Domniemanie doręczenia przesyłek pocztowych w okresie obowiązywania stanu epidemii

14.04.2022

Doręczenia pełnią bardzo ważną rolę, służąc np. w ramach postępowania cywilnego, karnego czy administracyjnego, informowaniu stron o jego przebiegu i dokonywanych czynnościach. Ponieważ w Polsce obowiązuje zasada pisemności, przedmiotem doręczeń są przede wszystkim różnego rodzaju pisma urzędowe, w tym odpisy pism procesowych oraz orzeczeń. W polskim systemie prawnym obowiązuje reguła oficjalności doręczeń, co oznacza, że są one co do zasady dokonywane z urzędu, a więc bez odrębnych wniosków stron. Szczególną rolę odgrywa tzw. domniemanie doręczenia, zapewniającego odpowiednią szybkość i co za tym idzie skuteczność prowadzonych postępowań.

Z uwagi na epidemię wirusa SARS-Co­V-2, ustawodawca zdecydował się wprowadzić do obiegu prawnego przepisy zmieniające zasady doręczania pism urzędowych, zawarte w tzw. tarczy antykryzysowej 2.0.

Na czym polega system doręczeń pism urzędowych oraz w jaki sposób na jego zmianę wpłynęła epidemia wirusa SARS-Co­V-2, opisuje niniejszy artykuł.

System doręczeń pism urzędowych

Podstawowe zasady doręczania przesyłek pocztowych uregulowane są w ustawie z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe (j.t, Dz.U. z 2020 r. poz. 1041 z późn. zm.).

Doręczenia zwykłe

Zgodnie z jej art. 37 - przesyłkę pocztową doręcza się adresatowi pod adresem wskazanym na przesyłce lub w umowie o świadczenie usługi pocztowej. Możliwe jest także jej doręczenie ze skutkiem doręczenia adresatowi:

1) przedstawicielowi ustawowemu adresata lub pełnomocnikowi adresata upoważnionemu na podstawie pełnomocnictwa udzielonego na zasadach ogólnych lub na podstawie pełnomocnictwa pocztowego,

2) osobie pełnoletniej zamieszkałej razem z adresatem, jeżeli adresat nie złożył w placówce pocztowej zastrzeżenia w zakresie doręczenia przesyłki rejestrowanej,

3) osobie uprawnionej do odbioru przesyłek pocztowych w podmiotach będących osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej.

Poza tym przesyłka pocztowa może zostać także wydana adresatowi ze skutkiem doręczenia adresatowi bądź do jego oddawczej skrzynki pocztowej, z wyłączeniem przesyłek rejestrowanych, bądź też w placówce pocztowej, jeżeli podczas próby doręczenia przesyłki pocztowej adresat był nieobecny pod adresem wskazanym na przesyłce, lub w umowie o świadczenie usługi pocztowej albo doręczenie za pomocą oddawczej skrzynki pocztowej nie jest możliwe.

Doręczenia fikcyjne

W polskim systemie doręczania przesyłek urzędowych obowiązuje również zasada tzw. fikcyjnego doręczenia, zwanego też doręczeniem zastępczym. Jest ono uregulowane w przepisach m.in. Kodeksu postępowania cywilnego, Kodeksu postępowania karnego oraz Kodeksu postępowania administracyjnego. W każdym z tych aktów prawnych jest ono unormowane nieco inaczej. W tym miejscu, aby uzmysłowić czytelnikowi jak działa system zastępczego doręczenia, posłużę się w charakterze przykładu przepisami Kodeksu postępowania cywilnego.  

Zgodnie z nimi, w razie niemożności doręczenia w sposób przewidziany powyżej, pismo przesłane za pośrednictwem operatora pocztowego składa się w placówce pocztowej tego operatora, umieszczając jednocześnie zawiadomienie o tym w drzwiach mieszkania adresata lub w oddawczej skrzynce pocztowej ze wskazaniem gdzie i kiedy pismo pozostawiono, oraz z pouczeniem, że należy je odebrać w terminie siedmiu dni od dnia umieszczenia zawiadomienia. W przypadku bezskutecznego upływu tego terminu, czynność zawiadomienia się powtarza. Jest to tzw. podwójne awizowanie. Tym samym, przesyłka urzędowa pozostaje w placówce pocztowej przez okres 14 dni, zaś po upływie tego terminu, jeżeli  nie zostanie podjęta przez adresata, podlega zwrotowi do nadawcy (art. 139 § 1 k.p.c.).

