Chyba każdy z niecierpliwością oczekuje na upragniony wakacyjny wypoczynek. Często jednak wyjazd na wakacje zamienia się w horror, gdy okazuje się, iż organizator imprezy turystycznej nie dotrzymał warunków zawartej umowy, na przykład umieszczając nas w hotelu, który nijak nie przypomina tego, który prezentowany był w ofercie, zaś poziom cateringu dalece odbiega od obiecanego. Ciężkie chwile mogą nas też dotknąć, gdy spotka nas nieszczęście w postaci uszczerbku na zdrowiu jak na przykład złamanie kończyny. Jakie są nasze prawa w takich przypadkach? Czy przysługuje nam jakieś odszkodowanie, a jeśli tak – to jakie?
Na powyższe pytanie trzeba odpowiedzieć twierdząco, albowiem każdy człowiek, który korzysta ze zorganizowanego wakacyjnego wypoczynku i zostanie w tym zakresie pokrzywdzony poprzez działalność biura podróży, czy też dotknięty zostanie zdarzeniem losowym w postaci rozstroju zdrowia, ma prawo ubiegać się o odszkodowania turystyczne.
Rodzaje odszkodowań turystycznych
Odszkodowania turystyczne występują pod dwojaką postacią :
- wynikające z zawartej z organizatorem turystyki umowy o udział w imprezie turystycznej, zwane popularnie odszkodowaniami za nieudane wakacje, czy też zmarnowany urlop;
- wynikające z zawartej z ubezpieczycielem umowy ubezpieczenia turystycznego.
Podstawa prawna ubiegania się o odszkodowania turystyczne
Odpowiedzialność odszkodowawcza organizatora wakacyjnego wypoczynku przewidziana jest w ustawie z dnia 24 listopada 2017 r. o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych (DZ. U. poz. 261 z późn. zm.). Zgodnie z nią – organizator turystyki ponosi odpowiedzialność za wykonanie usług turystycznych objętych umową o udział w imprezie turystycznej (art. 48 ust. 1).
Odszkodowania z tytułu umowy ubezpieczenia turystycznego uregulowane są w swoim podstawowym zrębie w zapisach Kodeksu cywilnego.
Odszkodowanie turystyczne za nieudane wakacje
Podróżnemu przysługuje odszkodowanie lub zadośćuczynienie za poniesione szkody lub krzywdy, których doznał w wyniku niezgodności pomiędzy zawartą umową o udział w imprezie turystycznej, a stanem rzeczywistym zapewnionym przez organizatora turystyki (art. 50 ust. 2 ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych). Przepisy prawa wskazują wyraźnie, iż wyżej wymienione świadczenia powinny zostać wypłacone przez biuro podróży niezwłocznie.
Celem odszkodowania jest zrekompensowanie poszkodowanemu odniesionej szkody majątkowej, zaś zadośćuczynienia – szkody o niemajątkowym charakterze.
Szkoda majątkowa obejmuje straty, które poniósł poszkodowany oraz utratę korzyści, które mógłby osiągnąć. Istotą straty jest rzeczywista zmiana stanu majątkowego poszkodowanego, który wyraża się w uszczerbku majątku istniejącego przed zdarzeniem wyrządzającym szkodę oraz w dalszych uszczerbkach, będących jego następstwem. Tak więc strata taka oznaczać będzie zmniejszenie się aktywów majątkowych wskutek ubytku lub utraty poszczególnych składników majątkowych (pieniędzy, czy wierzytelności itp.) albo też zwiększenie się pasywów (zwiększenie istniejących zobowiązań). Taka sytuacja będzie miała miejsce, gdyby na przykład okazało się, iż obiecany przez biuro podróży standard wakacyjnego pobytu okazał się w rzeczywistości dużo niższy, w związku z czym zapłaciliśmy za wypoczynek zdecydowanie zbyt wiele. Utrata korzyści oznacza udaremnienie powiększenia się majątku poszkodowanego, które mogłoby nastąpić, gdyby nie zaszło zdarzenie wyrządzające szkodę, a więc na przykład, gdy z winy biura podróży miał miejsce późniejszy powrót z wakacji, co wywołało utratę wynagrodzenia za pracę, z powodu jej niepodjęcia we właściwym terminie.
Szkodą niemajątkową są wszelkie negatywne skutki dla cielesnej i psychicznej kondycji poszkodowanego, a więc takie naruszenie dóbr i interesów uprawnionego, które nie wywołuje negatywnych skutków w jego majątku. Tak więc, obejmuje ona ból wyrażający się wszelką formą cierpienia o charakterze fizycznym (np. uszkodzenie ciała z winy organizatora) bądź psychicznym (np. utrata przyjemności ze spędzania wakacji wskutek stresu wynikającego z negatywnych zdarzeń, jakie zaszły podczas wypoczynku z winy biura podróży).
Podróżny nie nabywa prawa do uzyskania odszkodowania lub zadośćuczynienia jedynie w przypadku, gdy ponosi on wyłączną winę za powstałą niezgodność, gdy winę taką ponosi osoba trzecia, niezwiązana z wykonywaniem usług turystycznych objętych umową o udział w imprezie turystycznej, a niezgodności nie dało się przewidzieć lub uniknąć, bądź też, gdy niezgodność została spowodowana nieuniknionymi i nadzwyczajnymi okolicznościami.
Udowodnienie, iż zaszły wyżej wymienione okoliczności, wyłączające jego odpowiedzialność odszkodowawczą, obciąża w całości organizatora imprezy turystycznej.
Poszkodowany powinien podjąć właściwe czynności prawno–procesowe, mające na celu wyegzekwowanie przysługujących mu uprawnień, nie później, niż w terminie 3 lat, albowiem z upływem tego okresu nastąpi ich przedawnienie i w efekcie utrata możliwości dochodzenia.
Uprawnienia do uzyskania odszkodowań nie podlegają kumulacji. Oznacza to, że w razie uzyskania odszkodowania lub obniżenia ceny na podstawie innych przepisów, np. regulujących sytuację odwołania lub dużego opóźnienia lotu, odszkodowanie lub obniżka ceny przyznane na podstawie ustawy o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych oraz przyznane na mocy rozporządzeń UE i konwencji międzynarodowych są od siebie odliczane.
Odszkodowanie turystyczne za nieudane wakacje – jak je uzyskać?
Poszkodowany w pierwszym rzędzie powinien niezwłocznie, a więc w najbliższym możliwym terminie po spostrzeżeniu niezgodności, zgłosić do organizatora wypoczynku reklamację udzielonych usług turystycznych, wskazując, iż nie odpowiadają one warunkom przewidzianym w zawartej w tym przedmiocie umowie, przy czym może to dotyczyć zarówno celu, dla którego została ona sporządzona, jak też jakości świadczonych usług.
Aby uniknąć obniżenia wysokości należnego podróżnemu odszkodowania, należy tego dokonać, jeśli jest to możliwe, jeszcze w trakcie trwania imprezy turystycznej, tak, aby dać organizatorowi okazję do podjęcia natychmiastowych czynności, zmierzających do jak najszybszego naprawienia stwierdzonych uchybień, tak by zapobiec powstaniu kolejnych szkód.
Jeśli bowiem organizator wykaże, iż było możliwe jego wcześniejsze powiadomienie przez podróżnego o niezgodnościach, zaś ich niezgłoszenie we właściwym czasie spowodowało niemożność uniknięcia wynikłej stąd szkody, bądź też zapobieżenia jej powiększenia, będzie to miało negatywne skutki dla podróżnego w postaci zmniejszenia wysokości należnego mu naprawienia poniesionej szkody.
Zawiadamiając organizatora o niezgodnościach, poszkodowany powinien mu wyznaczyć odpowiedni termin na ich usunięcie, uwzględniając przy tym zgodnie z zasadami zdrowego rozsądku właściwą wielkość koniecznego do tego nakładu pracy i wynikający z tego przedział czasowy.
Określenie wysokości odszkodowania turystycznego za nieudane wakacje – Tabela Frankfurcka
Sądy w Polsce od paru lat stosują postanowienia tzw. Tabeli Frankfurckiej (Karty Frankfurckiej), która określa wysokość odszkodowania dla klientów w razie nienależytego wykonania umowy o świadczenie usług turystycznych przez organizatora imprezy turystycznej. Tabela ta stanowi orzeczenie Dwudziestej Czwartej Izby Cywilnej Sądu Krajowego we Frankfurcie nad Menem, które wskazuje możliwe wady podróży, a także procentowe wysokości odszkodowania, jakie turysta powinien otrzymać, aby ułatwić obliczanie wysokości dochodzonego roszczenia.
