Zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) testament allograficzny oraz testament notarialny stanowią formę testamentu zwykłego.
Testament allograficzny oraz testament notarialny to testamenty zwykłe.
Testament allograficzny
Testament allograficzny określany jest także czasami mianem testamentu urzędowego, ponieważ przy jego sporządzaniu musi być obecna osoba pełniąca funkcje publiczne.
Testament allograficzny polega na oświadczeniu ustnie przez spadkodawcę swojej ostatniej woli w obecności dwóch świadków wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego (art. 951 § 1 k.c.).
Nieważny jest testament sporządzony w ten sposób, że spadkodawca oświadczył swą ostatnią wolę wobec sekretarza gminy (art. 951 § 1 k.c.), który był skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania (Uchwała SN z dnia 2 grudnia 1994 r., III CZP 152/94).
Spadkodawca musi oświadczyć swoją ostatnią wolę ustnie.
Warunkiem ważności testamentu zwykłego, przewidzianego w art. 951 k.c., jest złożenie przez spadkodawcę ustnego oświadczenia ostatniej woli. Wymaganiu temu nie czyni zadość odczytanie spadkodawcy sporządzonego wcześniej – pod jego nieobecność – pisemnego projektu testamentu i oświadczenie przez spadkodawcę, że to, co mu odczytano, uznaje za swoją ostatnią wolę (Uchwała SN z dnia 26 lutego 1993 r., III CZP 24/92).
W związku z powyższym osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w omawianej formie.
Świadkami testamentu allograficznego nie mogą być osoby wskazane w art. 956 k.c.
Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. W przypadku, gdy daty tej nie podano lub podana została data nieprawdziwa – testament allograficzny jest nieważny. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, to należy zaznaczyć to w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu (art. 951 § 2 k.c.).
Nieważność testamentu przewidzianego w art. 951 k.c., spowodowana mylnym wyobrażeniem spadkodawcy, który oświadczył swą ostatnią wolę wobec sołtysa, że sołtys jest osobą powołaną do przyjęcia takiego oświadczenia, może być uznana za szczególną okoliczność w rozumieniu art. 952 § 1 k.c., wskutek której zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione (Uchwała SN z dnia 22 marca 1982 r., III CZP 5/82).
Testament notarialny
W art. 950 k.c. expressis verbis dopuszczono jedynie sporządzenie testamentu w formie aktu notarialnego, natomiast nie określono wymagań formalnych, którym powinien on odpowiadać. Odesłano w tym względzie do przepisów ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (t.j. Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158).
Testament notarialny to testament sporządzony w formie aktu notarialnego.
Testament notarialny stanowi jedną z form aktu notarialnego, dlatego też powinien odpowiadać wymogom formalnym określonym dla aktów notarialnych.
Nieważny jest testament osoby głuchej lub głuchoniemej, jeżeli w treści sporządzonego przez notariusza dokumentu brak wzmianki o dopełnieniu przez niego obowiązku przekonania się, że treść dokonanej czynności jest dokładnie znana i zrozumiała dla testatora (art. 87 § 1 pkt 2 w związku z art. 92 § 3 zdanie drugie ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22, poz. 91 ze zm.) (Uchwała SN z dnia 19 lipca 2001 r., III CZP 36/01).
Do ważności aktu notarialnego wystarczy wskazanie, iż osoba biorąca udział w akcie nie podpisała go bądź dlatego, że nie umie się podpisać, bądź też dlatego, że nie mogła złożyć podpisu. Nie jest natomiast konieczne zamieszczenie w akcie notarialnym szczegółowej wzmianki, z jakiego powodu osoba ta nie mogła się podpisać, zwłaszcza jeżeli z okoliczności towarzyszących sporządzeniu aktu niedwuznacznie wynika stan zdrowia osoby biorącej udział w akcie (Postanowienie SN z dnia 4 grudnia 1973 r., III CRN 294/73).