Przyjmuje się wówczas, w świetle obowiązującego prawa, iż doręczenie zostało dokonane, ze wszystkimi tego konsekwencjami dla adresata (art. 139 § 1 k.p.c.). Ma więc miejsce domniemanie prawne skutecznego doręczenia.  

Także, jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma, doręczenie uważa się za dokonane, zaś w takim przypadku, doręczający zwraca pismo do nadawcy z odpowiednią adnotacją o odmowie jego przyjęcia (art. 139 § 2 k.p.c.). 

Doręczenie fikcyjne stało się przedmiotem orzecznictwa Sądu Najwyższego. Zgodnie z postanowieniem z dnia 13 marca 2014 r. (I CSK 289/13) „doręczenie zastępcze oparte jest na tzw. prawnej fikcji doręczenia, gdyż adresat w rzeczywistości nie otrzymuje przesyłki i stwarzana jest tylko szansa jej odbioru w przewidzianych w zawiadomieniach o odbiorze terminach. Z tego względu, skuteczność takiego doręczenia pisma uzależniona jest od bezwzględnego zachowania ustanowionych wymagań, a uchybienie któremukolwiek z nich powoduje, że nie można skutecznie powołać się na domniemanie doręczenia (por. np. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 31 maja 2012 r., I OSK 2105/11, Legalis i z dnia 31 stycznia 2012 r., II OSK 2170/10, Legalis).

Fikcję doręczenia zastępczego strona może obalić, jeżeli wykaże, że z przyczyn od niej niezależnych o przesyłce nie wiedziała (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 6 kwietnia 2000 r., III RN 141/99, OSNP 2001, nr 1, poz. 6, z dnia 4 września 1970 r., I PZ 53/70, OSNC 1971, nr 6, poz. 100 i z dnia 8 marca 2005 r., IV CZ 6/05, LEX nr 603429). Innymi słowy, jest to domniemanie prawne skutecznego doręczenia pisma, które może być obalone przez wykazanie, że adresat o nadejściu przesyłki nie wiedział lub nie miał możliwości jej odebrania (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2005 r., II PK 124/04, LEX nr 602690)”.

Z kolei w uchwale z dnia 16 lutego 2017 r. (III CZP 105/16) Sąd Najwyższy stwierdził, że „    tzw. doręczenie zastępcze, stanowiące fikcję doręczenia w istocie niedokonanego, jest instytucją pozostającą na granicy konstytucyjnych gwarancji prawa do sądu. Dostrzegł to Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 15 października 2002 r., SK 6/02 (OTK-A 2002, nr 5, poz. 65), w którym podkreślił jednak, że jego funkcją jest zapewnienie szybkości i skuteczności postępowania cywilnego, przy maksymalnym zagwarantowaniu praw obu stron do rozpatrzenia sprawy oraz do obrony ich materialnoprawnych i procesowych interesów (por. także wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 września 2002 r., SK 35/01, OTK-A 2002, nr 5, poz. 60). Strony muszą mieć zatem zapewnioną realną możliwość odebrania kierowanych do nich pism oraz zapoznania się z ich treścią (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2010 r., III CZP 105/10, „Izba Cywilna” 2011, nr 10, s. 47). Innymi słowy, adresat pisma powinien być w sposób niebudzący wątpliwości zawiadomiony o nadejściu pisma sądowego oraz o miejscu i sposobie jego odbioru”.

Doręczenia przesyłek pocztowych w okresie obowiązywania stanu epidemii

Z uwagi na wprowadzony na terytorium Rzeczypospolitej polskiej stan epdemii wirusa COVID-19, ustawodawca wprowadził szereg zmian w systemie doręczania przesyłek pocztowych.

Zawarte one są w ustawie z dnia 16 kwietnia 2020 roku o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 737), zwanej Tarczą antykryzysową 2.0. Zmieniła ona też odpowiednio ustawę – Prawo pocztowe.

