Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy (Dz. U. Nr 24, poz. 141 z późn. zm.) weszła w życie 1 stycznia 1975 r. Ustawa ta była wielokrotnie nowelizowana. Ostatnia zmiana została wprowadzona ustawą z dnia 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r., poz. 908).
Kodeks prawa pracy określa prawa i obowiązki pracowników i pracodawców. Zgodnie z jej przepisami za pracownika uważa się osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Pracownikiem w rozumieniu art. 2 i 76 k. p. jest osoba, która w wyniku dokonania aktu mianowania nawiązuje stosunek pracy, nie jest nim natomiast osoba mianowana na stanowisko, co do której akt mianowania powoduje powstanie stosunku służbowego o charakterze administracyjno-prawnym (Wyrok SN z dnia 3 lutego 2010 r., II PK 196/09).
Z art. 2 k. p. nie wynika, aby warunkiem koniecznym zachowania statusu pracownika było faktyczne wykonywanie pracy (ze strony pracownika) i wypłacanie wynagrodzenia (ze strony pracodawcy), a więc faktyczne wykonywanie obowiązków wynikających z łączącego strony stosunku pracy, wystarczy jedynie, aby stosunek ten trwał (Wyrok SN z dnia 9 maja 2008 r., II PK 318/07).
Natomiast pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników.
Ilekroć w Kodeksie prawa pracy jest mowa o prawie pracy, należy przez to rozumieć przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Należy podkreślić, iż postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych oraz regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż przepisy Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych. Natomiast postanowienia regulaminów i statutów nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż postanowienia układów zbiorowych pracy i porozumień zbiorowych. Z kolei postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów oraz statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy, naruszające zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, nie obowiązują.
Kodeks prawa pracy składa się z 15 działów, które regulują podstawowe kwestie związane ze świadczeniem pracy.
Tytuły tych działów są następujące:
- Dział pierwszy – Przepisy ogólne;
- Dział drugi – Stosunek pracy;
- Dział trzeci – Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia;
- Dział czwarty – Obowiązki pracodawcy i pracownika;
- Dział piąty – Odpowiedzialność materialna pracowników;
- Dział szósty – Czas pracy;
- Dział siódmy – Urlopy pracownicze;
- Dział ósmy – Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem;
- Dział dziewiąty – Zatrudnianie młodocianych;
- Dział dziesiąty – Bezpieczeństwo i higiena pracy;
- Dział jedenasty – Układy zbiorowe pracy;
- Dział dwunasty – Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunków pracy;
- Dział trzynasty – Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika;
- Dział czternasty – Przedawnienie roszczeń;
- Dział piętnasty – Przepisy końcowe.
Wskazane wyżej działy dzielą się na liczne rozdziały.