Wakacje, choć co do zasady są czasem w którym zażywamy odpoczynku i relaksu, mogą także skończyć się niezbyt miłymi wspomnieniami, w razie, gdy dojdzie do nieszczęśliwego wypadku, powodującego uszkodzenie ciała bądź inny uszczerbek na zdrowiu. O tego rodzaju zdarzenie szczególnie łatwo, gdy oddajemy się tak zwanemu aktywnemu wypoczynkowi, łączącemu się z intensywnym uprawianiem sportu. Doskonale wiedzą o tym, często z własnego doświadczenia, miłośnicy stoków narciarskich, czy uprawiający wspinaczkę górską. W tego rodzaju sytuacjach rodzi się pytanie czy przysługuje nam odszkodowanie za wypadek na wakacjach, a jeśli tak – to jakie i w jaki sposób je uzyskać?
Na tak postawione zapytanie odpowiedzieć trzeba, iż oczywiście tak, albowiem zdrowie i życie pozostaje pod pełną ochroną polskiego prawa, toteż każdy ma prawo ubiegać się o tego rodzaju świadczenie.
Rodzaje odszkodowań za wypadek na wakacjach
Odszkodowania za wypadek w czasie wakacji można podzielić na:
- mające umocowanie w ogólnych przepisach prawa cywilnego oraz przepisach szczególnych,
- wynikające z zawartej z ubezpieczycielem umowy ubezpieczenia turystycznego.
Podstawa prawna ubiegania się o odszkodowania za wypadek na wakacjach
Zgodnie z art. 415 Kodeksu cywilnego – kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.
W przypadku, gdy byliśmy uczestnikiem wyjazdu zorganizowanego przez organizatora turystyki (biura turystycznego), zaś do wypadku i wyrządzenia szkody doszło z jego winy, zastosowanie mieć będzie także zapis ustawy z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (DZ. U. poz. 261 z późn. zm.), w myśl której – podróżnemu przysługuje odszkodowanie lub zadośćuczynienie za poniesione szkody lub krzywdy, których doznał w wyniku niezgodności pomiędzy zawartą umową o udział w imprezie turystycznej, a stanem rzeczywistym zapewnionym przez organizatora turystyki (art. 50 ust. 2).
Także odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia turystycznego uregulowane są w swoim podstawowym zrębie w zapisach Kodeksu cywilnego.
Podstawowe definicje związane z wypadkiem na wakacjach
Poprzez wypadek rozumiemy niespodziewane i nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, w następstwie którego pokrzywdzony, niezależne od swojej woli, doznał rozstroju zdrowia, fizycznych obrażeń lub zmarł.
Poprzez uszkodzenie ciała rozumieć należy wszelkie postacie naruszenia spójności fizykalnej człowieka, powodujące zniszczenie, a więc zerwanie ciągłości tkanek ciała lub jego organów, na przykład powstanie rany czy też utrata części ciała.
Rozstrój zdrowia, może być skutkiem uszkodzenia ciała, bądź też powstać w sposób samoistny. Polega on na spowodowaniu dysfunkcji organizmu człowieka poprzez wywołanie niewłaściwego działania będących jego częścią składową układów lub systemów, takich jak na przykład system nerwowy czy układ pokarmowy. Powodem powstania rozstroju zdrowia może być również wstrząs psychiczny spowodowany traumatycznym zdarzeniem.
Odszkodowanie za wypadek na wakacjach – zasady ogólne
Obowiązek odszkodowawczy spoczywa na osobie, z której winy doszło do zdarzenia zwanego wypadkiem. W przypadku zawarcia umowy ubezpieczenia, do wypłacenia odszkodowania zobowiązany jest podmiot, który ponosi odpowiedzialność z tego tytułu na zasadzie ryzyka, a więc ubezpieczyciel (zakład ubezpieczeń).
W pierwszym przypadku, może to być np. właściciel danego obiektu (restauracji, siłowni, basenu itp.), który ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą, za wypadek spowodowany niesprawnością urządzeń, niewłaściwym nadzorem nad tymi urządzeniami, czy za nieprawidłowe oznakowanie obiektu. Odpowiedzialnym jest także bezpośredni sprawca wypadku – na przykład narciarz, który wjechał w poszkodowanego. Odpowiedzialność ponosi też organizator wyjazdu turystycznego, jeśli nieszczęśliwe zdarzenie zostało spowodowane z jego winy (na przykład niesprawny autokar).
Podkreślić trzeba, iż sprawca odpowiada za szkody poniesione przez inne osoby na zasadzie winy, a więc jeżeli pomiędzy odniesioną szkodą a zawinionym działaniem sprawcy zdarzenia zachodzi adekwatny i oczywisty związek przyczynowy.
Podkreślenia wymaga fakt, iż jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.
Formy odszkodowania za wypadek w czasie wakacji
Poszkodowanemu przysługuje cały wachlarz uprawnień związanych zarówno z odszkodowaniem za straty materialne (takie jak uszkodzone ubranie, czy telefon), jak również niematerialne, a także polegające na zadośćuczynieniu za doznaną krzywdę, a które stanowią rekompensatę za negatywne przeżycia związane z poniesioną krzywdą i leczeniem. Dotyczy to zarówno dolegliwości o charakterze fizycznym, jak i psychicznym, przy czym czynnikiem branym szczególnie pod uwagę jest stopień nasilenia oraz czas trwania cierpienia.
Szeroko pojęte wyrównanie doznanej krzywdy i poniesionych strat obejmuje :
- odszkodowanie pieniężne za poniesioną szkodę na mieniu i osobie,
- odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę,
- zwrot wszelkich poniesionych kosztów, które były następstwem wywołanego uszczerbku,
- zwrot utraconych dochodów,
- zwrot kosztów przystosowania do innego zawodu – jeśli poszkodowany stał się inwalidą,
- wypłatę z góry kwoty potrzebnej na leczenie – tylko na uprzednie żądanie poszkodowanego,
- przyznanie renty – jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość. Podkreślić trzeba, iż jeżeli w chwili wydania wyroku sądowego, szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa,
- z ważnych powodów sąd może na żądanie poszkodowanego przyznać mu zamiast renty lub jej części odszkodowanie jednorazowe. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy poszkodowany stał się inwalidą, a przyznanie jednorazowego odszkodowania ułatwi mu wykonywanie nowego zawodu.
Odszkodowanie za wypadek na wakacjach z umowy ubezpieczenia
Warunkiem uzyskania odszkodowania z umowy ubezpieczenia, jest zawarcie odpowiedniego kontraktu z zakładem ubezpieczeń. Sama definicja tego rodzaju umowy zawarta jest w zapisach Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym – przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę (art. 805 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego).
Celem zawarcia umowy ubezpieczenia jest dokonanie podziału i przeniesienie ryzyka pomiędzy jej stronami, w związku z jej przedmiotem, jakim jest usługa ubezpieczyciela, mająca charakter ubezpieczeniowy, a której istotą jest zastąpienie ewentualnej i przyszłej straty finansowej o znacznych rozmiarach, mniejszym, ale stałym i periodycznym kosztem w postaci uiszczanej przez ubezpieczającego składki. W ten sposób ubezpieczający, a więc podmiot zawierający z ubezpieczycielem umowę ubezpieczenia płaci ściśle określoną cenę za usługę ubezpieczeniową i przekazuje do zakładu ubezpieczeń ryzyko wystąpienia negatywnych skutków (o charakterze ekonomicznym) ziszczenia się wypadku ubezpieczeniowego, określonego w umowie ubezpieczeniowej. Jednocześnie, druga strona umowy, a więc wykonujący działalność ubezpieczeniową na podstawie właściwego zezwolenia ubezpieczyciel, w zamian za wpłacane składki, bierze na siebie ryzyko powstania obowiązku pokrycia efektów finansowych takiego zdarzenia. Bardzo ważnym elementem stosunku umownego są Ogólne warunki ubezpieczenia, stanowiące załącznik do zawartej umowy.
Podkreślić trzeba, iż osoba, której mienie albo życie lub zdrowie jest przedmiotem ubezpieczenia to ubezpieczony. Ubezpieczony i ubezpieczający może, ale nie musi, być tą samą osobą fizyczną lub prawną, albowiem umowa ubezpieczenia może zostać zawarta na osobę trzecią.
Wyróżnić można dwa podstawowe rodzaje ubezpieczeń – majątkowe i osobowe, które różni przedmiot jaki obejmują.
