Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964, Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Rodzice mogą jednakże uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Należy podkreślić, iż obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka może być realizowany poprzez troszczenie się o jego fizyczny i duchowy rozwój.
Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka nie jest ograniczony żadnym terminem.
Rodzice nie są zwolnieni z tego obowiązku tylko na skutek ukończenia przez dziecko określonego etapu edukacji. Jedyną okolicznością, która wpływa na ustanie obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dziecka jest fakt, czy dziecko to może utrzymać się samodzielnie. Stwierdzić należy, iż okoliczność ta nie może być spełniona w przypadku dziecka małoletniego. Należy ją brać pod uwagę jedynie u dzieci, które ukończył 18 rok życia.
W związku z powyższym rodzicem są obowiązani do alimentów wobec dziecka, które ukończyło 18 rok życia w przypadku, gdy:
- dziecko pomimo dokładania starań nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać;
- nie wiąże się to dla nich z nadmiernym uszczerbkiem.
Należy podkreślić, iż nawet osiągnięcie przez dziecko pełnoletniości oraz ukończenie określonego etapu edukacji nie wiąże się automatycznie z utratą przez niego Rawa do świadczeń alimentacyjnych od rodziców.
Przy orzekaniu o obowiązku alimentacyjnym rodziców wobec dzieci, które osiągnęły pełnoletność, brać należy także pod uwagę, czy wykazują one chęć dalszej nauki oraz czy ich osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie przez nie nauki (Wyrok SN z dnia 14 listopada 1997 r., III CKN 257/97).
Prawo do alimentów po ukończeniu 18 roku życia mają zarówno dzieci pochodzące ze związków małżeńskich, jak i pozamałżeńskich. Ponadto uprawnienie to przysługuje także dzieciom przysposobionym, które mogą z niego korzystać od daty przysposobienia.
W przypadku, gdy dziecko wychowuje się w rodzinie małżonków zaspokojenie jego potrzeb następuje w ramach obowiązku wynikające z przepisu art. 27 k.r. i o. Istotnym jest fakt, iż zaspokojenie potrzeb dzieci jako członków rodziny i alimentacja tych dzieci to tak naprawdę obowiązki przedmiotowo tożsame. Stosowanie jednakże przepisu art. 27 k.r. i o. ulega wyłączeniu w przypadku, gdy rodzice dziecka nie są małżeństwem.
Świadczenia alimentacyjne rodziców względem dzieci do czasu osiągnięcia przez nie samodzielności życiowej nie są limitowane stanem niedostatku.
Rodzice obowiązani są zapewnić dzieciom utrzymanie na takim samym poziomie, na jakim sami żyją.
Przez usprawiedliwione potrzeby uprawnionego rozumieć należy potrzeby, których zaspokojenie zapewni mu – odpowiedni do jego wieku i uzdolnień – prawidłowy rozwój fizyczny i duchowy. Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego określają zarobki i dochody, jakie uzyskiwałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności umysłowych, nie zaś rzeczywiste zarobki i dochody. Dzieci mają prawo do równej z rodzicami stopy życiowej, niezależnie od tego, czy żyją z nimi wspólnie, czy też oddzielnie (Wyrok SN z dnia 5 stycznia 1956 r., III CR 919/55).
Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka ustaje dopiero w momencie, gdy dziecko osiągnie samodzielność życiową. Następuje to zazwyczaj wówczas, gdy dziecko jest w stanie podjąć pracę zarobkową. Istotnym jest jednakże fakt, iż możliwość podjęcia pracy zarobkowej nie może być rozważana w oderwaniu od osobistej i życiowej sytuacji osoby uprawnionej do alimentów. Nawet w przypadku, gdy dziecko zdobyło już dwa zawody obowiązek alimentacyjny rodziców względem niego nie ustaje jeżeli podejmuje on dalszą naukę. Jednak tylko efektowne studiowanie pozwala uprawnionemu nadal korzystać ze świadczeń alimentacyjnych.
Możliwość samodzielnego utrzymania dziecko może zdobyć np. uzyskując prawo do świadczeń socjalnych.
Otrzymywanie przez dziecko zasiłku dla bezrobotnych może, w zależności od okoliczności sprawy, być podstawą do uznania, że jest ono w stanie utrzymać się samodzielnie w rozumieniu art. 133 § 1 k.r. i o. (Uchwała SN z dnia 18 maja 1995 r., III CZP 59/95).
Niemożność samodzielnego utrzymania się przez pełnoletnie dziecko ze względu na całkowitą niezdolność do pracy spowodowaną narkomanią nie wyłącza obowiązku alimentacyjnego rodziców (Uchwała SN z dnia 31 stycznia 1986 r., III CZP 76/85).
Podkreślenia wymaga fakt, iż rażąco naganne zachowanie dziecka wobec rodziców nie uzasadnia odmowy świadczeń alimentów.
Rodzice nie są obowiązani dostarczać środków utrzymania dziecku, które, będąc już przygotowane należycie do wykonywania przez nie odpowiedniego dla niego zawodu, podejmuje w celu podniesienia swych kwalifikacji dalsze kształcenie się, ale w studiach się zaniedbuje, nie robi należytych postępów, nie otrzymuje obowiązujących zaliczeń, nie zdaje w terminie przepisanych egzaminów, a zwłaszcza, jeżeli z własnej winy powtarza lata studiów i wskutek tego nie kończy studiów w przewidzianym programem okresie (Wyrok SN z dnia 8 sierpnia 1980 r., III CRN 144/80).
Rodzice dziecka pełnoletniego mogą uchylić się od obowiązku alimentacyjnego w przypadku, gdy łożenie na jego potrzeby oznaczałoby dla nich uszczerbek w zakresie kosztów ich własnego utrzymania.