Przewóz gotówki przez granicę polsko-ukraińską poddany jest wielu ograniczeniom wskazanym w przepisach obowiązującego prawa. Aby był on możliwy konieczne jest także poddanie się specjalnej procedurze. To samo dotyczy również przekazów pieniężnych.
Przewóz gotówki przez granicę polsko-ukraińską – ogólne zasady
Kwestie związane z przewozem gotówki przez granicę Rzeczypospolitej Polskiej, w tym polsko-ukraińską, reguluje ustawa z dnia 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 309).
Zakres podmiotowy ustawy – rezydencji i nierezydenci
Ustawa Prawo dewizowe posługuje się pojęciem rezydentów oraz nierezydentów.
W jej rozumieniu rezydentami są m.in. osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne mające siedzibę w kraju, a także inne podmioty mające siedzibę w kraju, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu. Rezydentami są również znajdujące się w kraju oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nierezydentów.
Z kolei za nierezydentów uważa się osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania za granicą oraz osoby prawne mające siedzibę za granicą, a także inne podmioty mające siedzibę za granicą, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu. Nierezydentami są również znajdujące się za granicą oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez rezydentów. Kategoria ta więc obejmuje przede wszystkim obcokrajowców, a więc również obywateli Ukrainy.
Dodać trzeba, że rezydenta będącego osobą fizyczną, wykonującego za granicą działalność gospodarczą, traktuje się w zakresie czynności związanych z tą działalnością jak nierezydenta, zaś nierezydenta będącego osobą fizyczną, wykonującego w kraju działalność gospodarczą, traktuje się w zakresie czynności związanych z tą działalnością jak rezydenta.
Obowiązki rezydentów i nierezydentów przy przewozie gotówki prze granicę Polski
Rezydenci i nierezydenci, a więc przede wszystkim cudzoziemcy, przekraczający granicę państwową Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązani zgłaszać, w formie pisemnej, organom celnym lub organom Straży Granicznej, przywóz do kraju oraz wywóz za granicę złota dewizowego lub platyny dewizowej, bez względu na ilość. Dotyczy to także krajowych lub zagranicznych środków płatniczych, jeżeli ich wartość przekracza łącznie równowartość 10 000 euro.
Zaznaczyć przy tym trzeba, że nie stanowi wykonania przedmiotowego obowiązku podanie w zgłoszeniu nieprawdziwych danych.
Rezydenci i nierezydenci są również obowiązani przedstawiać organom celnym lub organom Straży Granicznej, na ich żądanie, przywożone do kraju lub wywożone za granicę wartości dewizowe oraz krajowe środki płatnicze.
Organy celne oraz organy Straży Granicznej mogą, w celu sprawdzenia, czy przywóz do kraju wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych oraz ich wywóz za granicę odbywa się zgodnie z przepisami ustawy, podejmować odpowiednie czynności kontrolne.
Przedmiotowe organy są także uprawnione do przeprowadzenia kontroli bagażu, pojazdu oraz kontroli osobistej w celu sprawdzenia, czy obowiązek zgłoszenia został wykonany w odniesieniu do wszystkich środków płatniczych. Kontroli mogą być poddane także osoby, które nie deklarują przewożenia środków płatniczych.
Poza tym rezydenci i nierezydenci są obowiązani dokonywać przekazów pieniężnych za granicę oraz rozliczeń w kraju związanych z obrotem dewizowym za pośrednictwem uprawnionych banków lub instytucji płatniczych oraz instytucji pieniądza elektronicznego uprawnionych do świadczenia usług płatniczych, a w przypadku dokonywania rozliczeń w kraju również biur usług płatniczych, jeżeli kwota przekazu lub rozliczenia przekracza równowartość 15 000 euro.
Nie dotyczy to jednak przypadków, w których stroną rozliczenia jest uprawniony bank, krajowa instytucja płatnicza, oddział unijnej instytucji płatniczej, krajowa instytucja pieniądza elektronicznego lub oddział unijnej instytucji pieniądza elektronicznego.
Czym są krajowe i zagraniczne środki płatnicze?
W rozumieniu prawa dewizowego:
- krajowymi środkami płatniczymi są waluta polska oraz papiery wartościowe i inne dokumenty, pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walucie polskiej, czyli złotówkach, przy czym są to znaki pieniężne (banknoty i monety) będące w kraju prawnym środkiem płatniczym, a także wycofane z obiegu, lecz podlegające wymianie,
- zagranicznymi środkami płatniczymi są waluty obce, których definicja jest identyczna z podaną powyżej, z tą różnicą, że mają charakter obowiązujący poza granicami RP i dewizy, a więc papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego, wystawione w walutach obcych,
- złoto dewizowe i platyna dewizowa to złoto i platyna w stanie nieprzerobionym oraz w postaci sztab i monet bitych po 1850 r., a także półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej; złotem dewizowym i platyną dewizową są również przedmioty ze złota i platyny zazwyczaj niewytwarzane z tych kruszców.
W jaki sposób następuje zgłoszenie przewozu gotówki przez granicę polsko-ukraińską?
Zgłoszenie przewozu gotówki przez granicę polsko-ukraińską następuje poprzez wypełnienie odpowiedniej deklaracji. Sam przewóz znajduje swoje odpowiednie potwierdzenie przez Organ celny oraz organ Straży Granicznej.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 20 kwietnia 2009 r. w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych (Dz. U. Nr 69, poz. 597) – potwierdzenie przywozu do kraju oraz wywozu za granic wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych następuje przez odciśnięcie pieczęci używanej przez organ celny lub organ Straży Granicznej na obydwu egzemplarzach pisemnego zgłoszenia w tym przedmiocie oraz zamieszczeniu na nich podpisu funkcjonariusza tego organu.
Prawo Unii Europejskiej
Od 3 czerwca 2021 roku, także w Polsce obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1672 z dnia 23 października 2018 r. w sprawie kontroli środków pieniężnych wwożonych do Unii lub wywożonych z Unii oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1889/2005 (Dz. Urz. UE L 284/6 z 12.11.2018).
Zgodnie z nim obowiązkowi zgłoszenia przy przewozie przez granicę podlegają wszelkie środki pieniężne, które oznaczają:
- gotówkę, czyli banknoty i monety, które znajdują się w obiegu jako środek wymiany lub znajdowały się w obiegu jako środek wymiany i można je wciąż wymienić w instytucjach finansowych lub bankach centralnych na banknoty i monety znajdujące się obecnie w obiegu jako środek wymiany,
- zbywalne papiery na okaziciela, czyli instrumenty inne niż gotówka, które uprawniają ich posiadaczy do żądania pewnej kwoty pieniężnej po okazaniu tych instrumentów, bez konieczności potwierdzenia tożsamości lub prawa do tej kwoty. Te instrumenty to czeki podróżne oraz czeki, weksle lub przekazy pieniężne na okaziciela albo podpisane, lecz bez podawania nazwiska odbiorcy płatności, indosowane bez ograniczeń, wystawione na fikcyjnego odbiorcę płatności lub występujące w innej formie, która powoduje przejście tytułu do nich przy ich przekazaniu. Pojęcie to obejmuje również:
– towar używany jako wysoce płynny środek przechowywania wartości, czyli towar, który charakteryzuje wysoki stosunek wartości do objętości i który można bez trudu wymienić na gotówkę na łatwo dostępnych rynkach obrotu, ponosząc tylko niewielkie koszty transakcyjne,
– kartę przedpłaconą, czyli kartę niespersonalizowaną, przechowującą wartość pieniężną lub środki, bądź oferującą dostęp do wartości pieniężnych lub środków, która może być wykorzystana do celów transakcji płatniczych, nabycia towarów czy usług lub do wypłaty gotówki, w przypadku gdy taka karta nie jest powiązana z rachunkiem bankowym.
Zgodnie z przedmiotowym Rozporządzeniem – w przypadku, gdy pieniądze w transporcie w wysokości co najmniej 10 000 euro są wwożone do Unii lub wywożone z Unii:
- jeśli deklarację składa podróżny – ma obowiązek zgłoszenia pieniędzy,
- jeśli pieniądze są przesyłane w przesyłkach – organy celne mogą wymagać od nadawcy lub odbiorcy lub ich przedstawiciela danych środków pieniężnych – w zależności od przypadku – aby złożył deklarację ujawnienia pieniędzy w ciągu 30 dni.
Podkreślenia wymaga fakt, że przedmiotowe rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich UE, przy czym w myśl punktu (9) preambuły tego aktu prawnego, jego przepisy nie mają wpływu na możliwości zapewnienia przez państwa członkowskie, w ramach ich prawa krajowego, dodatkowych krajowych systemów kontroli przepływów środków pieniężnych w Unii, pod warunkiem że kontrole te są zgodne z podstawowymi wolnościami Unii.
Właśnie w ramach takich właśnie działań – podejmowanych w celu kontroli przepływów środków pieniężnych w obrębie Wspólnoty – poszczególne państwa członkowskie UE mogą ustanowić własne, krajowe regulacje prawne które mogą np. nakładać obowiązek zgłaszania środków pieniężnych również przy przekraczaniu granic wewnętrznych danego państwa członkowskiego UE (granic w obrębie Wspólnoty). W Polsce są nimi przepisy Prawa dewizowego.
