Rozwód kościelny – unieważnienie małżeństwa

26.08.2022

Ślub cywilny można zakończyć w dość łatwy sposób. Wystarczy wniesienie do odpowiedniego Sądu pozwu o rozwód, a następnie dopełnienie wszystkich formalności. Nieco trudniej wygląda jednak sytuacja w przypadku próby oficjalnego rozwiązania małżeństwa, które zostało zawarte Kościele. W tym przypadku procedura jest znacznie bardziej skomplikowana.

Zacznijmy od tego, że choć to pojęcie funkcjonuje w języku codziennym, nie istnieje coś takiego jak "rozwód kościelny". Co najwyżej możemy mówić o stwierdzeniu nieważności małżeństwa kościelnego. Pamiętaj bowiem o tym, że ślub w Kościele możesz rozwiązać na drodze sądowej. Jeśli jednak uzyskasz tylko taki rozwód, w świetle Kościoła w dalszym ciągu będziesz żoną czy mężem drugiej strony, co uniemożliwi Ci ponowne zawarcie ślubu kościelnego – do dyspozycji zostanie Ci jedynie cywilny.

Unieważnienie ślubu kościelnego jest możliwe tylko w kilku ściśle uzasadnionych przypadkach. Jakich?

Czy można unieważnić ślub kościelny?

Jeszcze do niedawna stosunkowo niewiele par decydowało się na "rozwód kościelny" – i nic w tym dziwnego. Procedury były skomplikowane, a cały proces trwał bardzo długo, bo nawet... kilkadziesiąt miesięcy. Obecnie mamy do czynienia z coraz większą ilością spraw tego typu – szacuje się, że w Polsce jest ich obecnie około 6000 rocznie. Wszystko bowiem zmieniło się w roku 2015, kiedy to Papież Franciszek wprowadził instytucję tak zwanego "procesu skróconego", który skraca całą procedurę do zaledwie 45 dni. Z tej uproszonej formy można jednak skorzystać tylko wtedy, kiedy są ewidentne przesłanki do tego, aby unieważnić małżeństwo.

Na czym polega stwierdzenie nieważności małżeństwa?

Na początek powinieneś wiedzieć, że zawarcie małżeństwa konkordatowego zostało umożliwione na podstawie Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisanego w Warszawie 28 lipca 1993 roku. Rozwód kościelny możliwy jest natomiast na podstawie przepisów art. 1055 i nast. Kodeksu prawa kanonicznego.

Stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego to tak naprawdę udowodnienie przed sądem kościelnym, że małżeństwo nigdy nie istniało. Jest to możliwe wtedy, kiedy już podczas ślubu istniały przesłanki uniemożliwiające zawarcie związku małżeńskiego, wskutek czego ten po prostu nie zaistniał. Proces kościelny nigdy nie orzeka o winie – decyduje jedynie, czy zawarte małżeństwo było ważne czy też nie.

Kto może wziąć „rozwód kościelny”?

O to, aby została stwierdzona nieważność ślubu kościelnego, może wnioskować każda osoba uważająca, że zawarty przez nią ślub nie jest ważny. Aby to zrobić, należy złożyć skargę powodową. Po tym, jak Sąd kościelny ją przyjmie, rozpoczyna się procedura rozwodowa.

Przyczyny „rozwodu kościelnego”

W trakcie procedury rozwodowej w tym przypadku bardzo ważna jest właściwa podstawa prawna wskazująca powód nieważności małżeństwa. To właśnie na niej zostanie oparte całe postępowanie, a finalny wyrok sędziów będzie od niej w dużej mierze zależny. Jeśli zdecydujesz się na wybór złej podstawy, Sąd wyda wyrok negatywny, a Ty w dalszym ciągu będziesz związany kościelnym węzłem małżeńskim z drugą stroną. Dlatego w tym przypadku przyda Ci się pomóc, którą zagwarantuje Ci tylko adwokat kościelny.

Jakie przeszkody wskazują na nieważność ślubu?

