Prawo cywilne

Granice prawa własności

Prawo własności jest najszerszą przewidzianą w polskim ustawodawstwie formą korzystania z rzeczy. Jednak nie jest to prawo absolutne i podlega one także pewnym ograniczeniom.

Prawo własności nie jest prawem absolutnym i podlega pewnym ograniczeniom.

Art. 140 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) stanowi, iż właściciel może w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy oraz w tych samych granicach rzeczą tą rozporządzać. Na podstawie powołanego przepisu można więc wyróżnić trzy ograniczenia (bariery) prawa własności, są to:

  1. przepisy ustaw;
  2. zasady współżycia społecznego;
  3. społeczno – gospodarcze przeznaczenie prawa własności.

W pierwszej grupie ograniczeń prawa własności znajdują się ustawy ze wszystkich działów prawa, a więc także administracyjnego, czy karnego. Ustawowe ograniczenia prawa własności dotyczą wielu jego płaszczyzn najczęściej jednak dotyczą korzystania z rzeczy oraz rozporządzania nią. Już sam kodeks cywilny niesie pewne ograniczenia, które najczęściej dotyczą nieruchomości. Jako przykład można wskazać art. 144 k.c. zgodnie, z którym właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

Uniemożliwianie lub utrudnianie właścicielowi nieruchomości odbioru programu telewizyjnego na skutek wzniesienia budynków na nieruchomości sąsiedniej stanowi działanie zakłócające korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę w rozumieniu art. 144 k.c. W takim wypadku osobie narażonej na tego rodzaju zakłócenia przysługuje roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem (art. 222 § 2 k.c.). Stosownie do okoliczności przywrócenie do stanu poprzedniego może wyrażać się w nakazaniu osobie zakłócającej podłączenia na jej koszt urządzeń telewizyjnych do instalacji znajdującej się na nieruchomości sąsiedniej (Uchwała SN z dnia 21 marca 1984 r., III CZP 4/84).

Przykładowo można także wskazać na ograniczenie rozporządzania rzeczą wynikające z prawa pierwokupu (art. 596 – 602 k.c.) lub ograniczenia podziału gospodarstwa rolnego przy znoszeniu jego współwłasności (art. 213 – 215 k.c.). Ustawy szczególne również niosą za sobą wiele ograniczeń prawa własności. Można tutaj wskazać na ustawę z dnia 24 września 1992 r. o własności lokali (t.j Dz. U. z 1992 r., Nr 80, poz. 903 z późn. zm.).

Po wejściu w życie ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (Dz. U. Nr 85, poz. 388 ze zm.) właściciel lokalu nie może bez zgody pozostałych właścicieli odłączyć swojego lokalu mieszkalnego od zainstalowanej w budynku sieci centralnego ogrzewania i przy jej wykorzystaniu zastosować inny rodzaj ogrzewania (Uchwała SN z dnia 28 sierpnia 1997 r., III CZP 36/97).

Innym przykładem ustawy ograniczającej prawo własności jest ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r., Nr 80, poz. 717 z późn. zm.), która wiąże się przede wszystkim z prawem zabudowy nieruchomości i przeznaczenia ich na konkretne cele.

Ustalenia planów zagospodarowania przestrzennego zawierające ograniczenia określonego w art. 140 k.c. władztwa nad gruntem nie mogą być interpretowane rozszerzająco (Wyrok NSA z dnia 15 stycznia 1991 r., IV SA 1024/90).

Drugie z ograniczeń prawa własności stanowią zasady współżycia społecznego. Ustawodawca posługuje się tutaj klauzulą generalną, która przez użycie pojęcia ogólnego podlegającego ocenie przez organ stosujący prawo stanowi pewien „zawór bezpieczeństwa”, który pozwala nadążać prawu za zmieniającymi się stosunkami społecznymi.

Ostatnim ograniczeniem prawa własności jest społeczno – gospodarcze przeznaczenie tego prawa. Jest to kolejna klauzula generalna, czyli pojęcie o znaczeniu ogólnym. Ograniczenie to stanowi przede wszystkim odwołanie do ekonomicznej funkcji prawa własności danego przedmiotu. Inne będzie więc społeczno – gospodarcze przeznaczenie terenu rekreacyjnego, a inne przemysłowego.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *