Obywatelstwo polskie reguluje ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. z 2012 r., Nr 161). Zgodnie z jej przepisami obywatelami polskimi są osoby, które posiadają obywatelstwo polskie. Obywatel polski posiadający równocześnie obywatelstwo innego państwa ma wobec Rzeczypospolitej Polskiej takie same prawa i obowiązki jak osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie.
Obywatel polski nie może wobec władz Rzeczypospolitej Polskiej powoływać się ze skutkiem prawnym na posiadane równocześnie obywatelstwo innego państwa i na wynikające z niego prawa i obowiązki (art. 3 ust. 2 UObPol).
Obywatelstwo polskie nabywa się:
- z mocy prawa;
- przez nadanie obywatelstwa polskiego;
- przez uznanie za obywatela polskiego;
- przez przywrócenie obywatelstwa polskiego.
Należy podkreślić, iż zawarcie związku małżeńskiego przez obywatela polskiego z osobą niebędącą obywatelem polskim nie powoduje zmian w obywatelstwie małżonków.
Obywatelstwo małoletniego
Zgodnie z art. 6 ust. 1 UObPol zmiany w ustaleniu osoby albo obywatelstwa jednego lub obojga rodziców podlegają uwzględnieniu przy określeniu obywatelstwa małoletniego, jeżeli nastąpiły przed upływem roku od dnia urodzenia się małoletniego. Ponadto zmiany w ustaleniu osoby ojca, wynikające z orzeczenia sądu wydanego na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa albo o unieważnienie uznania, podlegają uwzględnieniu przy określeniu obywatelstwa małoletniego, chyba że małoletni osiągnął już pełnoletność lub za jego zgodą, jeżeli ukończył 16 lat.
Nadanie obywatelstwa polskiego rodzicom, uznanie ich za obywateli polskich oraz wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego obejmuje małoletniego pozostającego pod ich władzą rodzicielską (art. 7 ust. 1 UObPol).
Natomiast nadanie obywatelstwa polskiego tylko jednemu z rodziców, uznanie go za obywatela polskiego oraz wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego obejmuje małoletniego pozostającego pod jego władzą rodzicielską, w następujących przypadkach:
- gdy drugiemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska;
- gdy drugie z rodziców złożyło oświadczenie o wyrażeniu zgody na nabycie lub utratę przez małoletniego obywatelstwa polskiego.
Istotnym jest fakt, iż do nadania obywatelstwa polskiego małoletniemu, który ukończył 16 lat, uznania go za obywatela polskiego oraz utraty przez niego obywatelstwa polskiego wskutek wyrażenia zgody na zrzeczenie się obywatelstwa przez jego rodziców jest wymagane oświadczenie o wyrażeniu zgody złożone przez małoletniego.
Organy właściwe w sprawach obywatelstwa polskiego
Oświadczenia w sprawach związanych z nabyciem lub utratą obywatelstwa polskiego przyjmuje do protokołu:
- wojewoda właściwy ze względu na miejsce zamieszkania – od obywatela polskiego zamieszkałego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz od cudzoziemca przebywającego legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem pobytu na podstawie wizy lub w ruchu bezwizowym;
- konsul – od osoby zamieszkałej za granicą.
W sprawach o nadanie obywatelstwa polskiego i wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego nie stosuje się przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego oraz przepisów ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Natomiast w sprawach uregulowanych w ustawie o obywatelstwie polskim należących do właściwości konsulów stosuje się przepisy ustawy z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2002 r. Nr 215, poz. 1823 z późn. zm.), o ile przepisy tej ustawy nie stanowią inaczej. W innych sprawach niż wyżej wskazane stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, o ile ustawa o obywatelstwie polskim nie stanowi inaczej.
W sprawach należących do właściwości wojewody organem wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego jest minister właściwy do spraw wewnętrznych.
Wojewoda i minister właściwy do spraw wewnętrznych mogą odstąpić w części od uzasadnienia decyzji wydanych na podstawie ustawy o obywatelstwie polskim, jeżeli wymagają tego względy obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Wnioski, oświadczenia i dokumenty wymagane w sprawach uregulowanych w przedmiotowej ustawie, sporządzone w języku obcym, należy złożyć wraz z ich tłumaczeniem na język polski sporządzonym lub poświadczonym przez tłumacza przysięgłego lub przez konsula, chyba że umowa międzynarodowa, którą Rzeczpospolita Polska jest związana, stanowi inaczej.
Dane cudzoziemca, małoletniego, wnioskodawcy, osoby lub wstępnych wymagane na podstawie przepisów ustawy o obywatelstwie polskim obejmują:
- imię (imiona) i nazwisko;
- nazwisko rodowe;
- datę i miejsce urodzenia;
- imię i nazwisko ojca;
- imię i nazwisko rodowe matki;
- płeć;
- obywatelstwo;
- stan cywilny;
- numer PESEL, jeżeli został nadany.