Podatek od nieruchomości uregulowany jest w ustawie z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz. U. z 2010 r., Nr 95, poz. 613 z późn. zm.).
Powstanie obowiązku podatkowego
Co do zasady obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku (art. 6 ust. 1 UPiOLok).
Od zasady tej ustawodawca przewidział jednak następujące wyjątki:
- jeżeli okolicznością, od której jest uzależniony obowiązek podatkowy, jest istnienie budowli albo budynku lub ich części, obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona albo w którym rozpoczęto użytkowanie budowli albo budynku lub ich części przed ich ostatecznym wykończeniem (art. 6 ust. 2 UPiOLok);
- jeżeli w trakcie roku podatkowego zaistniało zdarzenie mające wpływ na wysokość opodatkowania w tym roku, a w szczególności zmiana sposobu wykorzystywania przedmiotu opodatkowania lub jego części, podatek ulega obniżeniu lub podwyższeniu, poczynając od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło to zdarzenie (art. 6 ust. 3 UPiOLok);
Jeżeli obowiązek podatkowy powstał w ciągu roku, podatek za ten rok ustala się proporcjonalnie do liczby miesięcy, w których istniał obowiązek.
Wygaśnięcie obowiązku podatkowego
Obowiązek podatkowy wygasa z upływem miesiąca, w którym ustały okoliczności uzasadniające ten obowiązek (art. 6 ust. 4 UPiOLok).
Jeżeli obowiązek podatkowy wygasł w ciągu roku, podatek za ten rok ustala się proporcjonalnie do liczby miesięcy, w których istniał obowiązek, a organ podatkowy obowiązany jest zmienić decyzję, którą ustalono podatek od nieruchomości.
Procedura związana z powstaniem lub wygaśnięciem obowiązku podatkowego
Należy wyraźnie podkreślić, iż odmienna jest procedura związana z powstaniem lub wygaśnięciem obowiązku podatkowego w zależności od tego, czy podmiotem podatku od nieruchomości jest osoba fizyczna, czy osoba prawna.
Jeżeli chodzi o osoby fizyczne będące podmiotem podatku od nieruchomości to są one z reguły obowiązane złożyć właściwemu organowi podatkowemu informację o nieruchomościach i obiektach budowlanych. Informacja ta powinna być złożona na formularzu zgodnie z ustalonym wzorem. Składa się ją w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego w zakresie podatku od nieruchomości lub od dnia zaistnienia zdarzenia mającego wpływ na wysokość opodatkowania tym podatkiem w trakcie roku podatkowego. podatek od nieruchomości na rok podatkowy od osób fizycznych ustala w drodze decyzji organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania. podatek jest płatny w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego, w następujących terminach: do dnia 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego. Rada gminy może zarządzać pobór podatku od nieruchomości od osób fizycznych w drodze inkasa oraz wyznaczać inkasentów i określać wysokość wynagrodzenia za inkaso.
Należy jednakże wyraźnie podkreślić, iż w przypadku, gdy nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu osób fizycznych oraz osób prawnych, jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej lub spółek nieposiadających osobowości prawnej, z wyjątkiem osób tworzących wspólnotę mieszkaniową, osoby fizyczne obowiązane są złożyć deklarację na podatek od nieruchomości oraz opłacić ten podatek na zasadach obowiązujących osoby prawne.
Natomiast sytuacja przedstawia się odmiennie w przypadku osób prawnych, jednostek organizacyjnych oraz spółek niemających osobowości prawnej, jednostek organizacyjnych Agencji Nieruchomości Rolnych, a także jednostek organizacyjnych Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. Wskazane podmioty są obowiązane:
- składać, w terminie do dnia 31 stycznia, organowi podatkowemu właściwemu ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania, deklaracje na podatek od nieruchomości na dany rok podatkowy, sporządzone na formularzu według ustalonego wzoru, a jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tym dniu – w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku;
- odpowiednio skorygować deklaracje w razie zaistnienia zdarzenia, mającego wpływ na wysokość opodatkowania podatkiem od nieruchomości w trakcie roku podatkowego, w terminie 14 dni od dnia zaistnienia tego zdarzenia;
- wpłacać obliczony w deklaracji podatek od nieruchomości – bez wezwania – na rachunek budżetu właściwej gminy, w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego, w terminie do dnia 15 każdego miesiąca, a za styczeń do dnia 31 stycznia.
Obowiązek składania informacji o nieruchomościach i obiektach budowlanych oraz deklaracji na podatek od nieruchomości dotyczy również podatników korzystających ze zwolnień na mocy przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (art. 6 ust. 10 UPiOLok).
Określenie wzorów formularzy służących do złożenia deklaracji na podatek od nieruchomości na dany rok podatkowy jest zadaniem rady gminy, która dokonuje tego w formie uchwały. W formularzach tych powinny być zawarte dane dotyczące podmiotu i przedmiotu opodatkowania niezbędne do wymiaru i poboru podatku od nieruchomości.
Natomiast fakultatywnie rada gminy może skorzystać z uprawnienia do określenia w drodze uchwały warunków i trybu składania informacji o nieruchomościach i obiektach budowlanych oraz deklaracji na podatek od nieruchomości za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w szczególności:
- ich format elektroniczny oraz układ informacji i powiązań między nimi zgodnie z przepisami o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne;
- sposób ich przesyłania za pomocą środków komunikacji elektronicznej;
- rodzaje podpisu elektronicznego, którym powinny być opatrzone.
W uchwale tej rada gminy obowiązana jest uwzględnić w szczególności:
- zakres danych zawartych we wzorach określonych uchwałą rady gminy w sprawie wzorów informacji o nieruchomościach i obiektach budowlanych i deklaracji na podatek od nieruchomości oraz konieczność ich opatrzenia podpisem elektronicznym;
- potrzebę zapewnienia bezpieczeństwa, wiarygodności i niezaprzeczalności danych zawartych w informacjach o nieruchomościach i obiektach budowlanych i deklaracjach na podatek od nieruchomości oraz potrzebę ich ochrony przed nieuprawnionym dostępem;
- limity wysokości zobowiązania podatkowego, kwoty nadpłaty lub zwrotu podatku wynikające z deklaracji na podatek od nieruchomości, a także wymagania dla poszczególnych rodzajów podpisu elektronicznego określone w przepisach o podpisie elektronicznym, w szczególności dotyczące weryfikacji podpisu elektronicznego i znakowania czasem.
Dodać należy, iż poświadczenie przez organ podatkowy złożenia informacji o nieruchomościach i obiektach budowlanych lub deklaracji na podatek od nieruchomości za pomocą środków komunikacji elektronicznej odbywa się zgodnie z przepisami o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.