Odstąpienie od umowy sprzedaży

W przypadku umowy sprzedaży zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem a przedsiębiorcą o przedsiębiorcą istnieją istotne różnice co do uprawnień w zakresie zwrotu zakupionego towaru.

Zgodnie z art. 535 Kodeksu cywilnego przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Konsument, który zawarł umowę na odległość, może od niej odstąpić bez podania przyczyn. Wystarczy, że złoży stosowne oświadczenie na piśmie, w terminie dziesięciu dni, liczonym od dnia wydania rzeczy. Gdy umowa dotyczy świadczenia usługi – od dnia jej zawarcia, przy czym do zachowania tego terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem. Możliwość skorzystania z zagwarantowanego przez ustawodawcę uprawnienia nie może być obwarowana koniecznością zapłaty przez konsumenta jakiejkolwiek sumy (odstępne). Skutkiem zaś jego realizacji jest uznanie umowy za niezawartą. konsument zostaje zwolniony ze wszelkich zobowiązań, natomiast to, co strony świadczyły, ulega niezwłocznie, nie później niż w terminie czternastu dni, zwrotowi w stanie niezmienionym, o ile zmiana taka nie była konieczna w granicach zwykłego zarządu. Dokonanie przez konsumenta jakichkolwiek przedpłat rodzi jednocześnie obowiązek uiszczenia na jego rzecz odsetek ustawowych od daty dokonania przedpłaty.

Jak zauważają komentatorzy, uprawnienie konsumenta do odstąpienia od umowy w zakreślonym terminie bez podania przyczyn osłabia zasady ochrony trwałości istniejącego między stronami stosunku umownego. Zapewne też dlatego ustawodawca zdecydował, że, co do zasady, okres niepewności, w czasie którego konsument jest uprawniony do zniweczenia więzi prawnej łączącej go z przedsiębiorcą oferującym swój produkt czy usługę, przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość nie może trwać dłużej niż dziesięć dni. Jednocześnie, przedsiębiorcy zawierający umowy na odległość muszą mieć świadomość, że termin ten nie rozpocznie swego biegu, jeżeli najpóźniej w chwili złożenia propozycji zawarcia umowy nie poinformują oni konsumentów, przy użyciu środka porozumiewania się na odległość, o prawie odstąpienia od umowy w terminie dziesięciu dni.

Ustawodawca, hołdując zasadzie pewności obrotu prawnego, przyjął, iż niezależnie od tego, czy konsument uzyska stosowną informację w zakresie przysługującego mu prawa odstąpienia od umowy, nie będzie on uprawniony do jego realizacji po upływie trzech miesięcy od dnia wydania rzeczy czy zawarcia umowy o świadczenie usług. Oznacza to w konsekwencji, że jeżeli jednak konsument, po rozpoczęciu biegu tego trzymiesięcznego terminu, otrzyma potwierdzenie przysługującego mu prawa odstąpienia od umowy, termin ów ulegnie skróceniu do dziesięciu dni od tej daty. Po upływie zakreślonych terminów, ustanowione w ustawie uprawnienie wygasa, choćby nawet konsument dowiedział się dopiero o jego treści.

Jeżeli natomiast konsumentowi nie przysługuje powyższe uprawnienia przysługuje mu jedynie ewentualne złożenie reklamacji w związku z niezgodnością towaru z umową. Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej, jeżeli towar konsumpcyjny jest niezgodny z umową kupujący może żądać doprowadzenia go do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy.

Roszczenie o naprawę towaru lub jego wymianę na nowy jest podstawowym roszczeniem konsumenta w przypadku zaistnienia ?wadliwości? towaru. Skorzystanie natomiast przez kupującego z uprawnienia do żądania obniżenia ceny lub z prawa odstąpienia od umowy ma charakter wyjątku i jest uwarunkowane szeregiem okoliczności.

Wybór określonego uprawnienia zależy od kupującego i ma charakter rozłączny, co oznacza, że zgłoszenie przez kupującego jednego roszczenia wyklucza jednocześnie możliwość zastosowania drugiego. W razie niezaspokojenia roszczenia nabywcy oznaczonego w żądaniu z powodu niemożliwości bądź nadmiernych trudności, pozostaje mu skorzystanie z drugiego uprawnienia ? chyba, że jest ono niemożliwe ? którego niezadośćuczynienie przez sprzedawcę otwiera możliwość dalszych roszczeń określonych przez ustawę.

W przypadku towaru mającego charakter rzeczy oznaczonej co do tożsamości, zwłaszcza w przypadku umowy o dzieło (do której stosuje się odpowiednio przepisy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej), uprawnienie kupującego ogranicza się jednak do żądania naprawienia towaru, przy czym ustalenie, czy dana rzecz ma charakter indywidualnie oznaczonej powinno opierać się nie na możliwości identyfikacji, ale na możliwości zastępowalności. Jeżeli towar konsumpcyjny ma postać zbioru rzeczy, roszczenie o naprawienie lub wymianę ogranicza się jedynie do tych elementów zbioru, które pozostają niezgodne z umową.

