej niż jedną bezczynność, przewodniczący zarządza rozdzielenie tych skarg.
W następujących przypadkach sąd odrzuca skargę na bezczynność:
- jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego;
- wniesioną po upływie terminu do jej wniesienia;
- gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków formalnych skargi;
- jeżeli sprawa objęta skargą pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub została już prawomocnie osądzona;
- jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli skarżący nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną skarżącą zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie;
- jeżeli z innych przyczyn wniesienie skargi jest niedopuszczalne.
Z powodu braku zdolności sądowej jednej ze stron albo zdolności procesowej skarżącego i niedziałania przedstawiciela ustawowego lub braku w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej skarżącym, uniemożliwiającego jego działanie, sąd odrzuci skargę dopiero wówczas, gdy brak nie zostanie uzupełniony. Sąd odrzuca skargę postanowieniem. Odrzucenie skargi może nastąpić na posiedzeniu niejawnym. Sąd nie może jednakże odrzucić skargi z powodu tego, ze sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego, jeżeli w tej sprawie sąd powszechny uznał się za niewłaściwy.
W przypadku, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny sąd administracyjny, sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekaże sprawę właściwemu sądowi administracyjnemu. Postanowienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany postanowieniem o przekazanie sprawy. Nie dotyczy to przekazania sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu. Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy.
Skarżący ma prawo cofnąć skargę na bezczynność. Cofnięcie skargi wiąże sąd. Jednakże sąd powinien uznać cofnięcie skargi za niedopuszczalne, jeżeli zmierza ono do obejścia prawa.