Po rozwodzie kontakt z dziecka z ojcem jest na ogół bardzo ograniczony. A przecież maluch nadal go potrzebuje. W wielu krajach coraz popularniejsza jest opieka naprzemienna. Tymczasem polskie sądy niezmiernie rzadko przyznają opiekę nad dzieckiem ojcu a matka jakże często jest faworyzowaną stroną procesu sądowego.
W ostatnich latach jednak uchwalono szereg zmian prawa zarówno w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, jak również w Kodeksie postępowania cywilnego mających bezpośredni wpływ na kontakt rodziców z dzieckiem po rozwodzie jak również na sposób egzekucji tego prawa.
Warto w tym miejscu przypomnieć, iż zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.
Pierwszą istotną zmianą regulującą sytuację dziecka po rozwodzie było zobligowanie sądu w art. 58 Kodeksu rodzinnego w roku 2008 do orzeczenia w wyroku rozwodowym nie tylko o władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem ale również do orzeczenia o kontaktach rodziców z dzieckiem.
Nowelizacja art. 58 Kodeksu rodzinnego jest niewątpliwie jedną z najistotniejszych zmian, jakie wprowadzone zostały do Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w ostatnich latach. W porównaniu ze stanem prawnym sprzed noweli, zasadniczej zmianie uległ § 1 omawianego przepisu oraz dodano nowy § 1a. Nowela wprowadziła do treści omawianego przepisu (oraz w przepisie art. 107 § 2 Kodeksu rodzinnego) nową instytucję porozumienia rodziców o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem oraz postulowaną od dawna zasadę nierozdzielania rodzeństwa (z zastrzeżeniem: „chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia”). Ustawodawca rozszerzył również obligatoryjną treść wyroku rozwodowego o rozstrzygnięcie w przedmiocie kontaktów rodziców z dzieckiem.
W § 1a omawianego unormowania ustawodawca w nowy sposób uregulował kwestię wykonywania władzy rodzicielskiej po rozwodzie. Co do zasady zachowano dwa dotychczas możliwe rozstrzygnięcia w tym przedmiocie (tzn. pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom oraz powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców z ograniczeniem władzy drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka), przy czym zasadniczej zmianie poddano pierwsze z tych rozstrzygnięć. Pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom (bez ograniczenia) możliwe jest na wspólny wniosek rodziców. Uwarunkowano je przedstawieniem sądowi porozumienia o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie oraz przesłanką współdziałania rodziców w sprawach dziecka.
W Uzasadnieniu podkreślono, że zmiana wynika z jednej strony z powszechnej w praktyce orzeczniczej tendencji do pozostawiania przy orzekaniu rozwodu władzy rodzicielskiej obojgu rozwiedzionym rodzicom, bez należytej weryfikacji rzeczywistych możliwości zgodnego jej wykonywania, z drugiej zaś strony – w celu uzasadnienia proponowanych zmian – powołano się na postulaty formułowane w tej sprawie w doktrynie (przytaczając moje nazwisko), dotyczące uwarunkowania analizowanych rozstrzygnięć przedstawieniem sądowi przez rozwodzących się rodziców porozumienia w przedmiocie wykonywania przez nich władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem.
Kolejną istotną zmianą w zakresie kontaktów z dzieckiem po rozwodzie oraz normalizacji sytuacji prawnej dziecka po rozwodzie było wprowadzenie odrębnych przepisów dotyczących „egzekucji” kontaktów z dzieckiem. Do tej pory egzekucja kontaktów z dzieckiem po rozwodzie przebiegała według procedury właściwej dla egzekucji świadczeń niepieniężnych, które to nie były skuteczne w tego typu sprawach.
W wyniku wprowadzonych zmian do Kodeksu postępowania cywilnego został wprowadzony oddzielny oddział 6 regulujący sprawy dotyczące wykonywania kontaktów z dzieckiem. Zgodnie z jego brzmieniem jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku.
Ponadto jeżeli osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem albo osoba, której tego kontaktu zakazano, narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy zagrozi tej osobie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje.
Natomiast jeżeli osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, nie wypełnia nadal swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń. Sąd może w wyjątkowych wypadkach zmienić wysokość sumy pieniężnej ze względu na zmianę okoliczności.
Do wniosku o wszczęcie postępowania uregulowanego w niniejszym oddziale należy dołączyć odpis wykonalnego orzeczenia albo wykonalnej ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem.
Żywię nadzieję, iż dokonywane w ostatnich latach zmiany poprawią sytuację prawną dziecka po rozwodzie.