Naprawa towaru będzie to przywrócenie towaru do stanu zgodności z umową. Naprawa towaru ma być dokonana w sposób skuteczny. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1996 r.(sygn. akt II CKU 35/96) dotyczącym wykonania zobowiązania z gwarancji określonej w kodeksie cywilnym, naprawa rzeczy, polega nie tylko na usunięciu wszystkich ujawnionych wad rzeczy wynikłych z przyczyn w niej tkwiących, ale także na skuteczności tej naprawy, co oznacza, iż usunięto wady w sposób eliminujący możliwość ponownego wystąpienia tych samych wad. Nie każda bowiem naprawa, lecz tylko naprawa skuteczna przywraca uprawnionemu z gwarancji możność niezakłóconego korzystania z rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem.

Naprawa towaru lub jego wymiana powinna nastąpić nieodpłatnie, a ponadto sprzedawca ma obowiązek zwrócić kupującemu poniesione przez niego koszty, a w szczególności koszty demontażu, dostarczania, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia. Nieodpłatność oznacza brak obowiązku ponoszenia jakichkolwiek kosztów przez kupującego związanych z wykonaniem, a także dochodzeniem przedmiotowego roszczenia.

Sprzedawcę obciąża także wybór odpowiedniej osoby oraz kwestia wynagrodzenia za naprawę, jeżeli sam nie jest w stanie uczynić zadość żądaniu kupującego.

Nieodpłatność wymiany towaru, oprócz braku obowiązku ponoszenia kosztów związanych z odebraniem towaru, oznacza także niedopuszczalność żądania przez sprzedawcę wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy lub uzależnienia wykonania wymiany od zapłaty wynagrodzenia.

Sprzedawca może odmówić naprawy lub wymiany jeżeli są one niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów. W przypadku niemożliwości wymiany na nowy należy wskazać, że wymiana na inny, zgodny z umową towar, nie będzie możliwa, tak jak wskazano powyżej, wobec rzeczy oznaczonych indywidualnie. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 marca 1993 r. (III CZP 31/93) podkreślił, iż kupujący nie ma prawa żądania wymiany towaru na nowy, również wtedy, gdy niewykonanie przez sprzedawcę obowiązku wymiany jest spowodowane zaprzestaniem produkcji rzeczy tego rodzaju.

Naprawa zaś będzie niemożliwa w przypadku zaistnienia takiej niezgodności, że pomimo zastosowania odpowiednich środków celem naprawy, przywrócenie do stanu zgodnego z umową nie będzie obiektywnie możliwe, np. w przypadku nie posiadania przez sprzedawcę części zamiennych do rzeczy lub braku w danym miejscu osób posiadających odpowiednie kwalifikacje.

Nadmierne koszty naprawy mogą być spowodowane np. koniecznością sprowadzenia kosztownych urządzeń lub potrzebą przewozu towaru do odległego miejsca naprawy.

Sprzedawca może nie uczynić zadość żądaniu kupującego, także jeżeli narazi go to na nadmierne koszty. Przy ocenie nadmierności kosztów należy brać pod uwagę wartość towaru niezgodnego z umową, rodzaj i stopień stwierdzonej niezgodności oraz niedogodności wynikające dla kupującego.

W obrocie pomiędzy profesjonalistami na rynku – przedsiębiorcami, znacznie zostały ograniczone uprawnienia kupującego. Regulacje dotyczące tego typu sytuacji znajdują się w Kodeksie cywilnym – rękojmia. Zgodnie z art. 556 Kodeksu cywilnego sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę zmniejszającą jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy, jeżeli rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu zapewnił kupującego, albo jeżeli rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym (rękojmia za wady fizyczne).

Jeżeli rzecz sprzedana ma wady, kupujący może od umowy odstąpić albo żądać obniżenia ceny. Jednakże kupujący nie może od umowy odstąpić, jeżeli sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na rzecz wolną od wad albo niezwłocznie wady usunie. Ograniczenie to nie ma zastosowania, jeżeli rzecz była już wymieniona przez sprzedawcę lub naprawiana, chyba że wady są nieistotne.

Jeżeli przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, kupujący może żądać dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych takiej samej ilości rzeczy wolnych od wad oraz naprawienia szkody wynikłej z opóźnienia.

Kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia, a w wypadku gdy zbadanie rzeczy jest w danych stosunkach przyjęte, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca po upływie czasu, w którym przy zachowaniu należytej staranności mógł ją wykryć.

W pierwszej kolejności więc po dostarczeniu towaru, jeżeli nie pasuje on do urządzenia zgodnie z życzenie kupującego ma od miesiąc czasu na zawiadomienie o tym fakcie sprzedającego i zażądania wymiany na towar wolny od wad. W dalszej kolejności w przypadku braku wymiany towaru może on od umowy odstąpić – pod warunkiem zachowania powyższych terminów i zasadności reklamacji sprzedawcy.