Polski Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w roku 2003 uznał Tabelę Frankfurcką za podstawę do rozstrzygania sporów pomiędzy biurami podróży a ich klientami. Tym samym stała się ona prawem zwyczajowym i choć nie została oficjalnie wdrożona do polskiego ustawodawstwa, to ma charakter pomocniczy i nie jest wiążąca.
Dokument ten stawi podstawę do ustalenia, jaki procent kosztów wycieczki powinien być zwrócony przez biuro turystyczne z powodu niedotrzymania warunków zawartej przez obie strony umowy. Działy Tabeli (cztery) obejmują niezgodności związane z noclegiem, wyżywieniem, transportem oraz pozostałe typowe rozbieżności z ofertami organizatorów i najczęściej spotykane w reklamacjach ich klientów. Dzięki temu sądy orzekające w tego rodzaju sprawach, są w stanie stosunkowo łatwo wskazać wysokość odszkodowania należnemu poszkodowanemu. Możemy więc żądać na przykład za hałas w dzień od 5 do 25%, całkowity brak obsługi – 25%, zbyt małą powierzchnię pokoju od 5 do 10%, awarię toalety – 15%, monotonny jadłospis – 5%, brak radia bądź telewizora – 5%, brak plaży dla naturystów od 10 do 20%.
Odszkodowanie turystyczne z umowy ubezpieczenia
Ubezpieczyciel, zawierając umowę ubezpieczenia, zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do spełnienia określonego świadczenia odszkodowawczego w razie zajścia przewidzianego w niej wypadku, zaś ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić odpowiedniej wysokości składki (art. 805 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego).
Forma świadczenia odszkodowawczego wypłacanego przez ubezpieczyciela, uzależniona jest od rodzaju ubezpieczenia będącego przedmiotem zawartej w tym zakresie umowy, a mianowicie od tego, czy jest ono majątkowe, czy też osobowe. W pierwszym przypadku ubezpieczyciel wypłaca określone odszkodowanie z tytułu szkody powstałej wskutek przewidzianego w umowie wypadku, w drugim zaś – umówioną sumę pieniężną, rentę lub inne świadczenie w razie ziszczenia się wskazanego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej.
Sam ubezpieczyciel, udzielający ochrony ubezpieczeniowej i będący przedsiębiorcą w postaci zakładu ubezpieczeń, a więc posiadający zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej, odpowiada wobec ubezpieczającego, zawierającego we własnym imieniu umowę ubezpieczenia i uiszczającego w związku z tym odpowiednią składkę, na zasadzie ryzyka, przy czym istotę jego świadczenia stanowi zapłata określonej sumy pieniężnej, w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku.
Bardzo ważnym dokumentem, stanowiącym nieodłączną część umowy ubezpieczenia są tzw. Ogólne warunki umów, które regulują ogólne warunki ochrony ubezpieczeniowej. Umowy ubezpieczenia turystycznego, mogą być indywidualne, rodzinne bądź grupowe, a więc dotyczące podróżnych zorganizowanych w poszczególne grupy.
Umowy ubezpieczenia mogą obejmować bardzo zróżnicowany przedmiot ochrony ubezpieczeniowej, w zakresie którego do najważniejszych należą ubezpieczenia kosztów leczenia, które mogą obejmować także inne różnego rodzaju koszty, w szczególności związane z transportem poszkodowanego i udzielania mu świadczeń ratownictwa, ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków, w postaci urazu ciała lub śmierci, ubezpieczenia bagażu podróżnego, ubezpieczenia sprzętu sportowego i narciarskiego oraz ubezpieczenia kosztów rezygnacji z imprezy turystycznej, zmiany dokonanej rezerwacji oraz przerwania podjętej podróży, jak również ubezpieczenia podróży samolotem.
Ubezpieczyciel, w pewnych przypadkach nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej wobec ubezpieczonego, a mianowicie, gdy zajdą okoliczności wyłączające jego obowiązek w tym zakresie. Ma to miejsce wówczas, gdy dane zdarzenie odnoszące się do przedmiotu ubezpieczenia określonego w zawartej umowie i wchodzące w jego ogólny zakres, na mocy szczegółowego postanowienia ogólnych warunków umów, znajduje się poza nawiasem udzielanej ochrony ubezpieczeniowej.