Kodeks prawa kanonicznego wskazuje wiele przesłanek, które określane są jako przeszkody zrywające, których ziszczenie stanowi o tym, że ślub nie mógł zostać zawarty. Jeżeli pomimo wystąpienia którejkolwiek z nich tak jednak się stało, jest on po prostu nieważny. Kodeks prawa kanonicznego wyróżnia przede wszystkim te, które omawiamy poniżej.

Nieodpowiedni wiek małżonków

Jak wskazuje art. 1083 § 1 KPK ważnego małżeństwa nie może zawrzeć mężczyzna przed ukończeniem 16. roku życia oraz kobieta przed ukończeniem 14. roku. Jednocześnie w § 2 wskazano, iż Konferencja Episkopatu ma prawo ustalić wyższy wiek do zawarcia małżeństwa. W Polsce skorzystano z tej możliwości. Małżeństwo można zawrzeć dopiero po ukończeniu 18. roku życia. W wyjątkowych wypadkach i za zgodą sądu opiekuńczego w związek małżeński może wejść kobieta, która ukończyła lat 16.

Niezdolność płciowa

Z kolei art. 1084 KPK wskazuje, iż niezdolność dokonania stosunku małżeńskiego uprzednia i trwała, czy to ze strony mężczyzny, czy kobiety, czy to absolutna, czy względna, czyni małżeństwo nieważnym z samej jego natury. Chodzi tu o tzw. konsumpcję małżeństwa. Jeżeli którakolwiek ze stron ukryła fakt impotencji, ślub uważamy za nieważny. Należy jednak podkreślić, iż niepłodność nie wzbrania zawarcia małżeństwa ani nie powoduje jego nieważności.

Poligamia
Osoba związana ważnym węzłem małżeńskim, nawet niedopełnionym, nie może zawrzeć nowego związku małżeńskiego (zgodnie z art. 1085 KPK). Kościół nie zezwala na zawarcie nowego małżeństwa za życia współmałżonka. Oznacza to, że nawet rozpad pożycia małżeńskiego jak również rozwód cywilny nie stanowią o nieważności ślubu kościelnego, przez co niemożliwym staje się przyjęcie nowego sakramentu.

Brak ochrzczenia

Zgodnie z § 1 art. 1086 KPK nieważne jest małżeństwo między dwiema osobami, z których jedna została ochrzczona w Kościele katolickim lub była do niego przyjęta, a druga jest nieochrzczona. Jednocześnie § 2 pozwala dyspensować takie małżeństwo przez ordynariusza (np. biskupa), jeśli istnieje słuszna i rozumna przyczyna.

Posiadanie święceń

Małżeństwa w świetle prawa kanonicznego nie zawrze również osoba, która otrzymała święcenia lub związana została wieczystym ślubem publicznym czystości w instytucie zakonnym (art. 1087 i 1088 KPK). Oznacza to, że każda osoba duchowna oraz osoba konsekrowana (zakonnica oraz zakonnik) nie może zawrzeć ważnego małżeństwa. Jednocześnie przeszkoda ta ustaje w wypadku orzeczenia wyroku w przedmiocie stwierdzenia nieważności święceń albo wydania dyspensy przełożonego duchownego. Jednocześnie warto wiedzieć o tym, że świecki ślub czystości nie stanowi przeszkody zawarcia małżeństwa.

Uprowadzenie jednej ze stron

Małżeństwo zawarte pomiędzy mężczyzną i kobietą uprowadzoną lub choćby przetrzymywaną z zamiarem zawarcia z nią małżeństwa jest uważane za nieważne (art. 1089 KPK). Możliwe jest natomiast przyjęcie sakramentu w przypadku, gdy kobieta uwolniona od porywacza oraz znajdująca się w miejscu bezpiecznym i wolnym sama swobodnie wybierze to małżeństwo.

Morderstwo małżonka

Zgodnie z art. 190 KPK kto ze względu na chęć zawarcia małżeństwa z określoną osobą zadaje śmierć jej współmałżonkowi lub własnemu, nie może ważnie zawrzeć ślubu kościelnego. Nieistotne będzie również usiłowanie zawarcia małżeństwa przez osobę, która poprzez fizyczny lub moralny współudział spowodowała śmierć współmałżonka.

