Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) dokonuje podziału praw autorskich na:
- autorskie prawa osobiste;
- autorskie prawa majątkowe.
Autorskie prawa osobiste są niezbywalne. Nie można także zrzec się tych praw.
Zgodnie z przepisem art. 16 UPrAut, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:
- autorstwa utworu;
- oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
- nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
- decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
- nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Ustawodawca nie wymienił w sposób wyczerpujący praw twórcy wchodzący w skład autorskich praw osobistych. Katalog zawarty we wskazanym wyżej przepisie ma jedynie charakter przykładowy. Jest to katalog otwarty.
Fakt, iż osobiste prawa autorskie nie podlegają zbyciu ani zrzeczeniu ma istotne znaczenie w przypadku umów prawno-autorskich. Należy podkreślić jednak, iż twórcy przysługuje prawo zobowiązania się do niewykonywania przedmiotowych praw.
Prawo do autorstwa utworu oznacza, iż tylko jego twórca może podpisywać się pod swoim dziełem swoim imieniem, nazwiskiem lub pseudonimem. Natomiast w przypadku, gdy czyni to inna osoba, to narusza ona wówczas prawa twórcy do autorstwa utworu. Z prawa do autorstwa wynika uprawnienie twórcy do żądania od osób trzecich, by uznawały jego autorstwo, a także uprawnienie do występowanie przeciwko osobom, które przywłaszczają sobie autorstwo danego dzieła.
Należy podkreślić, iż tylko od samodzielnej decyzji twórcy zależy, czy udostępni od swój utwór pod swoim imieniem i nazwiskiem lub też pseudonimem, albo udostępni go anonimowo. Jednakże trzeba zaznaczyć, iż nawet wówczas, gdy twórca udostępnia swoje dzieło anonimowo nie oznacza to, iż osoby trzecie mogą z niego w sposób swobodny i dobrowolny korzystać. Ponadto takie działanie twórcy nie prowadzi do zrzeczenia się przez niego wynagrodzenia.
Natomiast prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oznacza, iż osoby trzecie nie mogą samowolnie zmieniać treści i formy udostępnionego utworu. Utwór powinien być rozpowszechniany w takiej formie i takiej treści, jaką nadał mu jego autor. Prawo to nazywane jest także prawem do integralności utworu.
Kolejnym uprawnieniem wchodzącym w skład autorskich praw osobistych jest prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności. Prawo to przysługuje tylko i wyłącznie twórcy dzieła. Tylko on bowiem może uznać, iż jego utwór jest już skończony i nadaje się do udostępnienia. Prawo to naruszają wszystkie osoby, które udostępniają po raz pierwszy dzieło jakiegoś twórcy bez porozumienia z nim.
Istotnym uprawnieniem przysługującym twórcy jest prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu. Z uprawnienia tego wynika obowiązek drugiej strony kontraktu zapewnienia twórcy możliwości dokonywania nadzoru autorskiego. Nadzór ten może być zarówno bezpłatny, jak i płatny.