Przesłanki procesowe wydania europejskiego nakazu zapłaty wskazane są w rozporządzeniu (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiającego postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (Dz. Urz. UE L 399 z 30.12.2006, s. 1). Do przesłanek tych należą:
- rodzaj sprawy;
- transgraniczny charakter sprawy;
- pieniężny charakter roszczenia;
- wymagalność roszczenia;
- jurysdykcja krajowa sądu;
- niewadliwie sporządzony pozew;
- brak oczywistej bezzasadności powództwa.
Należy podkreślić, iż w przypadku, gdy brak będzie jednej ze wskazanych wyżej przesłanek sąd odrzuci pozew. Konieczne jest jednak poczynienie w tym miejscu następujących zastrzeżeń:
- odrzucenie pozwu z powodów formalnych następuje dopiero po bezskutecznym upływie terminu wskazanego w wezwaniu sądu do uzupełnienia lub poprawienia pozwu;
- w przypadku, gdy dopuszczalne jest wydane nakazu zapłaty tylko co do części dochodzonego roszczenia – odrzucenie pozwu następuje, gdy powód w terminie wyznaczonym przez sąd nie prześle odpowiedzi na propozycje sądu dotyczącą zmiany powództwa, a także, gdy powód odrzuci te propozycje.
Dopuszczalność wydania europejskiego nakazu zapłaty ze względu na rodzaj sprawy
Na podstawie art. 2 rozporządzenia (WE) nr 1896/2006 europejski nakaz zapłaty może być wydany w transgranicznych sprawach cywilnych i handlowych bez względu na rodzaj sądu lub trybunału. Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 nie ma zastosowania w szczególności do spraw skarbowych, celnych lub administracyjnych, ani dotyczących odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej (acta iure imperii).
Ponadto rozporządzenie to nie ma zastosowania do spraw dotyczących:
- praw majątkowych wynikających ze stosunków małżeńskich, testamentów i dziedziczenia;
- upadłości, postępowania związanego z likwidacją niewypłacalnych spółek lub innych osób prawnych, postępowań pojednawczych, układów oraz innych analogicznych postępowań;
- zabezpieczenia społecznego;
- roszczeń wynikających z zobowiązań pozaumownych, chyba że:
- są one przedmiotem umowy między stronami lub nastąpiło uznanie długu, lub
- dotyczą długów oznaczonych wynikających ze współwłasności mienia.
Istotnym jest fakt, iż do wykładni przesłanek dopuszczalności wydania europejskiego nakazu zapłaty, które określone są w rozporządzeniu (WE) nr 1896/2006 zastosowanie ma orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w przedmiocie przesłanek stosowania konwencji lubańskiej (obecnie rozporządzenia (WE) nr 44/2001).
Należy przytoczyć orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie LTU v. Eurocontrol z dnia 14 października 1976 r. (Rs 29/76). W orzeczeniu tym zaznaczono, iż prawo żadnego państwa, które uczestniczy w konwencji (państwa członkowskiego w rozumieniu rozporządzenia) nie jest właściwe dla wykładni pojęcia „sprawy cywilne i handlowe”. Należy raczej brać pod uwagę określone cele konwencji (odpowiednio rozporządzenia (WE) nr 44/2001), jej systematykę oraz powszechne zasady prawa, które wynikają z całości krajowych systemów prawnych. Podobnie także orzeczenie ETS z dnia 22 lutego 1979 r. w sprawie Gourdain v. Nadler (Rs 133/78) oraz orzeczenie ETS z dnia 16 grudnia 1980 r. w sprawie Niderlande v. Rüffer (Rs 814/79).
Podkreślenia wymaga jednak fakt, iż z przyjęcia autonomiczności wykładni nie można wyprowadzić wniosku, że całkowicie pominięte jest prawo państwa, którego dana sprawa dotyczy. Kwalifikacja sprawa przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości dokonywana jest w dwóch etapach:
- ETS dokonuje oceny rozpatrywanej sprawy z punktu widzenia systemu prawnego danego państwa członkowskiego, którego dotyczy sprawa;
- ETS porównuje wynik wskazanej wyżej oceny z kwalifikacją podobnych spraw w systemach prawnych pozostałych państwa członkowskich.
Transgraniczny charakter sprawy
Transgraniczny charakter sprawy cywilnej lub handlowej zdefiniowany jest w art. 3 rozporządzenia (WE) nr 1896/2006. Zgodnie z tym przepisem do celów rozporządzenia przez sprawę transgraniczną należy rozumieć sprawę, w której przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu rozpoznającego sprawę. Miejsce zamieszkania ustala się zgodnie z art. 59 i 60 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. Charakter sprawy jako sprawy transgranicznej jest oceniany według stanu z daty wniesienia pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty.
Pieniężny charakter roszczenia i jego wymagalność
Postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty ustanawia się w celu dochodzenia roszczeń pieniężnych o oznaczonej wysokości, które są wymagalne w chwili wniesienia pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty (art. 4 rozporządzenia (WE) nr 1896/2006). Należy podkreślić, iż także pojęcia wskazane w przytoczonym przepisie powinno się tłumaczyć autonomicznie zgodnie z międzynarodową wykładnią uwzględniając cel i strukturę rozporządzenia (WE) nr 1896/2006.