Więzi rodzinne

Niemożliwym jest zawarcie małżeństwa przez osoby spokrewnione ze sobą w linii prostej, tj. między wszystkimi wstępnymi (przodkami) i zstępnymi (potomkami), zarówno naturalnego i prawego (przysposobienie) pochodzenia (art. 1091 KPK). W linii bocznej nieważność dotyka krewnych aż do czwartego stopnia włącznie. Jednocześnie KPK nie zezwala na małżeństwo, jeśli istnieje wątpliwość, czy strony są spokrewnione w jakimś stopniu linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej. Przeszkodę stanowi również powinowactwo w linii prostej we wszystkich stopniach (art. 1092 KPK). Powinowactwo jest stosunkiem prawnorodzinnym łączącym jednego małżonka z krewnymi drugiego. W stosunek małżeński nie mogą wstąpić także osoby, które są ze sobą związane pokrewieństwem prawnym powstałym z adopcji, w linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej (art. 1094 KPK).

Przyzwoitość publiczna

Na mocy art. 1093 KPK przeszkodę w przyjęciu sakramentu stanowi przyzwoitość publiczna. Powstaje ona z nieważnego małżeństwa po rozpoczęciu życia wspólnego albo z notorycznego lub publicznego konkubinatu. Powoduje zaś nieważność małżeństwa w pierwszym stopniu linii prostej między mężczyzną oraz krewnymi kobiety i odwrotnie. Instytucja ta nie ma uregulowania w prawie świeckim, została stworzona na potrzeby prawa kanonicznego. Ma na celu chronić przed zgorszeniem społeczność wiernych. Przeszkoda powstaje, gdy w pierwszym stopniu pokrewieństwa w linii prostej zaistnieje związek uczuciowy pomiędzy mężczyzną i krewnymi konkubiny albo pomiędzy kobietą i krewnymi konkubenta. W uproszczeniu oznacza, iż małżeństwa nie może zawrzeć mężczyzna z córką lub matką swojej konkubiny oraz kobieta z synem lub ojcem swojego konkubenta.

Wady zgody małżeńskiej

Oprócz wskazanych wyżej przeszkód do zawarcia ślubu KPK wskazuje również na wady oświadczeń woli małżonków, które mogą prowadzić do „unieważnienia” małżeństwa. Osoba, która jest nieświadoma samego aktu przyjęcia sakramentu zaślubin lub skutków z tym związanym, może domagać się stwierdzenia nieważności małżeństwa. W tej kwestii prawo kanoniczne w art. 1095 wskazuje na:

- brak wystarczającego używania rozumu – chodzi tu o osoby z niedorozwojem umysłowym oraz cierpiące na choroby psychiczne typu schizofrenia czy choroba dwubiegunowa;

- poważny brak rozeznania oceniającego – taki stan może powodować m.in. nerwica, psychoza, psychopatia;

- niezdolność z przyczyn natury psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich – należy przez to rozumieć wszelkie dolegliwości, które nie pozwalają małżonkowi na dopełnienie obowiązków małżeńskich. Niezdolność taką może powodować nimfomania, masochizm, narcyzm, homoseksualizm, transseksualizm, pedofilia, a także głęboki alkoholizm, narkomania oraz uzależnienie od hazardu;

- złożenie oświadczenia pod wpływem błędu co do osoby małżonka lub na skutek podstępu.

Stwierdzenie nieważności ślubu kościelnego – procedura

Aby uruchomić całą machinę i starać się o unieważnienie ślubu, należy zacząć od napisania skargi powodowej. Jest to po prostu pozew o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Muszą się w nim znaleźć strony procesu, określenie właściwego Sądu kościelnego, podstawa prawna wskazująca na nieważność małżeństwa, opis Waszej znajomości aż od momentu poznania się do rozwodu, opis Waszych charakterów.