Ubezpieczenia majątkowe to ubezpieczenia dotyczące mienia (na przykład jego utraty bądź zniszczenia) albo odpowiedzialności cywilnej, które dotyczy szkody wyrządzonej przez ubezpieczonego osobom trzecim. Ponieważ ich zasadniczym celem jest pokrycie strat materialnych powstałych w wyniku szkody, ubezpieczyciel zobowiązany jest, w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku do zapłacenia określonego odszkodowania.
W przypadku ubezpieczeń osobowych mamy do czynienia z ryzykiem ubezpieczyciela, które obejmuje życie, zdrowie i zdolność do pracy osoby ubezpieczonej, przy czym w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, jest on zobowiązany do wypłacenia umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia. Najbardziej rozpowszechnionymi ubezpieczeniami osobowymi są ubezpieczenia kosztów leczenia poszkodowanego oraz ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków, kiedy to poszkodowany doznaje uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci.
Samo ubezpieczenie kosztów leczenia poszkodowanego obejmuje dwie podstawowe kategorie – pierwsza z nich dotyczy usług typowo medycznych, udzielanych przez powołane do tego, specjalistyczne służby, takich jak odbyte wizyty lekarskie, przeprowadzone badania medyczne, udzielone konieczne porady i konsultacje, czas spędzony w szpitalu, obejmujący także sprawowaną opiekę oraz wyżywienie, niezbędne zabiegi i operacje, transport sanitarny za pomocą ambulansu lub śmigłowca czy samolotu, operacje ratownicze na lądzie, morzu, w górach czy też jaskiniach, a także zakup leków, środków opatrunkowych oraz innych akcesoriów medycznych. Druga grupa obejmuje tak zwane usługi okołomedyczne, które nie dotyczą bezpośrednio wydatków na leczenie, ale są z nimi ściśle związane. Należą do nich na przykład organizacja pobytu dla osób towarzyszących ubezpieczonego, organizacja przyjazdu i pobytu jego bliskich na czas hospitalizacji, sprawowanie opieki nad małoletnimi dziećmi towarzyszącymi ubezpieczonemu, dotyczyć też może usług o charakterze informacyjnych i prawnych (na przykład : opieka prawna, wskazanie placówek służby zdrowia itp.).
W odniesieniu do umów ubezpieczeniowych, nieco inaczej wygląda sama definicja wypadku, albowiem jest to gwałtowne i przypadkowe zdarzenie, które:
- powstaje niezależnie od woli i stanu zdrowia ubezpieczonego,
- wywołane jest przyczyną o charakterze zewnętrznym, mającym postać zdarzenia losowego, będącą bezpośrednią i jedyną przyczyną jego wystąpienia,
- miało miejsce w czasie ograniczonym datami powstania i zakończenia odpowiedzialności ubezpieczyciela w stosunku do ubezpieczonego;
- jego skutki mają bezpośredni i adekwatny związek z przyczyną zewnętrzną, która spowodowała powstanie przedmiotowego zdarzenia, wskutek którego ubezpieczony doznał uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub zmarł.
Wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela
Wyłączenia odpowiedzialności określają powody i okoliczności powstania szkód, za które zakład ubezpieczeń nie ponosi odpowiedzialności, wskutek czego nie wypłaca on odszkodowania.
W powyższym kontekście, zakres udzielanej ochrony ubezpieczeniowej nie obejmuje na ogół między innymi kosztów leczenia przekraczających zakres niezbędny do przywrócenia uprzedniego stanu zdrowia, zaś w przypadku podróży zagranicznej umożliwiającego powrót ubezpieczonego na terytorium kraju, jeżeli jeszcze przed tym wyjazdem zaistniały okoliczności zdrowotne wskazujące na zasadność przeprowadzenia operacji lub innego leczenia szpitalnego bądź ambulatoryjnego, a ubezpieczony miał ich pełną świadomość, bądź też wynikających z kontynuacji leczenia uprzednio wykrytych zachorowań lub skutków wywołanych nieszczęśliwymi wypadkami, które miały miejsce przed zawarciem umowy ubezpieczenia.
