Artykuł 288 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) penalizuje przestępstwo niszczenia mienia. Zgodnie z przepisem tego artykułu kto cudzą rzecz niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 podlega także ten, kto przerywa lub uszkadza kabel podmorski albo narusza przepisy obowiązujące przy zakładaniu lub naprawie takiego kabla. Ściganie wyżej wskazanych przestępstw następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Cudza rzecz
Przez użyte w przepisie art. 288 k.k. pojęcie „cudza rzecz” należy rozumieć rzecz, która nie należy do sprawcy zniszczenia, a także rzecz, której sprawca zniszczenia nie jest współwłaścicielem. Natomiast w przypadku, gdy sprawca przedmiotowego przestępstwa jest współwłaścicielem zniszczonej rzeczy to ponosi on odpowiedzialność jedynie za zniszczenie rzeczy w części, która przewyższa przysługujący mu udział. Dla małżonków cudzą rzeczą jest rzecz, która wchodzi w skład ich majątku wspólnego.
Dla ponoszenia odpowiedzialność karnej z art. 288 k.k. istotna jest wartość zniszczonej rzeczy.
W przypadku, gdy wartość zniszczonej rzeczy przewyższa kwotę 250 zł to sprawca podlegać będzie odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 288 k.k. Natomiast w przypadku, gdy wartość ta nie przekracza wskazanej wyżej kwoty lub, gdy przedmiotem zniszczenia są rzeczy niemajątkowe (są to rzeczy, które mają charakter sentymentalny, pamiątkowy) to czyn sprawcy stanowić będzie wykroczenie, za które ponosić on będzie odpowiedzialność z art. 124 lub 126 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (t.j. Dz. U. z 2010 r., Nr 46, poz. 275 z późn. zm.).
Niszczenie, uszkadzanie, czynienie niezdatną do użytku
Zgodnie z przepisem art. 288 k.k. działanie sprawcy musi polegać na niszczeniu, uszkadzaniu lub czynieniu niezdatną do użytku cudzej rzeczy. W związku z powyższym przedmiotowe przestępstwo obejmuje zarówno całkowite zniszczenie rzeczy, jak i znaczne jej uszkodzenie uniemożliwiające używanie rzeczy zgodnie z jej przeznaczeniem, a także uczynienie rzeczy niezdatną do użytku poprzez pozbawienie jej właściwości użytkowych.
Wniosek o ściganie
Jak wyraźnie wynika z przepisu art. 288 kodeksu karnego ściganie sprawcy omawianego przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego. W związku z tym organy ścigania nie działają z własnej inicjatywy. Do podjęcia przez nie działań konieczne jest wyraźne żądanie pokrzywdzonego w postaci wniosku o ściganie.
Wniosek o ściganie może być złożony jedynie przez pokrzywdzonego.
W przypadku, gdy wniosek ten złoży osoba nie będąca pokrzywdzonym organy ścigania nie mogą podjąć żadnych działań poza zawiadomieniem pokrzywdzonego o możliwości złożenia takiego wniosku.
Wniosek o ściganie może zostać cofnięty. Jednakże do jego skutecznego cofnięcia wymagana jest zgoda:
- prokuratora – do czasu wniesienia do sądu aktu oskarżenia;
- sądu – do chwili odczytania aktu oskarżenia na pierwszej rozprawie.
W przypadku, gdy wniosek o ściganie zostanie skutecznie cofnięty następuje umorzenie postępowania w sprawie. Ponadto należy wyraźnie podkreślić, iż raz cofnięty wniosek o ściganie nie może zostać ponownie złożony.
Wniosek o ściganie może zostać złożony zarówno ustnie do protokołu, jak i pisemnie.
Zniszczenie rzeczy a ubezpieczenie
W przypadku, gdy zniszczona rzecz była ubezpieczona pokrzywdzony powinien zawiadomić o przestępstwie nie tylko organy ścigania, ale także ubezpieczyciela. Zaniechanie tego obowiązku może skutkować odpowiednim zmniejszeniem przez ubezpieczyciela należnego odszkodowania lub odstąpieniem od jego wypłaty. Podstawą takich działań ubezpieczyciela jest przepis art. 818 § 1 i 3 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).