Skargę składamy do Sądu diecezjalnego, który jest właściwy dla Waszego miejsca zamieszkania (żony, męża) lub opcjonalnie zawarcia małżeństwa czy takiego, gdzie trzeba będzie zebrać większość dowodów.

Co powinna zawierać skarga powodowa?

Proces o stwierdzenie nieważności Waszego małżeństwa, jak już wiesz, rozpoczyna się złożeniem przez powoda we właściwym trybunale skargi powodowej. Zgodnie z kan. 1501 KPK/83, „sędzia nie może rozpoznawać żadnej sprawy, jeżeli ten, kto jest zainteresowany, albo rzecznik sprawiedliwości nie przedstawi prośby zgodnie z przepisami kanonów”.

Uwzględniając treść kan. 1504 KPK/83 należy wskazać, że „skarga, przez którą zaczyna się spór, powinna:

- wyrażać wobec jakiego sędziego sprawa jest wnoszona, czego się żąda i od kogo;

- wskazywać, na jakim uprawnieniu opiera się powód i przynajmniej ogólnie fakty i dowody na poparcie roszczeń;

- być podpisana przez powoda lub jego pełnomocnika, ze wskazaniem dnia, miesiąca i roku jak również miejsca zamieszkania powoda lub jego pełnomocnika albo miejsca pobytu oznaczonego przez nich dla odbierania akt;

- wskazywać stałe lub tymczasowe zamieszkanie strony pozwanej”.

Z praktycznego punktu widzenia skarga powodowa jako oficjalne pismo skierowane do sądu wyrażające prośbę o stwierdzenie nieważności małżeństwa rozpoczyna cały proces. Treść skargi powodowej winna obejmować opis przebiegu małżeństwa i znajomości przedślubnej stron uwzględniając wszelkie fakty z życia stron, które potwierdzają zaproponowany tytuł nieważności małżeństwa.

Skargę powodową, będącą pismem procesowym należy złożyć do właściwego sądu. Trybunałem właściwym do rozpoznania sprawy o stwierdzenie nieważności małżeństwa są:

a. trybunał miejsca, w którym małżeństwo zostało zawarte,

b. trybunał miejsca w którym jedna ze stron lub obie strony mają stałe lub tymczasowe zamieszkanie,

c. trybunał miejsca, w którym faktycznie trzeba będzie zebrać większość dowodów.

Sądy wymienione powyżej stanowią trybunały równoważne tzn. strona powodowa decyduje samodzielnie w którym z ww. sądów złoży skargę powodową.

Zgodnie z prawem kanonicznym, co do zasady przyjęcie skargi powinno nastąpić w okresie jednego miesiąca. W praktyce sądowej przyjęcie skargi powodowej następuje po ok. 3-4 miesiącach.

Redagując skargę powodową należy każdorazowo posiłkować się wzorem, jaki obowiązuje w trybunale, do którego skarga powodowa będzie złożona.

Do skargi powodowej należy załączyć aktualne świadectwo ślubu kościelnego z parafii gdzie małżeństwo było zawarte oraz odpis wyroku rozwodowego (jeśli rozwód cywilny był orzeczony), a także ewentualne dodatkowe dokumenty wymagane przez sąd, który będzie prowadził proces (np. kwestionariusz w Sądzie Metropolitalnym Warszawskim).

Jakie dokumenty są potrzebne do stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego?

Do skargi najczęściej musisz dołączyć istotne elementy takie jak:

• akt ślubu kościelnego wydany przez proboszcza parafii nie później, niż pół roku temu,
• pozew o rozwód,
• odpowiedź na pozew o rozwód,
• wyrok rozwodowy (jeśli zostało wydane orzeczenie o winie – z uzasadnieniem),
• dodatkowe dokumenty takie jak zaświadczenia lekarskie czy np. Niebieska Karta.

Jak wygląda „rozwód kościelny”?

Proces stwierdzający nieważność ślubu kościelnego nie jest publiczny – nie musisz się więc obawiać o to, że spotkasz się z małżonkiem w jednej sali. Najpierw składasz pozew, później czekasz na to, aż zostanie przyjęty.

