Dopuszczalność odwołania pełnomocnictwa przewiduje przepis art. 101 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Co do zasady pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane (art. 101 § 1 k.c.).
Jednakże mocodawca może zrzec się dopuszczalności odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Przypadki zrzeczenia się odwołania pełnomocnictwa w praktyce występują bardzo rzadko. Judykatura wskazuje, iż możliwość taka ograniczona jest jedynie do sytuacji, gdy pełnomocnictwo zostało udzielone wyłącznie w interesie pełnomocnika.
Zastrzeżenie na podstawie art. 101 § 1 k.c. nieodwołalności pełnomocnictwa nie wyklucza odwołania pełnomocnictwa przez mocodawcę z ważnych powodów (Wyrok SN z dnia 24 stycznia 2008 r., I CSK 362/07).
Forma odwołania pełnomocnictwa
Odwołanie pełnomocnictwa podobnie, jak jego udzielenie, stanowi jednostronną czynność mocodawcy. W związku z tym do jej dokonania nie jest wymagana zgoda mocodawcy.
Przepisy prawa nie wskazują expressis verbis, iż konieczne jest złożenie oświadczenia o odwołaniu pełnomocnictwa pełnomocnikowi. Jednakże należy przyjąć, iż jest to najwłaściwszy sposób dokonania tej czynności. W literaturze dopuszcza się także możliwość odwołania pełnomocnictwa poprzez złożenie oświadczenia w tym przedmiocie osobie trzeciej, z którą pełnomocnik miał dokonać w imieniu mocodawcy czynności prawnej.
Zasadniczo odwołanie pełnomocnictwa może nastąpić w dowolnej formie.
Od zasady tej przepis szczególny lub umowa może przewidywać wyjątki wymagając, aby oświadczenie o odwołaniu pełnomocnictwa było złożone w szczególnej formie.
Przepisy kodeksu cywilnego nie zastrzegają żadnej formy odwołania pełnomocnictwa przez mocodawcę nawet w sytuacji, gdy forma taka była zastrzeżona dla udzielenia pełnomocnictwa (Wyrok SN z dnia 4 listopada 1998 r., II CKN 866/97).
Mocodawca nie jest obowiązany do poinformowania osoby trzeciej, z którą pełnomocnik miał dokonać czynności prawnej w jego imieniu o odwołaniu pełnomocnictwa.
Wygaśnięcie pełnomocnitwa
Odwołanie pełnomocnictwa stanowi jedną z wielu przyczyn jego wygaśnięcia.
Wygaśnięcie pełnomocnictwa następuje także na skutek:
- jego zrzeczenia się przez pełnomocnika;
- śmierci pełnomocnika lub mocodawcy;
- upływu czasu w przypadku, gdy pełnomocnictwo zostało udzielone jedynie na określony czas;
- dokonanie przez pełnomocnika czynności, do której został umocowany w przypadku, gdy pełnomocnictwo było incydentalne;
- wygaśnięcie stosunku będącego podstawą pełnomocnictwa w przypadku, gdy umocowanie pełnomocnika wynikało ze stosunku, który określony jest ustawą;
- utrata osobowości prawnej przez mocodawcę lub pełnomocnika będącego osobą prawną.
Pełnomocnictwo procesowe udzielone adwokatowi przez przedstawiciela ustawowego małoletniego dziecka w jego imieniu nie wygasa z chwilą dojścia do pełnoletności. Uzyskanie pełnoletności ma jedynie ten skutek, że ustaje przedstawicielstwo ustawowe. Okoliczność ta pozostaje jednak bez wpływu na udzielone w imieniu dziecka pełnomocnictwo, które może odwołać ono samo (Wyrok SN z dnia 9 marca 1983 r., I CR 34/83).
Skutki odwołania pełnomocnictwa
W przypadku, gdy zawierający umowę jako pełnomocnik nie miał umocowania albo przekroczył jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. Druga strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy. Staje się ona wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. Natomiast w braku potwierdzenia ten, kto zawarł umowę w cudzym imieniu, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu.
Należy podkreślić, iż jednostronna czynność prawna dokonana w cudzym imieniu bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu jest nieważna. Jednakże gdy ten, komu zostało złożone oświadczenie woli w cudzym imieniu, zgodził się na działanie bez umocowania, stosuje się odpowiednio przepisy o zawarciu umowy bez umocowania.
W przypadku, gdy pełnomocnik po wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach pierwotnego umocowania, czynność prawna jest ważna, chyba że druga strona o wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć (art. 105 k.c.).
Obowiązek zwrotu dokumentu pełnomocnictwa
Po wygaśnięciu umocowania pełnomocnik obowiązany jest zwrócić mocodawcy dokument pełnomocnictwa (art. 102 k.c.).
Pełnomocnik ma prawo żądać od mocodawcy poświadczonego odpisu dokumentu pełnomocnictwa. Wygaśnięcie umocowania powinno być na tym odpisie zaznaczone.
W przypadku, gdy pełnomocnictwo było ustne obowiązek zwrotu dokumentu pełnomocnictwa, który nie został sporządzony odpada.
Jeżeli pełnomocnik pomimo wezwania przez mocodawcę nie chciałby zwrócić dokumentu pełnomocnictwa, mocodawca może wystąpić z powództwem o wydanie dokumentu.