Zwolnienie ubezpieczyciela z odpowiedzialności odszkodowawczej w zakresie kosztów leczenia oraz następstw nieszczęśliwych wypadków, powoduje także zachowanie ubezpieczonego, polegające na niepoddaniu się obowiązkowym szczepieniom prewencyjnym, przed podróżami zagranicznymi do tych krajów, w których są one obowiązkowe, pozostawanie w stanie po spożyciu alkoholu lub pod wpływem środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych w rozumieniu przepisów o przeciwdziałaniu narkomanii, chyba że nie miało to żadnego wpływu na zajście wypadku ubezpieczeniowego, gdy zdarzenie ubezpieczeniowe powstało wskutek działania umyślnego ubezpieczonego, usiłowania lub dokonania przez niego przestępstwa, jego samookaleczenia lub okaleczenia na własną prośbę, usiłowania popełnienia przez ubezpieczonego samobójstwa, skutków samobójstwa, niezależnie od stanu poczytalności, choroby psychicznej lub zaburzeń psychicznych ubezpieczonego, udziału ubezpieczonego w nielegalnych strajkach, zamieszkach lub rozruchach, a także wypadków wynikających z wyczynowego uprawiania sportu. Ubezpieczyciel jest także uprawniony do niewypłacenia odszkodowania, w sytuacji, gdy nastąpią zdarzenia nadzwyczajne, takie jak na przykład eksplozja atomowa, promieniowanie jonizujące, skażenia promieniotwórcze lub chemiczne, działania wojenne, stan wojenny czy akty terrorystyczne.
Jak uzyskać odszkodowanie za wypadek na wakacjach z umowy ubezpieczenia
Pierwszym krokiem jest zgłoszenie szkody w sposób i w terminie wskazanym przez ubezpieczyciela – najczęściej wystarczy powiadomienie drogą mailową lub telefoniczną, dokonane niezwłocznie bądź w terminie najpóźniej siedmiu dni od daty zaistnienia zdarzenia ubezpieczeniowego. Obowiązek ten oczywiści obciąża osobę poszkodowaną.
Niezastosowanie się przez poszkodowanego do powyższych terminów, skutkować będzie powstaniem dla niego negatywnych skutków prawo – procesowych, albowiem spowoduje odpowiednie zmniejszenie odszkodowania, jeżeli przyczyniło się to do zwiększenia szkody lub uniemożliwiło ubezpieczycielowi ustalenie okoliczności i skutków wypadku (art. 818 § 3 Kodeksu cywilnego).
Samo zgłoszenie powinno zawierać takie dane, jak datę, godzinę oraz miejsce zdarzenia ubezpieczeniowego, dane uczestników zdarzenia, w tym poszkodowanego (imię i nazwisko, adres zamieszkania, PESEL), informacje na temat przebiegu zdarzenia, okoliczności w jakich ono wystąpiło, skutki, jakie spowodowało, wskazanie sprawcy zdarzenia, numeru polisy oraz dane personalne ewentualnych świadków. W razie, gdyby ubezpieczonemu została udzielona pomoc medyczna – należy wskazać ich charakter oraz dane, udzielającego ich zakładu opieki zdrowotnej. Wymagane jest także załączenie ewentualnej dokumentacji medycznej, jak również wszelkich innych środków dowodowych dokumentujących rozmiar poniesionej szkody.
Obowiązkiem ubezpieczyciela jest niezwłoczne przystąpienie do likwidacji szkody, przy czym powinien on poinformować poszkodowanego o dokonaniu jej rejestracji. odszkodowanie podlega wypłaceniu w terminie 30 dni od daty dokonanego zgłoszenia. Jeśli jednak, nie udało się wyjaśnić okoliczności potrzebnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń lub wysokości szkody, na przykład w razie, gdy poszkodowany nie dostarczył całej wymaganej dokumentacji, bądź też zaszła konieczność sporządzenia w sprawie wysoko wyspecjalizowanej opinii, wypłacenie odszkodowania nastąpi 14 dni po pełnym wyjaśnieniu całego stanu sprawy.
Reasumując, osoba, która odniosła szkodę w wyniku wypadku na wakacjach, ma pełne prawo do zniwelowania negatywnych skutków takiego zdarzenia poprzez uzyskanie szeroko pojętego odszkodowania z tytułu odniesionego uszkodzenia ciała, czy też rozstroju zdrowia, obejmującego pełen zakres zadośćuczynienia za doznaną krzywdę i poniesione straty.