Następnie musisz poczekać na odpowiedź od wikariusza sądowego, która musi przyjść w przeciągu miesiąca. Po tym czasie zawiązuje się spór. Strona, która nie wniosła pozwu, zostaje powiadomiona o sprawie i otrzymuje skargę powodową (może się do niej odnieść, dostarczyć dodatkowe dokumenty), a Ty dostajesz dekret z sądu.

Później następuje przesłuchanie stron i świadków. Każda z osób zostanie wysłuchana osobno. Następnie obrońca węzła małżeńskiego przedstawia swoje uwagi na podstawie materiału zgromadzonego w sprawie. Po tym dochodzi do publikacji akt – w jej czasie strony i adwokaci kościelni mogą zapoznać się z materiałem zebranym w sprawie. W tym czasie, zwanym „głosem obrończym” można jeszcze wnieść dodatkowe dowody. Postępowanie dowodowe zostaje zamknięte. Sędziowie przygotowują wyrok. Jeśli będzie negatywny, możesz wnieść od niego apelację. Wyrok pozytywny nabiera klauzuli wykonalności po 15 dniach – a więc po tym czasie możesz wstąpić w nowy kościelny związek  małżeński.

Kim jest obrońca węzła małżeńskiego?

Kościół katolicki od początku swojego istnienia stoi na straży nierozerwalności węzła małżeńskiego. Aby jednak swoją naukę mógł wcielić w życie, ustanowił określone instytucje i urzędy. Jednym z nich jest obrońca węzła małżeńskiego (defensor vinculi lub defensor matrimonium). Już od początku powstania, kompetencje, które posiada, pozwalały mu na ingerencję w proces o tzw. „unieważnienie sakramentu małżeństwa”.

Obecny Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. wskazuje, iż obowiązkiem obrońcy węzła małżeńskiego jest proponować i przedstawiać wszystko, co w sposób rozumny może być przytoczone przeciw nieważności małżeństwa. Dlatego też rola i zadania, które obrońca węzła małżeńskiego posiada, oscylują wokół działania na rzecz ważności sakramentalnego związku małżeńskiego.

Obrońca węzła małżeńskiego występuje jako strona reprezentująca Kościół, stojąc na straży nierozerwalności sakramentalnego związku małżeńskiego, a urząd ten może sprawować nie tylko osoba duchowna, lecz i świecka, tak kobieta, jak i mężczyzna. Ich nominacją zajmuje się biskup diecezjalny. Kandydat na ten urząd musi być dobrego imienia, posiadać nieposzlakowaną opinię i mieć doktorat lub przynajmniej licencjat z prawa kanonicznego oraz być „wypróbowanym w roztropności i gorliwości o sprawiedliwość”.

Zadaniem obrońcy jest:

1. niepozwalanie na powierzchowną ocenę przedstawionych przez obie strony dowodów oraz wydawanie zbyt pochopnych orzeczeń stwierdzających tzw. „unieważnienie małżeństwa kościelnego”;
2. poszukiwanie on prawdy obiektywnej;
3. ocena argumentów obu stron procesowych – zarówno powodowej, jak i pozwanej; 21
4. przedłożenie sędziemu kościelnemu zagadnień, co do których strona (powodowa i pozwana) ma być przesłuchana;
5. przygotowanie pytań, które sędzia może zadać powołanemu w sprawie świadkowi;
6. możliwość uczestniczenia w przesłuchaniu stron, świadków i biegłych.

W procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa obrońca węzła małżeńskiego przedstawia swoje uwagi, aby nakreślić fakty, które powinny uniemożliwić stwierdzenie nieważności małżeństwa. Rzadkością jest pozytywna opinia obrońcy węzła małżeńskiego. Co ważne, obrońca węzła małżeńskiego przedstawia uwagi, zaś wyrok wydawany jest przez sędziów. Nie można zatem utożsamiać uwag z wyrokiem. Te pierwsze bowiem są częścią materiału dowodowego. Wyrok to już ocena i orzeczenie ważności albo nieważności małżeństwa. Niejednokrotnie w sprawach kończących się stwierdzeniem nieważności małżeństwa obrońca węzła małżeńskiego składa apelację do sądu kościelnego wyższej instancji. Apelacja zawiesza wykonanie wyroku, przez co strony nie mogą ponownie zawrzeć sakramentalnego związku małżeńskiego aż do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez sąd kościelny drugiej (albo kolejnej) instancji.

