Zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Świadczenie to może m.in. polegać na zapłacie określonej sumy pieniężnej.
Oświadczenie woli darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego (art. 890 § 1 k.c.). Natomiast oświadczenie woli obdarowanego może przybrać dowolną formę.
Należy podkreślić, iż oświadczenie woli obdarowanego może ograniczać się do milczącego przyjęcia darowizny (art. 60 k.c.). Istotnym jest fakt, iż umowa darowizny zawarta bez zachowania formy aktu notarialnego dla oświadczenia darczyńcy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.
Podstawowym skutkiem umowy darowizny jest powstanie obowiązku po stronie darczyńcy w postaci wykonania zawartej umowy. Powinien on więc zrealizować przysporzenie określone w umowie darowizny dokonując stosownych czynności. W przypadku, gdy darczyńca opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, obdarowanemu przyznane zostało prawo żądania odsetek za opóźnienie, ale dopiero od dnia wytoczenia powództwa (art. 891 § 2 k.c.).
Jeżeli chodzi natomiast o podatek od darowizny pieniężnej to został on uregulowany w ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz. U. z 2009 r., Nr 93, poz. 768 z późn. zm.). Zgodnie z jej art. 4 ust. 1 pkt 5 zwolnione od podatku jest nabycie w drodze darowizny pieniędzy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 9 637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 19 274 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami.
Do I grupy podatkowej przepisy ustawy zaliczają: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.
Ponadto zwolnione od podatku jest nabycie w drodze darowizny przez osoby tworzące rodzinę zastępczą lub prowadzącego rodzinny dom dziecka, o których mowa w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, pieniędzy pod warunkiem, że pieniądze te w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania zostaną przeznaczone na cele bezpośrednio związane ze sprawowaniem pieczy zastępczej. Należy podkreślić, iż powyższe zwolnienia stosuje się tylko wówczas, gdy w chwili nabycia nabywca posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa.
Zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
- zgłoszą nabycie własności rzeczy właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego w drodze darowizny;
- udokumentują – w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę 9 637 zł – ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.
Jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego zwolnienie od podatku stosuje się, gdy nabywca zgłosi te rzeczy naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu. W przypadku niespełnienia wyżej wskazanych warunków, nabycie własności rzeczy podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.
Należy podkreślić, iż obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:
- wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty 9 637 zł lub
- gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego.