Zgodnie z treścią art. 991 Kodeksu cywilnego zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.
Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.
Zachowek jako prawo majątkowe również ulega przedawnieniu. Okres przedawnienia zachowku jest uregulowany w art. 1007 Kodeksu cywilnego.
Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku oraz roszczenia spadkobierców o zmniejszenie zapisów i poleceń przedawniają się z upływem lat trzech od ogłoszenia testamentu. Roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanej od spadkodawcy darowizny przedawnia się z upływem lat trzech od otwarcia spadku.
Kodeks cywilny nie określa terminu przedawnienia roszczenia o zachowek w sytuacji, gdy dziedziczenie oparte jest na przepisach ustawy. Tymczasem w praktyce czasami zdarza się, że roszczenie o uzupełnienie zachowku przysługuje spadkobiercy ustawowemu. Taka sytuacja może wystąpić np. wówczas, gdy do dziedziczenia dochodzą małżonek w zbiegu z rodzeństwem, a doliczeniu podlegają znaczne darowizny. Może się wówczas okazać, że udział małżonka nie pokrywa należnego mu zachowku. W takiej sytuacji należy stosować per analogiam art. 1007 § 2 i przyjąć, że roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem trzech lat od otwarcia spadku (tak J. Pietrzykowski, w: Kodeks cywilny…, s. 1921; odmiennie R. Czarnecki, Wspólność majątku spadkowego…, s. 48).
Roszczenie o zapłatę zachowku ma charakter majątkowy, a przewidziany w art. 1007 § 1 termin jest terminem przedawnienia. Oznacza to, że w kwestiach nieuregulowanych przepisami księgi IV Kodeksu cywilnego należy sięgać do ogólnych zasad dotyczących przedawnienia roszczeń ( art. 117, 119 i n. Kodeksu cywilnego). Przepisy te jednak należy stosować z uwzględnieniem szczególnego charakteru stosunku prawnego, jaki istnieje pomiędzy zobowiązanym do wypłaty zachowku a uprawnionym z tego tytułu.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 kwietnia 2009 r. w sprawie III CSK 298/2008 wniesienie pozwu z żądaniem zapłaty zachowku przerywa bieg przedawnienia całego roszczenia, nawet jeżeli kwota zachowku okaże się wyższa od żądanej w pozwie.
Istotne jest również to, iż zgłoszenie zarzutu nieważności testamentu skutkuje przerwanie biegu terminu roszczenia o zachowek. Przerwanie biegu terminu przedawnienia na skutek podjęcia działań procesowych określonych w art. 123 § 1 kc dotyczy tylko roszczenia tego uprawnionego, który takie czynności zmierzające bezpośrednio do dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia swojego roszczenia podjął, a nie osób trzecich (III CKN 251/98).