Jak wygląda wyrok sądu kościelnego?

Wyrok to orzeczenie sędziego, który rozstrzyga sprawę prowadzoną przez procesujące się strony. Wyrok w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa daje odpowiedź na pytanie sformułowane w dekrecie zawiązania sporu.

Według Kodeksu Prawa Kanonicznego wyrok powinien:

1. rozstrzygać spór toczący się przed trybunałem, dając właściwą odpowiedź na poszczególne wątpliwości;
2. określać, jakie są obowiązki stron wynikające z procesu i w jaki sposób należy je wypełnić;
3. racje, czyli uzasadnienia, zarówno prawne, jak i faktyczne, na których opiera się rozstrzygająca część wyroku;
4. ustalić koszty procesu.

Wyrok powinien zostać oficjalnie ogłoszony, a jego egzemplarze dostarczone stronom i ich adwokatom, osobiście lub za pośrednictwem poczty. Wyrok powinien wskazywać środki, za pomocą których można go podważyć.

Wyrok orzekający nieważność małżeństwa w I Instancji nie ma charakteru ostatecznego i wymaga zatwierdzenia przez II Instancję. Wyrok sądu kościelnego może zostać zaopatrzony w klauzulę zakazującą zawarcia małżeństwa. Oznacza to, że osoba, po której stronie wystąpiła przyczyna nieważności, nie może zawrzeć nowego małżeństwa bez zgody sądu, który wydał wyrok, bądź biskupa diecezji, w której ma być zawarte nowe małżeństwo. Taki zakaz się stosuje, gdy jest przypuszczenie, że okoliczności, które spowodowały za pierwszym razem nieważność małżeństwa, mogą również doprowadzić do nieważności kolejnego. Zasadniczą przyczyną jest bezpłodność (czyli niemoc płciowa). Jest to przesłanka obligatoryjna. Inną przesłanką zakazu są zaburzenia psychiczne, 23 które mają trwały charakter. Zdjęcie takiego zakazu leży po stronie sądu, który wydał wyrok.

Wyrok Sądu Kościelnego nie rozstrzyga:

1. kwestii majątkowych;
2. kwestii sprawowania opieki nad dziećmi;
3. kwestii świadczenia sobie wzajemnej pomocy.

W prawie kanonicznym nie występuje instytucja, która orzeka o winie którejś ze stron. Nie wskazuje się osoby winnej rozpadowi relacji między dwiema osobami. Sąd kościelny skupia się jedynie na samym momencie zawarcia małżeństwa kościelnego i tym, że czy stało się to w sposób ważny. Jeśli związek zostaje uznany za niezawarty, to oficjalnie do niego nie doszło, więc nie ma możliwości stwierdzenia, czy małżeństwa się rozpadło i z czyjego powodu. Winą można operować tylko na poziomie faktu, że strony w ogóle zawarły małżeństwo nieważne. Nie jest to jednak nadal orzekanie o winie, bo jednocześnie strony mogły nie być świadome swojej winy w momencie zawierania nieważnego małżeństwa.

Kiedy można wziąć szybki „rozwód kościelny” - skrócona procedura

Papież Franciszek w 2015 roku ułatwił prowadzenie procesu o unieważnienie małżeństwa. Przede wszystkim skrócono proces do obowiązkowej jednej instancji, a także wprowadzono proces skrócony, przez wielu nazywany procesem 45-dniowym. Szczególnie o tym ostatnim w swoim czasie było bardzo głośno w mediach, co przełożyło się na wzrost zainteresowania tematem unieważnienia ślubu. Wcześniej sprawy o stwierdzenie nieważności małżeństwa mogły trwać latami. Obecnie coraz częściej jest to okres 24-30 miesięcy.