Doręczanie przesyłek poleconych i kurierskich bez pokwitowania odbioru

Zgodnie z art. 37 ust. 4a ustawy Prawo pocztowe - w stanach nadzwyczajnych lub w przypadku wystąpienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego, przesyłka listowa będąca przesyłką rejestrowaną może być doręczona adresatowi do jego oddawczej skrzynki pocztowej, bez konieczności składania przez adresata w tym przedmiocie odrębnego wniosku. Zasada ta nie dotyczy jednak przesyłek wysyłanych do, ani wysyłanych przez:

1) Sądy i Trybunały,

2) prokuraturę i inne organy ścigania,

3) komornika sądowego.

Poza tym, zawieszono również wykonywanie przez operatora pocztowego obowiązku uzyskania pokwitowania odbioru przesyłki kurierskiej w formie pisemnej lub elektronicznej.

Przedmiotowe zmiany zostały wprowadzone w ustawie stanowiącą tzw. Tarczę antykryzysową 2.0.

Doręczanie przesyłek do adresatów przebywających na obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych - brak zwrotu przesyłki, której nie można doręczyć.

W myśl art. 97 ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 - operator pocztowy nie podejmuje próby doręczenia i nie zwraca nadawcy przesyłki pocztowej, której nie mógł doręczyć adresatowi poddanemu z powodu COVID-19 obowiązkowej kwarantannie, izolacji lub izolacji w warunkach domowych, o których mowa w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Nie dotyczy to przesyłki niedoręczalnej, a więc takiej, której nie można doręczyć adresatowi ani zwrócić nadawcy z powodu braku lub błędnego adresu nadawcy.

Przesyłka doręczana jest przez operatora pocztowego adresatowi, dopiero po upływie okresu obowiązkowej kwarantanny, izolacji lub izolacji w warunkach domowych.

Domniemanie doręczenia przesyłek pocztowych w okresie obowiązywania stanu epidemii

Jak stanowi art. 98 w/w aktu prawnego - nieodebranych pism podlegających doręczeniu za potwierdzeniem odbioru (tzw. ZPO) przez operatora pocztowego, których termin odbioru określony w zawiadomieniu o pozostawieniu pisma wraz z informacją o możliwości jego odbioru przypadał w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, nie można uznać za doręczone w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz przed upływem 14 dni od dnia zniesienia tych stanów.

Przepisu tego nie stosuje się do:

1) kontroli celno-skarbowych, kontroli podatkowych oraz postępowań podatkowych, jeżeli kontrole lub postępowania te wiążą się z podejrzeniem popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego,

2) przesyłek wysyłanych do ani wysyłanych przez:

a) sądy i Trybunały,

b) prokuraturę i inne organy ścigania,

c) komornika sądowego,

d) organ administracji publicznej.

Przedmiotowy przepis, eliminuje tzw. „fikcję doręczeń”, powstającą w razie niepodjęcia przesyłki przez adresata w terminie, do czego konieczne było dwukrotne awizowanie.

W nowym, choć tymczasowym stanie prawnym, skutek taki  nastąpi dopiero po upływie 14 dni od dnia ustania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii, czego efektem jest przesunięcie dnia, w którym rozpoczyna się bieg terminu uzależniony od dokonania doręczenia danej przesyłki pocztowej. W sposób oczywisty ma to bardzo duże znaczne dla wszelakich stosunków cywilnoprawnych, dotycząc np. wezwań do zapłaty, terminów wymagalności roszczeń i naliczania odsetek, skuteczności oświadczeń o odstąpieniu od umowy oraz jej wypowiedzeniu itp. Wszystkie te czynności prawne wywołają skutek dopiero wraz z doręczeniem zawierających je przesyłek pocztowych, co uległo znacznemu przesunięciu w wymiarze czasowym.

Reasumując – ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie znaczących zmian w systemie doręczeń przesyłek pocztowych, w celu ograniczenia bezpośrednich kontaktów społecznych, w tym wymianę dokumentów. Będą one miały często daleko idące konsekwencje w zakresie stosunków cywilnoprawnych i zostaną zniesione dopiero po ustaniu stanu epidemii. Kiedy to nastąpi, pozostaje wielką niewiadomą …

Opinie naszych zadowolonych Klientów

Zostaw swój komentarz
Imię: Email: Treść: Adres e-mail nie zostanie opublikowany