Odwołanie testamentu
03.02.2013
Prawo odwołania testamentu przewiduje ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Spadkodawca może w każdej chwili odwołać
testament (art. 943 k.c.).
Prawo odwołania dotyczy zarówno całego testamentu, jak i jego poszczególnych części lub tylko niektórych szczególnych jego postanowień takich, jak np. polecenia, zapisu.
Wskazany wyżej przepis art. 943 k.c. formułuje zasadę odwołalności testamentu. Zasada ta stanowi przejaw swobody testowania. Swoboda testowania oznacza, iż spadkodawca-testator ma prawo swobodnie oraz samodzielnie decydować o losach swojego majątku po swojej śmierci. Swoboda ta podlega jednakże ograniczeniom wynikającym z przepisów prawa. Oznacza to, m.in. iż
testament nie może naruszać norm bezwzględnie obowiązujących, zmierzać do obejścia prawa oraz pozostawać w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.
Odwołać
testament może tylko testator. Musi to uczynić osobiście.
Istotnym jest fakt, iż ze względu na to, iż odwołanie testamentu stanowi czynność osobistą niedopuszczalne jest dokonanie jej przez przedstawiciela. Odwołanie testamentu przez przedstawiciela obarczone będzie sankcją bezwzględnej nieważności czynności prawnej.
Prawo odwołania testamentu wiąże się ze zdolnością testowania. Zgodnie bowiem z przepisem art. 944 § 1 k.c. odwołać
testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. W związku z tym testamentu nie może odwołać:
-
osoba, która nie ukończyła 18 lat (chyba, że zawarła małżeństwo);
-
osoba ubezwłasnowolniona całkowicie;
-
osoba ubezwłasnowolniona częściowo;
-
osoba, dla której sąd w trybie przepisu art. 549 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1965, Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) prawomocnie ustanowił doradcę tymczasowego (osoba taka ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych na równi z osobą ubezwłasnowolnioną częściowo).
Zdolność testowania należy oceniać według stanu z chwili odwołania testamentu. Późniejsze zmiany w zakresie zdolności do czynności prawnych testatora nie mają wpływu na skuteczność odwołania testamentu. Odwołanie testamentu przez osobę niemającą pełnej zdolności do czynności prawnych dotknięte jest sankcją bezwzględnej nieważności. Istotnym jest fakt, iż zdolność testowania należy oceniać według prawa, które obowiązuje w chwili odwołania testamentu.
Odwołanie testamentu może nastąpić w sposób wyraźny (np. sporządzając nowy
testament, w którym testator odwoła poprzednio sporządzony testament) lub dorozumiany (np. niszcząc sporządzony
testament, przekreślając jego treść, pozbawiając
testament cech, które decydują o jego ważności).
Odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy
testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania
testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, ze dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień (art. 946 k.c.).
Ustawodawca wskazał trzy sposoby odwołania testamentu:
-
sporządzenie nowego testamentu;
-
zniszczenie testamentu lub pozbawienie go cech, które decydują o jego ważności;
-
dokonanie zmiany postanowień zawartych w modyfikowanym testamencie.
Jeżeli spadkodawca sporządził nowy
testament nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu. Należy przy tym zaznaczyć, iż kolizję między postanowieniami obu testamentów powinno się rozstrzygać w drodze wykładni ich treści przy uwzględnieniu rzeczywistej woli testatora. Przesłanką skuteczności odwołania testamentu sporządzonego wcześniej jest ważność testamentu odwołującego poprzednią czynność mortis causa.
Jeżeli
odwołanie testamentu następuje w ten sposób, że spadkodawca sporządza nowy
testament, to odwołanie pierwszego testamentu jest skuteczne tylko wtedy, gdy nowy
testament jest ważny (Postanowienie SN z dnia 22 stycznia 1974 r., III CRN 326/73).
W związku z faktem, iż przepisy prawa nie wprowadzają ograniczeń w liczbie testamentów, które może sporządzić jeden testator nie ma przeszkód, by w przypadku sporządzenia przez niego wielu testamentów spadkodawca odwołał wszystkie sporządzone testamenty lub tylko niektóre z nich.
Należy podkreślić, iż w przypadku, gdy spadkodawca w tej samej dacie lub w różnych datach sporządzi kilka testamentów, które mają identyczną treść to wówczas mamy do czynienia z kilkoma jednakowo skutecznymi testamentami. Co za tym idzie odwołanie jednego z nich nie pozbawia ważności pozostałych testamentów. Ponadto z samego odwołania jednego z takich testamentów nie można wnioskować, że w ten sposób spadkodawca odwołał także pozostałe testamenty, chyba że co innego wynika z okoliczności konkretnego przypadku.
Testator nie może skutecznie zrzec się uprawnienia do odwołania testamentu.
Z powyższego wynika jednoznacznie, iż spadkodawca zachowuje prawo do odwołania testamentu nawet wówczas, gdy zawrze w nim informację o jego nieodwołalności i ostateczności.
Do skutecznego odwołania testamentu nie jest konieczne ujawnienie motywów, które skłoniły testatora do dokonania omawianej czynności.
Tagi: testament
Opinie naszych zadowolonych Klientów