Rozstrzyganiem tych kwestii zajmuje się biskup jako sędzia jednoosobowy. Takie rozwiązanie jest dużym udogodnieniem dla osób, które po uzyskaniu stwierdzenia o nieważności sakramentu małżeństwa pragną jak najszybciej poślubić inną osobę. Skrócony proces „unieważnienia małżeństwa kościelnego” uzależniony jest od wystąpienia przesłanek pozwalających na jego rozpoczęcie.

Do tych podstaw należy:

1. brak wiary, który może prowadzić do symulacji konsensu lub błędu determinującego wolę (np. symulacja, czyli niechęć do ślubu zawieranego w Kościele katolickim),
2. krótki czas pożycia małżeńskiego (np. rozpoczęcie procedury o rozwód świecki zaledwie po kilku tygodniach od momentu zawarcia ślubu kościelnego),
3. aborcja dokonana dla uniknięcia zrodzenia potomstwa; chodzi tu o każde przerwanie ciąży, bez względu na jego zgodność z Ustawą o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży;
4. uporczywe pozostawanie w relacji pozamałżeńskiej w czasie zawierania małżeństwa lub wkrótce po ślubie; przy czym relacja, którą nawiązuje kobieta z innym mężczyzną albo mężczyzna z inną kobietą musi zostać rozpoczęta przed zawarciem sakramentalnego związku małżeńskiego i być kontynuowana nieustannie również po jego zawarciu;
5. podstępne zatajenie:

a) bezpłodności – nie należy utożsamiać pojęć: „bezpłodność” i „niepłodność”; bezpłodność odnosi się do stanu trwałej niezdolności do posiadania potomstwa, natomiast niepłodność ma co do zasady charakter przemijający;

b) potomstwa z wcześniejszego związku, czyli posiadanie dziecka pozamałżeńskiego;

c) pozbawienia wolności, czyli tzw. „kary więzienia” potwierdzonej prawomocnym orzeczeniem sądu.

6. przedślubna ciąża, przemoc i choroba psychiczna.

Przesłankami umożliwiającymi rozpoczęcie procesu skróconego przed Biskupem jest także:

1. zawarcie małżeństwa z przyczyny całkowicie obcej życiu małżeńskiemu lub wynikającej z nieoczekiwanej ciąży kobiety; będzie się to odnosić do sytuacji, w której ktoś zawiera małżeństwo jedynie w celach ekonomicznych albo w wyniku zajścia w ciążę przed zawarciem małżeństwa;
2. użycie przemocy fizycznej w celu wymuszenia konsensu; z tą sytuacją będziemy mieli do czynienia wówczas, gdy jeden z małżonków będzie w sposób bezpośredni przymuszał przemocą fizyczną drugiego małżonka, aby ten zawarł ślub kościelny;
3. brak używania rozumu potwierdzony dokumentacją medyczną, do tych przyczyn należą wszelkie zaburzenia i choroby psychiczne, np. zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, schizofrenia czy osobowość chwiejna emocjonalnie podtypu granicznego.

W procesie skróconym jedynie do biskupa diecezjalnego należy orzekanie o nieważność małżeństwa, ilekroć:

1. żądanie zostało zgłoszone przez obydwoje małżonków lub przez jednego z nich za zgodą drugiego;
2. przytaczane są okoliczności dotyczące faktów lub osób, poparte zeznaniami lub dokumentami, które nie wymagają przeprowadzenia dokładniejszego badania albo dochodzenia oraz w sposób oczywisty wskazują na nieważność.

Skarga powodowa, która rozpoczyna proces skrócony, powinna przedstawić krótko, całościowo i jasno fakty, na których opiera się żądanie; wskazać dowody, które mogłyby być natychmiast zebrane przez sędziego, oraz zawierać w załączeniu dokumenty, na których opiera się żądanie. Następnie wikariusz sądowy w tym samym dekrecie, w którym określa formułę wątpliwości, po powołaniu instruktora i asesora wzywa wszystkich, którzy powinni wziąć udział, na posiedzenie.

