Podatek ryczałtowy to podatek dochodowy, który stanowi uproszczony sposób pobierania i wymiaru należności podatkowych. podatek ten uregulowany jest w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. z 1998 r., Nr 144, poz. 930 z późn. zm.). Podatkiem ryczałtowym opodatkowane są niektóre przychody (dochody) osiągane przez osoby fizyczne:
- prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą;
- osiągające przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej;
- będące osobami duchownymi.
Osoby fizyczne osiągające przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej mogą opłacać zryczałtowany podatek dochodowy w formie:
- ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych;
- karty podatkowej.
Osoby fizyczne osiągające przychody z tytułu umowy najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub innych umów o podobnym charakterze, jeżeli umowy te nie są zawierane w ramach prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, mogą opłacać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.
Osoby duchowne, prawnie uznanych wyznań, opłacają zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów osób duchownych.
Wpływy z podatku dochodowego opłacanego w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych oraz zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych stanowią dochód budżetu państwa. Natomiast wpływy z karty podatkowej stanowią dochody gmin.
Przychodów (dochodów) opodatkowanych w formach zryczałtowanych nie łączy się z przychodami (dochodami) z innych źródeł podlegającymi opodatkowaniu na podstawie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2010 r., Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) (art. 3 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne).
Należy podkreślić, iż co do zasady opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych nie stosuje się do podatników:
- opłacających podatek w formie karty podatkowej;
- korzystających, na podstawie odrębnych przepisów, z okresowego zwolnienia od podatku dochodowego;
- osiągających w całości lub w części przychody z tytułu:
- prowadzenia aptek;
- działalności w zakresie udzielania pożyczek pod zastaw (prowadzenie lombardów);
- działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych;
- prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie wolnych zawodów innych niż wykonywane osobiście przez lekarzy, lekarzy stomatologów, lekarzy weterynarii, techników dentystycznych, felczerów, położne, pielęgniarki, tłumaczy oraz nauczycieli w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny, jeśli działalność ta nie jest wykonywana na rzecz osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej albo na rzecz osób fizycznych dla potrzeb prowadzonej przez nie pozarolniczej działalności gospodarczej;
- świadczenia usług wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne;
- działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych;
- wytwarzających wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym, na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii;
- podejmujących wykonywanie działalności w roku podatkowym po zmianie działalności wykonywanej:
- samodzielnie na działalność prowadzoną w formie spółki z małżonkiem;
- w formie spółki z małżonkiem na działalność prowadzoną samodzielnie przez jednego lub każdego z małżonków;
- samodzielnie przez małżonka na działalność prowadzoną samodzielnie przez drugiego małżonka – jeżeli małżonek lub małżonkowie przed zmianą opłacali z tytułu prowadzenia tej działalności podatek dochodowy na ogólnych zasadach;
- rozpoczynających działalność samodzielnie lub w formie spółki, jeżeli podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników, przed rozpoczęciem działalności w roku podatkowym lub w roku poprzedzającym rok podatkowy, wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres działalności podatnika lub spółki.
Ryczałt stanowi uproszczoną metodę naliczania podatku, w której nie ustala się podstawy wymiaru podatku. Podatnicy, którzy rozliczają się w formie ryczałtu obowiązani są prowadzić tylko ewidencję przychodów.
Podatek ryczałtowy obliczany jest nie od dochodu, ale od przychodów.
Przy obliczaniu podatku ryczałtowego nie jest brana pod uwagę wysokość kosztów, dlatego też nie muszą być one ewidencjonowane. Podatnicy powinni jednak zbierać i przechowywać dowody zakupu towarów. Za dowody te uznaje się otrzymane faktury, rachunki, paragony, dowody wewnętrzne oraz opis otrzymanego towaru. Zapisów w ewidencji przychodów należy dokonywać na podstawie faktur i rachunków. Ponadto podatnicy oraz spółki, których wspólnicy są opodatkowani w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, są obowiązani prowadzić wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, ewidencję wyposażenia oraz, odrębnie za każdy rok podatkowy, ewidencję przychodów.
Pisemne oświadczenie o wyborze opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych na dany rok podatkowy podatnik powinien złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika, nie później niż do dnia 20 stycznia roku podatkowego. Jeżeli podatnik rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, oświadczenie może złożyć na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, a jeżeli podatnik nie złożył oświadczenia na podstawie tych przepisów – pisemne oświadczenie składa naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika, nie później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. Jeżeli do dnia 20 stycznia roku podatkowego podatnik nie zgłosił likwidacji działalności gospodarczej lub nie dokonał wyboru innej formy opodatkowania, uważa się, że nadal prowadzi działalność opodatkowaną w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Wyróżnia się następujące stawki podatku ryczałtowego: 20 %, 17 %, 8,5 %, 5,5 %, 3,0 %.