Odnowienie inaczej zwane nowacją uregulowane jest w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Odnowienie to umowa zawierana między wierzycielem a dłużnikiem, na mocy której dotychczasowe zobowiązanie zostaje umorzone w związku z powstaniem nowego stosunku zobowiązaniowego (art. 506 § 1 k.c.).
Nowy stosunek zobowiązaniowy powinien w następujący sposób różnić się dotychczasowego zobowiązania:
- albo innym świadczeniem;
- albo inną podstawą prawną przy niezmienionym świadczeniu pierwotnym.
Jan Kowalski obowiązany jest zapłacić Adamowi Nowakowi 1000 zł tytułem reszty ceny kupna. Następnie Jan K. oraz Adam N. zawarli umowę odnowienia. Zgodnie z tą umową Jan K. został zwolniony z obowiązku zapłaty Adamowi N. wskazanej wyżej kwoty. W zamian za to Jan K. zobowiązany został do przeniesienia na Adama Nowaka własności telewizora.
Przedmiotem odnowienia może być także zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia. Dopuszczalne jest zawarcie umowy odnowienia pod warunkiem (Wyrok SN z dnia 27 lutego 2004 r., V CK 293/03).
Należy podkreślić, iż cechę konstytutywną odnowienia stanowi związek między dawnym a nowym zobowiązaniem. W umowie nowacji strony obowiązane są w sposób wyraźny zaznaczyć, iż celem powstania nowego zobowiązania jest umorzenie dotychczasowego stosunku zobowiązaniowego istniejącego między stronami.
W razie wątpliwości poczytuje się, że zmiana treści dotychczasowego zobowiązania nie stanowi odnowienia. Dotyczy to w szczególności wypadku, gdy wierzyciel otrzymuje od dłużnika weksel lub czek (art. 506 § 2 k.c.).
Umowa odnowienia nie wymaga zachowania szczególnej formy. Nie dotyczy to jednak przypadków, gdy forma szczególna przewidziana jest przez przepisy dla zobowiązania, które ma powstać w miejsce dotychczasowego.
Konieczną przesłankę powstania nowego zobowiązania stanowi ważne istnienie dawnego zobowiązania.
Skutkiem nowacji jest wygaśnięcie nie tylko dotychczasowego zobowiązania, ale także związanych z nim praw akcesoryjnych, takich jak m.in. poręczenie, hipoteka, zastaw. Mogą być one jednak utrzymane, jeżeli poręczyciel lub osoba trzecia wyrażą na to zgodę. Zabezpieczają one wówczas nowe zobowiązanie.
Jeżeli wierzytelność była zabezpieczona poręczeniem lub ograniczonym prawem rzeczowym ustanowionym przez osobę trzecią, poręczenie lub ograniczone prawo rzeczowe wygasa z chwilą odnowienia, chyba że poręczyciel lub osoba trzecia wyrazi zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia (art. 507 k.c.).
Zgodnie z art. 374 § 1 k.c. odnowienie dokonane między wierzycielem a jednym z dłużników solidarnych zwalnia współdłużników, chyba że wierzyciel zastrzegł, iż zachowuje przeciwko nim swe prawa.