Tego rodzaju wyłączenie zachodzi, gdy na przykład wypadek ubezpieczeniowy został spowodowany przez ubezpieczonego na skutek :
- spożycia przez niego alkoholu, narkotyków lub innych środków odurzających, substancji psychotropowych lub środków zastępczych, ewentualnie także wskutek użycia lekarstw lub innych środków wyłączających świadomość, z wyjątkiem sytuacji, gdy spożycie tych środków nastąpiło w celach medycznych i po zaleceniu lekarza;
- prowadzenia pojazdu mechanicznego bez wymaganych uprawnień albo w stanie nietrzeźwości;
- uczestnictwa w locie w charakterze pilota lub członka załogi, jak również pasażera samolotu poza koncesjonowanymi liniami lotniczymi;
- usiłowania lub dokonania przestępstwa, samobójstwa albo samookaleczenia;
- uczestnictwa w zamieszkach lub rozruchach.
Ubezpieczyciel nie będzie miał także obowiązku zapłaty odszkodowania, w razie zaistnienia tzw. siły wyższej, a mianowicie, gdy zdarzenie ubezpieczeniowe nastąpi na przykład wskutek eksplozji atomowej, promieniowania jonizującego, skażeń promieniotwórczych lub chemicznych, a także działań wojennych, stanu wojennego czy też różnorakich aktów terrorystycznych.
Jak uzyskać odszkodowanie turystyczne z umowy ubezpieczenia
Podobnie, jak w przypadku odszkodowania turystycznego za nieudane wakacje, pierwszym krokiem jest zgłoszenie szkody w sposób i w terminie wskazanym przez ubezpieczyciela – najczęściej wystarczy powiadomienie drogą mailową lub telefoniczną, dokonane niezwłocznie bądź w terminie najpóźniej siedmiu dni od daty zaistnienia zdarzenia ubezpieczeniowego.
Brak zawiadomienia ubezpieczyciela w odpowiednim terminie o zajściu zdarzenia ubezpieczeniowego, może spowodować odpowiednim zmniejszeniem wysokości przysługującego odszkodowania, jeśli ten udowodni, że przyczyniło się to do zwiększenia szkody lub uniemożliwiło ubezpieczycielowi ustalenie okoliczności i skutków wypadku.
Podstawowe informacje, jakie powinno zawierać zgłoszenie, to dane personalne (imię i nazwisko) ubezpieczonego, numer jego polisy ubezpieczeniowej, wskazanie daty i miejsca wyjazdu turystycznego, określenie daty i miejsca zdarzenia będącego podstawą wypłaty odszkodowania, jego dokładny opis, obejmujący wszystkie istotne okoliczności oraz ich skutki. Podać też należy dokładne dane ewentualnych świadków oraz jeśli poszkodowanemu była udzielana pomoc medyczna – także dane właściwego podmiotu leczniczego.
Do zgłoszenia należy dołączyć także inne dokumenty, które powinny być wskazane przez Ogólne warunki umów w odniesieniu do każdego ryzyka ubezpieczeniowego. Może to być, w szczególności, dokumentacja medyczna, a także wszelkiego rodzaju środki dowodowe wskazujące na rozmiar poniesionej szkody.
Obowiązkiem ubezpieczyciela jest przystąpienie do likwidacji szkody, niezwłocznie po otrzymaniu zgłoszenia. Czas jego rozpatrzenia nie powinien przekraczać 30 dni, z wyjątkiem sytuacji, gdy nie jest to możliwe, np. z powodu niedostarczenia przez ubezpieczonego niezbędnej dokumentacji medycznej, lub rachunków za leczenie. W takim wypadku ubezpieczyciel wypłaci odszkodowanie w terminie 14 dni od uzyskania wszystkich niezbędnych elementów stanowiących podstawę ustalenia wysokości tego świadczenia.
Reasumując, osoba korzystająca z wakacyjnego wypoczynku, w razie zajścia zdarzenia w wyniku którego zostanie ona pokrzywdzona przez działalność biura podróży, jako organizatora, czy też dotknięta zdarzeniem losowym w postaci uszkodzenia ciała, czy rozstroju zdrowia, chroniona jest w polskim systemie prawnym poprzez możliwość uzyskania tzw. odszkodowania turystycznego, którego wysokość powinna w pełni pokryć poniesioną w wyniku tych wydarzeń szkodę.