O otwarciu testamentu stanowią przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1965, Nr 43, poz. 296 z późn. zm.). Zgodnie z nimi osoba, u której znajduje się testament, jest obowiązana złożyć go w sądzie spadku, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy, chyba że złożyła go u notariusza. W przypadku, gdy osoba, u której testament się znajduje uchyla się od wykonania powyższego obowiązku, ponosi odpowiedzialność za wynikłą stąd szkodę. Ponadto sąd spadku może nałożyć na nią grzywnę.
Przewidziany w art. 646 k.p.c. obowiązek złożenia testamentu w sądzie spadku dotyczy również notariusza i obejmuje każdy testament, także testament odwołany (Uchwała SN z dnia 25 czerwca 2003 r., III CZP 14/03).
Ujawnienie testamentu następuje w postępowaniu nieprocesowym przez ogłoszenie go przez sąd.
W celu stwierdzenia, czy istnieje testament i gdzie się znajduje, sąd spadku może nakazać złożenie oświadczenia w tym przedmiocie, stosując odpowiednio tryb przewidziany do wyjawienia przedmiotów spadkowych.
Sąd po wysłuchaniu osoby, u której według uzyskanych wiadomości testament się znajduje, wyda z urzędu postanowienie nakazujące jej złożenie testamentu w wyznaczonym terminie. Na postanowienie sądu w przedmiocie złożenia testamentu przysługuje zażalenie.
Sąd albo notariusz otwiera i ogłasza testament, gdy ma dowód śmierci spadkodawcy (art. 649 § 1 k.p.c.).
Dowodem śmierci spadkodawcy jest akt zgonu, który został przedłożony przez jednego ze spadkobierców w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku.
Otwarcie i ogłoszenie testamentu jest dokonywane przez sąd nie tylko na wniosek, ale także z urzędu.
Otwarcie i ogłoszenie testamentu odbywa się jawnie. Jednakże o terminie dokonania tej czynności nie zawiadamia się osób zainteresowanych. Mogą one być jednak obecne przy tej czynności w sytuacji, gdy z dowolnego źródła się o niej dowiedzą.
W przypadku, gdy złożono kilka testamentów jednego spadkodawcy, otwiera się i ogłasza wszystkie, a na każdym z nich czyni się wzmiankę o innych.
W protokole otwarcia i ogłoszenia testamentu opisuje się jego stan zewnętrzny oraz wymienia się jego datę, datę złożenia i osobę, która testament złożyła. Na testamencie zamieszcza się datę otwarcia i ogłoszenia.
O dokonanym otwarciu i ogłoszeniu testamentu sąd spadku albo notariusz zawiadamia w miarę możności osoby, których rozrządzenia testamentowe dotyczą, oraz wykonawcę testamentu i kuratora spadku. Notariusz niezwłocznie zawiadamia o tym sąd spadku, przesyłając odpis sporządzonego protokołu.
Testament wraz z protokołem otwarcia i ogłoszenia przechowuje się w sądzie spadku, chyba że został złożony u notariusza. Jednakże na żądanie sądu spadku notariusz przesyła złożony testament temu sądowi.
Otwarcie i ogłoszenie testamentu przez sąd zwolnione jest od opłaty sądowej. Natomiast notariusz za sporządzenie protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu pobiera opłatę w wysokości 50 zł.
Wskazaną wyżej procedurę stosuje się odpowiednio do pisma stwierdzającego treść testamentu ustnego.