Roszczenie o zapłatę zachowku zostało przez ustawodawcę zdefiniowane w art. 991 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego treścią zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).
Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.
Jeżeli osoba zobowiązana do zapłaty zachowku odmawia dobrowolnej zapłaty zachowku pozostaje wniesienie pozwu o zapłatę zachowku do sądu.
Wymagania formalne pozwu o zachowek
Pozew o zachowek winien spełniać wymagania dotyczące pozwów oraz pism procesowych szczegółowo opisanych w Kodeksie postępowania cywilnego.
W pozwie o zachowek należy wskazać w szczególności strony postępowania (powoda i pozwanych), o co wnosimy, powołać dowody na poparcie naszych roszczeń, uzasadnić pozew oraz wskazać wartość przedmiotu sporu.
Zasądzenie od pozwanego Jerzego Nowaka na rzecz powoda Jana Kowalskiego kwoty 10.000 (dziesięć tysięcy) zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.
W przypadku powództwa o zapłatę zachowku – wartość przedmiotu sporu stanowi wartość zachowku.
Właściwość sądu w sprawie o zachowek
Powództwo z tytułu zachowku wytacza się wyłącznie przed sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
Ostatnie miejsce zamieszkania określa się według przepisów Kodeksu cywilnego. Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu.
Jeżeli wartość roszczenia o zachowek przekracza kwotę 75 000 zł pozew o zachowek należy skierować do Sądu Okręgowego, w pozostałych przypadkach pozew należy złożyć w Sądzie Rejonowym.
Opłata sądowa od pozwu o zachowek
Roszczenie o zachowek jest roszczenie o prawa majątkowe. Zgodnie z treścią art. 13 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych opłatę stosunkową pobiera się w sprawach o prawa majątkowe; wynosi ona 5 % wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100 000 złotych.
W przypadku złożenie pozwu o zachowek na kwotę 9 000 zł opłata sądowa od pozwu o zachowek będzie wynosić 450 zł (9 000 x 0,05).
Pozew o zachowek powinien być należycie opłacony. Nieuzupełnienie braku opłaty sądowej w wyznaczonym przez przewodniczącego terminie skutkuje zwrotem pozwu.