Winno się ono odbyć w ciągu trzydziestu dni, a instruktor o ile to możliwe, winien zebrać dowody podczas jednego posiedzenia i wyznaczyć termin piętnastu dni na przedstawienie uwag na korzyść węzła oraz wniosków obrończych stron, jeżeli takie zgłaszają. Biskup diecezjalny po otrzymaniu akt i po konsultacji z instruktorem oraz asesorem, rozważywszy uwagi obrońcy węzła i wnioski obrończe stron, gdy takie zgłoszono, jeżeli osiągnął moralną pewność co do nieważności małżeństwa, winien wydać wyrok. W przeciwnym razie przekazuje sprawę do procesu zwykłego.

Wyrok wraz z uzasadnieniem powinien zostać jak najszybciej przekazany stronom. Prawo wniesienia apelacji:

1. od wyroku biskupa przysługuje apelacja do metropolity lub do Roty Rzymskiej;
2. jeżeli wyrok został wydany przez metropolitę przysługuje apelacja do najstarszego sufragana;
3. od wyroku innego biskupa, który nie ma zwierzchnika niższego niż Biskup Rzymski, przysługuje apelacja do biskupa wybranego na stałe przez siebie.

Jeżeli w sposób oczywisty wynika, że apelacja ma na celu jedynie działanie na zwłokę, metropolita lub biskup lub dziekan Roty Rzymskiej winni ją od razu odrzucić swoim dekretem.

Jeżeli natomiast apelacja zostanie przyjęta, sprawę należy przekazać do procesu zwykłego na drugim stopniu. Wikariusz sądowy może wyznaczyć siebie samego jako instruktora. Jednak, jeżeli jest to możliwe, winien wyznaczyć instruktora z diecezji, z której pochodzi sprawa.

W wezwaniu do sądu, strony powinny zostać poinformowane o tym, że nie później niż na trzy dni przed posiedzeniem dowodowym mogą złożyć propozycje kwestii niezałączonych do skargi powodowej, co do których proszą o przesłuchanie stron lub świadków.

Strony oraz ich adwokaci mogą uczestniczyć w przesłuchaniu drugiej strony oraz świadków, chyba że instruktor uważa, że ze względu na okoliczności rzeczowe i osobowe należy postąpić inaczej. Biskup diecezjalny ustala według swojej roztropności sposób ogłoszenia wyroku. Wyrok, podpisany przez biskupa i notariusza, powinien przedstawić motywy podjętej decyzji w sposób zwięzły i uporządkowany oraz być notyfikowany stronom co do zasady w ciągu miesiąca od dnia wydania decyzji.

Ile kosztuje „rozwód kościelny”?

Na to pytanie nie mogę odpowiedzieć jednoznacznie, bowiem jest to zależne od wielu czynników. Różne diecezje mają odmienne ceny, a oprócz tego liczą się także liczba wniesionych podstaw prawnych czy miejsc zamieszkania byłych małżonków. Co ważne, jeśli to Ty wnosisz pozew o stwierdzenie nieważności małżeństwa, wszystkie opłaty spoczywają na Tobie. Koszty sądowe zazwyczaj wynoszą od 1500 do 2500 zł. Kwotę tą można jednak rozłożyć na raty lub wnieść o jej umorzenie z uwagi na trudną sytuację finansową.

Do powyższej kwoty musisz doliczyć również gażę dla adwokata kościelnego, którego pomoc jest w sprawach tego rodzaju wręcz absolutnie niezbędna. Dodatkowo niektóre diecezje wymagają opłaty za wniesienie skargi (od 100 do 300 zł), a czasem dolicza się również konsultację psychologiczną (od 200 do 500 zł). Cały koszt powinien się zamknąć w kwocie 2500-5000 zł, co nie wydaje się zbyt wygórowaną ceną za zyskanie szansy na nowy związek małżeński czy „wolności” w oczach Kościoła.

Opinie naszych zadowolonych Klientów

Zostaw swój komentarz
Imię: Email: Treść: Adres e-mail nie zostanie opublikowany