Jak obliczyć wartość przewożonych dewiz?
W celu ustalenia wartości w euro przywożonych do Polski i z Polski środków płatniczych należy stosować kursy średnie euro oraz innych walut obcych, ogłoszone przez Narodowy Bank Polski w dniu poprzedzającym dokonanie tych czynności. W celu ustalenia wartości w euro 1000 dolarów amerykańskich, należy przeliczyć 1000 dolarów na złote, a następnie otrzymaną z tego przeliczenia kwotę w złotych należy przeliczyć na euro, stosując kursy średnie tych walut, ogłoszone przez NBP w dniu poprzedzającym przywóz.
Jakie są konsekwencje niedokonania zgłoszenia przewozu gotówki przez granicę polsko-ukraińską?
Konsekwencja dla osób, które nie stosują się do przepisów prawa dewizowego w zakresie przewozu gotówki przez granicę polsko-ukraińską określa ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 859 z późn. zm.).
Zgodnie z jego art. 106f. – osoba, która wbrew obowiązkowi nie zgłasza organom celnym lub organom Straży Granicznej przywozu do kraju albo wywozu za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych albo w zgłoszeniu tym podaje nieprawdę, podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
Takiej samej karze podlega ten, kto wbrew obowiązkowi nie przedstawia organom celnym lub organom Straży Granicznej, na ich żądanie, przywożonych do kraju lub wywożonych za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych,
Dodatkowo, rezydent, który bez wymaganego zezwolenia dewizowego albo wbrew jego warunkom wywozi, wysyła lub przekazuje do krajów trzecich krajowe lub zagraniczne środki płatnicze, z przeznaczeniem na podjęcie lub rozszerzenie w tych krajach działalności gospodarczej, w tym na nabycie nieruchomości na potrzeby tej działalności, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.
Jeżeli jednak wartość takiego przedmiotu obrotu, nie przekracza ustawowego progu, wówczas sprawca podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.
Dodać trzeba, że w pewnych warunkach, może nawet dojść do zatrzymania osoby podejrzanej o popełnienie przedmiotowego podejrzenia. Jest to możliwe, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że osoba taka popełniła wykroczenie, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów tego czynu bądź też nie można ustalić jej tożsamości.
W myśl art. 47 § 1 Kodeksu karnego skarbowego – karą za wykroczenia skarbowe jest kara grzywny określona kwotowo.
Kara grzywny może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, chyba że Kodeks stanowi inaczej.
Pamiętać przy tym trzeba, że mandatem karnym można nałożyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.
Z kolei wyrokiem nakazowym można wymierzyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających dziesięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.
Wskazać więc trzeba, że ponieważ minimalne wynagrodzenie w 2022 roku wynosi 3. 010 zł, to za wykroczenia skarbowe popełnione w 2022 roku:
- minimalna grzywna wynosi – 1/10 × 3.010 zł – 301 zł,
- maksymalna grzywna wynosi – 20 × 3.010 zł – 60.200 zł,
- mandat karny wynosi – do 5 × 3.010 zł – do 15.050 zł.
Jakie są zasady wymiaru grzywny?
Wymierzając karę grzywny lub nakładając ją mandatem karnym, uwzględnia się stosunki majątkowe i rodzinne sprawcy oraz jego dochody i możliwości zarobkowe.
W razie zatrzymania osoby podejrzanej o popełnienie wykroczenia skarbowego, na poczet orzeczonej kary grzywny sąd zalicza okres rzeczywistego pozbawienia wolności, zaokrąglając do pełnego dnia, przy czym jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności jest równoważny karze grzywny w wysokości od jednej pięćsetnej do jednej pięćdziesiątej górnej granicy ustawowego zagrożenia karą grzywny.
Kiedy ustaje karalność za wykroczenie skarbowe?
Karalność wykroczenia skarbowego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok.
Jeżeli jednak w tym okresie wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy, karalność popełnionego przez niego wykroczenia skarbowego ustaje z upływem 2 lat od zakończenia tego okresu.
Z kolei orzeczona kara nie podlega wykonaniu, jeżeli od daty uprawomocnienia się orzeczenia upłynęły 3 lata.
Powinieneś także wiedzieć, że orzeczenie kary uważa się za niebyłe z upływem 2 lat od wykonania, darowania albo przedawnienia ich wykonania, chyba że Kodeks karny skarbowy stanowi inaczej.