Kwestie prawne związane z nielegalnym poborem energii w tym prądu zostały uregulowane w Ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 roku prawo energetyczne. Ustawa określa zasady kształtowania polityki energetycznej państwa, zasady i warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii, w tym ciepła, oraz działalności przedsiębiorstw energetycznych, a także określa organy właściwe w sprawach gospodarki paliwami i energią.
Celem ustawy jest tworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju kraju, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw i energii, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom naturalnych monopoli, uwzględniania wymogów ochrony środowiska, zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych oraz równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii.
Pod pojęciem ,,nielegalnego pobierania paliw lub energii z sieci” należy rozumieć ,,pobór” mimo niezawarcia odpowiedniej umowy lub wbrew jej postanowieniom, a także ,,pobór” naruszający ograniczenia wprowadzone w trybie art. 11 Ustawy prawo energetyczne.
Jeśli taryfa ( art. 45 Ustawy prawo energetyczne) określa stawki opłat za nielegalnie pobrane paliwa lub energię, przedsiębiorca energetyczny ma prawo wyboru między dochodzeniem należnej opłaty w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 57 ust. 2), a dochodzeniem odszkodowania na zasadach ogólnych, tzn. na podstawie przepisów k.c. ( art. 415 i nast.) oraz w trybie przepisów o postępowaniu cywilnym (k.p.c.).
W świetle art. 57 ust. 1 odszkodowanie należy się za szkody, jakie przedsiębiorca energetyczny poniósł na skutek nielegalnego pobierania paliw lub energii z sieci. Oznacza to, iż – z zastrzeżeniem przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu ( art. 405 i nast. k.c.) – odszkodowanie nie należy się, gdy przedsiębiorca energetyczny, mając możliwość wstrzymania dostaw, nie wstrzymał ich (tzw. działanie na własne ryzyko).
Warto w tym miejscu wskazać, iż przedsiębiorstwo energetyczne może obciążyć odbiorcę energii elektrycznej opłatami określonymi w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – prawo energetyczne (Dz. U. 1997 r. Nr 54 poz. 348 ze zm.) tylko wtedy, gdy taka energia została rzeczywiście pobrana.
Trzeba się zgodzić z poglądem wypowiadanym w orzecznictwie i piśmiennictwie, że przewidziana w art. 57 ust. 1 Prawa energetycznego opłata za nielegalnie pobraną energię ma charakter cywilnoprawny i odszkodowawczy. Nie ma natomiast podstaw do traktowania rozważanej opłaty jako mającej charakter kary ustawowej w rozumieniu art. 485 Kodeksu cywilnego do której miałyby odpowiednie zastosowanie przepisy o karze umownej.
Według przepisu art. 57 Prawa energetycznego przedsiębiorstwo energetyczne pobiera opłaty za nielegalnie pobrane paliwo lub energię w wysokości ustalonej przepisami prawa. Na tle tego zapisu pojawiły się wątpliwości, czy przedsiębiorstwo może dochodzić tego rodzaju opłat również na podstawie własnych wewnętrznych dokumentów (np. faktury).
Kwestię tę rozstrzygnął Trybunał Konstytucyjny (10 lipca 2006, K37/04), wskazujący, że w przypadku zaistnienia sporu w sprawie ustalenia nielegalnego poboru energii, spór ten powinien być rozpatrzony przez sąd powszechny, zanim zostanie wszczęte postępowanie egzekucyjne.