Przesłanki przysposobienia

Na podstawie ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964, Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) można dokonać następującego podziału przesłanek przysposobienia:

1. przesłanki po stronie przysposabiającego;
2. przesłanki po stronie przysposobionego;
3. inne przesłanki.

Przesłanki po stronie przysposabiającego

Do przesłanek przysposobienia, które muszą występować po stronie przysposabiającego zalicza się:

1. pełną zdolność do czynności prawnych (art. 114¹ k.r. i o.) – jest to przesłanka konieczna; wymóg ten wynika z faktu, iż w przypadku braku lub ograniczenia tej zdolności nie można sprawować władzy rodzicielskiej nad przysposobionym dzieckiem;
2. wola przysposobienia dziecka (art. 117 § 1 k.r. i o.) – do orzeczenia przez sąd przysposobienia niezbędne jest żądanie przysposabiającego; w przypadku, gdy przysposabiający pozostaje w związku małżeńskim do przysposobienia potrzebna jest zgoda jego małżonka, chyba że nie ma on zdolności do czynności prawnych albo że porozumienie się z nim napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody (art. 116 k.r. i o.);
3. odpowiednia różnica wieku między przysposabiającym a przysposobionym (art. 114¹ § 2 k.r. i o.) – „odpowiednia” różnica wieku nie została ściśle określona; przyjmuje się zwykle, że powinno to być co najmniej 18 lat, jednak dopuszcza się również wyjątki od tej zasady;
4. kwalifikacje podmiotowe przysposabiającego (art. 114¹ § 1 k.r. i o.) – powinien posiadać kwalifikacje osobiste uzasadniające przekonanie, że będzie należycie wywiązywał się z obowiązków przysposabiającego.

Przesłanki po stronie przysposabianego

Do przesłanek przysposobienia, które muszą występować po stronie przysposabianego zalicza się:

1. małoletniość (art. 114 § 1 k.r. i o.) – przysposobić można tylko osobę małoletnią; wymaganie małoletniości powinno być spełnione w dniu złożenia wniosku o przysposobienie; każde małoletnie dziecko może być przysposobione niezależnie od takich okoliczności, jak np. posiadanie obojga rodziców;
2. życie (art. 117 § 2 k.r. i o.) – orzeczenie o przysposobieniu nie może być wydane po śmierci przysposabiającego lub osoby, która miała być przysposobiona; w przypadku, gdy dziecko umrze w trakcie postępowania sąd umarza je ze względu na to, iż stało się bezprzedmiotowe;
3. zgoda małoletniego na przysposobienie (art. 118 § 1 k.r. i o.) – jeżeli przysposabiany ukończył lat trzynaście do przysposobienia potrzebna jest jego zgoda; jeżeli jednak przysposabiany nie ukończył lat trzynastu sąd opiekuńczy powinien go wysłuchać, w przypadku, gdy może on pojąć znaczenie przysposobienia; sąd opiekuńczy może wyjątkowo orzec przysposobienie bez żądania zgody przysposabianego lub bez jego wysłuchania, jeżeli nie jest on zdolny do wyrażenia zgody lub jeżeli z oceny stosunku między przysposabiającym a przysposabianym wynika, że uważa się on za dziecko przysposabiającego, a żądanie zgody lub wysłuchanie byłoby sprzeczne z dobrem przysposabianego; należy podkreślić, iż zgody tej za dziecko nie może wyrazić jego przedstawiciel ustawowy;

Inne przesłanki przysposobienia

Do innych przesłanek przysposobienia należy zaliczyć te, które nie są zależne od stron stosunku przysposobienia. Należą do nich:

1. zgoda rodziców przysposabianego (art. 119 § 1 k.r. i o.) – zgoda ta nie jest jednak konieczna w przypadku, gdy rodzice przysposabianego zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej lub są nieznani albo porozumienie się z nimi napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody; ponadto sąd opiekuńczy może ze względu na szczególne okoliczności, orzec przysposobienie mimo braku zgody rodziców, których zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, jeżeli odmowa zgody na przysposobienie jest oczywiście sprzeczna z dobrem dziecka;

jeżeli ma być orzeczone przysposobienie niepełne lub pełne to zgoda rodziców musi dotyczyć konkretnego postępowania oraz ściśle określonej osoby, która ma być przysposabiającym; natomiast jeżeli ma być orzeczone przysposobienie pełne, nieodwołalne rodzice wyrażają tzw. zgodę blankietową (nie wskazują w niej osoby, która ma być przysposabiającym, jest to zgoda na przysposobienie dziecka, które ma być dokonane w przyszłości);

2. adopcja zagraniczna (art. 114² § 1 k.r. i o.) – przysposobienie, które spowoduje zmianę dotychczasowego miejsca zamieszkania przysposabianego w Rzeczypospolitej Polskiej na miejsce zamieszkania w innym państwie, może nastąpić wówczas, gdy tylko w ten sposób można zapewnić przysposabianemu odpowiednie zastępcze środowisko rodzinne; warunek ten nie ma jednak zastosowania, jeżeli między przysposabiającym a przysposabianym istnieje stosunek pokrewieństwa lub powinowactwa albo gdy przysposabiający już przysposobił siostrę lub brata przysposabianego.