Z chwilą zawarcia małżeństwa między małżonkami powstaje z mocy ustawy wspólność majątkowa. Wspólność ta obejmuje przedmioty majątkowe, które zostały nabyte przez oboje małżonków lub przez jednego z nich w czasie jej trwania. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964, Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) do majątku wspólnego należą w szczególności:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.).
Podział majątku wspólnego może zostać dokonany sądownie lub umownie. W przypadku, gdy byli małżonkowie chcą dokonać podziału wspólnego majątku na mocy umowy konieczne jest istnienie pomiędzy nimi porozumienia co do tego, co wchodzi w skład majątku wspólnego, a także jaka jest wartość poszczególnych części tego majątku. Porozumienie powinno obejmować także zgodę co do sposobu podziału.
W przypadku, gdy w skład majątku wspólnego, który ma zostać podzielony wchodzi nieruchomość, użytkowanie wieczyste lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Notariusz w takim przypadku sporządza umowę w formie aktu notarialnego. Umowa ta zawiera postanowienia odpowiadające woli rozwiedzionych małżonków. notariusz ma jedynie obowiązek kontroli przestrzegania przepisów prawa. Natomiast kwestia sposobu podziału majątku wspólnego pozostawiona jest swobodnej decyzji byłych małżonków.
Należy podkreślić, iż podział dokonywany u notariusza może dotyczyć jedynie przedmiotów, które objęte są wspólnością.
Umowa zawarta w formie aktu notarialnego może przewidywać określone spłaty i dopłaty. Sytuacja taka ma miejsce wówczas, gdy nie jest możliwy równy podział w naturze lub z jakichś powodów podział w naturze nie odpowiada stronom umowy.
Podział majątku u notariusza nie musi być poprzedzony wyceną dokonaną przez rzeczoznawcę majątkowego.
Dokonując podziały majątku wspólnego u notariusza byli małżonkowie muszą liczyć się z obowiązkiem uiszczenia taksy notarialnej. Jej wysokość uzależniona jest od wartości przedmiotu czynności notarialnej. W przypadku podziału majątku wspólnego na wysokość wynagrodzenia notariusza wpływ będzie miała ogólna wartość majątku, która będzie przedmiotem działu.
Wysokość taksy notarialnej może być negocjowana z notariuszem. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz. U. z 2004 r. Nr 148, poz. 1654 z późn. zm.) określa maksymalne stawki notarialne w zależności od wartości:
- do 3 000 zł – 100 zł;
- powyżej 3 000 zł do 10 000 zł – 100 zł + 3 % od nadwyżki powyżej 3 000 zł;
- powyżej 10 000 zł do 30 000 zł – 310 zł + 2 % od nadwyżki powyżej 10 000 zł;
- powyżej 30 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1 % od nadwyżki powyżej 30 000 zł;
- powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1 010 zł + 0,5 % od nadwyżki powyżej 60 000 zł;
- powyżej 1 000 000 zł – 5 710 zł + 0,25 % od nadwyżki ponad 1 000 000 zł, nie więcej jednak niż sześciokrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku, ogłaszanego do celów emerytalnych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego , stosowanego poczynając od drugiego kwartału każdego roku przez okres jednego roku.
Klient obowiązany jest także zapłacić 23% podatek VAT od usług notarialnych.
Ponadto w przypadku, gdy przedmiotem podziału jest nieruchomość, użytkowanie wieczyste lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu objęte księgą wieczystą konieczne jest uiszczenie opłaty sądowej od wpisu nabywcy w księdze wieczystej. Opłata od wniosku o wpis wynosi 150 zł.
Nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych nabycie własności, a także innych praw majątkowych w wyniku podziału majątku wspólnego.