Na podstawie ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) nie należą do spadku następujące prawa i obowiązki:
Po pierwsze: niemające charakteru cywilnoprawnego – są to prawa i obowiązki, które wynikają ze stosunków prawnokarnych, prawnoadministracyjnych, a także prawnofinansowych; należą do nich także przypadki, w których przepisy prawa używają określenia spadkobierca w celu wskazania pewnego kręgu podmiotów, np. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2005 r., Nr 8, poz. 60 z późn. zm.);
Po drugie: o charakterze niemajątkowym – wniosek taki wynika z treści art. 922 § 1 k.c., który stanowi, iż prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób; za prawa i obowiązki niemajątkowe uznaje się prawa, które nie są związane w bezpośredni sposób z ekonomiczną sferą interesów uprawnionego; należą do nich m.in. określone prawa rodzinne, a także dobra osobiste; nie wchodzi w skład spadku m.in. prawo do ochrony dobrego imienia, autorskie prawa osobiste, obowiązek alimentacyjny;
Po trzecie: ściśle związane z osobą spadkodawcy – nawet w przypadku, gdy dane prawo lub obowiązek ma charakter majątkowy i cywilnoprawny, ale jest ściśle związane z osobą spadkodawcy to nie wchodzi do spadku; dzieje się tak, ponieważ prawo to lub obowiązek jest tak ściśle związane z osobą zmarłego, że jego realizacja po śmierci uprawnionego lub zobowiązanego byłaby niewłaściwa; nie wchodzą w skład spadku m.in.:
- służebności osobiste;
- obowiązek alimentacyjny;
- użytkowanie;
- prawo do renty z tytułu uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (ścisły związek z osobą spadkodawcy występuje jedynie wówczas, gdy był on wierzycielem – uprawnionym);
- prawo do renty umownej (ścisły związek z osobą spadkodawcy występuje jedynie wówczas, gdy był on wierzycielem – uprawnionym);
- prawo dożywocia (ścisły związek z osobą spadkodawcy występuje jedynie wówczas, gdy był on wierzycielem – uprawnionym);
- roszczenie o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę – od zasady tej występuje jednak wyjątek, który przewiduje art. 445 § 3 k.c.; zgodnie z nim roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego;
- roszczenie o odszkodowanie za niesłuszne skazanie lub aresztowanie;
- umowa o dzieło – zgodnie z art. 645 § 1 k.c. umowa o dzieło, którego wykonanie zależy od osobistych przymiotów przyjmującego zamówienie, rozwiązuje się wskutek jego śmierci lub niezdolności do pracy;
- umowa zlecenia – zgodnie z art. 748 k.c. w braku odmiennej umowy zlecenie wygasa wskutek śmierci przyjmującego zlecenie;
- prawa i obowiązki wspólnika spółki cywilnej – jednak zgodnie z art. 872 k.c. można zastrzec, że spadkobiercy zmarłego wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce;
- uprawnienie do alimentacji;
Umowa agencyjna (umowa zawarta na warunkach zlecenia) wygasa, jeżeli co innego nie wynika z jej postanowień, wskutek śmierci agenta (przyjmującego zlecenie), a jego dług wobec dającego zlecenie stanowi dług spadku (Wyrok SN z dnia 19 października 1984 r., I CR 175/84).
Do spadku wchodzą natomiast świadczenia alimentacyjne, które były wymagalne, ale nie zostały uiszczone w momencie śmierci osoby uprawnionej (Uchwała SN z dnia 15 lipca 1965 r., III CO 36/65).
Po czwarte: przechodzące na określone osoby, niezależnie od tego czy są one spadkobiercami – przejście tych praw lub obowiązków następuje niezależnie od woli stron, z mocy samego prawa; mamy do czynienie tutaj z sukcesją syngularną; z sytuacja taka ma miejsce m.in. w następujących przypadkach:
- w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą (art. 691 § 1 k.c.);
- w razie śmierci uprawnionego na podstawie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 z późn. zm.) roszczenia o odszkodowanie, a także zadośćuczynienie przechodzą na małżonka, dzieci lub rodziców uprawnionego;
- zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.) posiadacz rachunku bankowego ma prawo do oznaczenia w umowie osób, którym zostanie wypłacona suma znajdująca się na koncie w przypadku jego śmierci.
W razie śmierci jednego z małżonków będących współnajemcami mieszkania, w stosunek najmu wstępują osoby bliskie wspólnie z nim zamieszkujące (art. 691 k.c.) (Uchwała SN z dnia 17 listopada 1993 r., III CZP 154/93).
Nie wchodzą do spadku: prawa i obowiązki niemające charakteru cywilnoprawnego, prawa i obowiązki o charakterze niemajątkowym, prawa i obowiązki ściśle związane z osobą spadkodawcy, a także prawa i obowiązki przechodzące na określone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.