Warunkowe wyjście z zakładu karnego
08.12.2021
Warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary pozbawienia wolności jest jednym z elementów progresywnego systemu odbywania kary, polegającym na zwolnieniu skazanego z odbywania kary przed jej zakończeniem. Jest ono „instrumentem polityki karnej państwa, umożliwiającym przedterminowe zwolnienie z zakładu karnego takich skazanych, co do których niecelowe jest wykonanie kary pozbawienia wolności w całości. Celem takiego zabiegu jest umożliwienie tym skazanym readaptacji społecznej w warunkach wolności kontrolowanej” (Palestra 7-8/2015).
Od czego zależy zastosowanie tego środka polityki karnej, jakie są jego przesłanki prawne oraz jakiego rodzaju przepisy prawa go regulują, opisuje niniejszy artykuł.
Podstawa prawna oraz przesłanki przedterminowego zwolnienia
Podstawa prawna
Zagadnienia związane z warunkowym przedterminowym zwolnienia z odbycia reszty kary pozbawienia wolności unormowane są w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - kodeks karny (j.t. Dz. U. z 2020 r., poz. 1444 z późn. zm.).
Podkreślenia wymaga fakt, iż przedmiotowy środek polityki karnej ma charakter wyjątkowy od zasady odbycia całej kary, jaka została orzeczona wobec skazanego, co wielokrotnie potwierdzały polskie sądy.
Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1997 roku (II KZ 16/97, OSNPK 9/97 p. 2) „W wypadku warunkowego przedterminowego zwolnienia, zarówno w wypadku decyzji pozytywnej jak i negatywnej dla skazanego, w istocie dochodzi do trwałego przekształcenia sposobu wykonania kary pozbawienia wolności. W następstwie bowiem takiego orzeczenia, kara pozbawienia wolności nie będzie wykonywana i uznana za wykonaną z chwilą warunkowego zwolnienia”.
W myśl postanowienia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 22 sierpnia 2000 roku (II AKz1 630/00, LEX 144270) „Zwrócić natomiast należy tu przede wszystkim uwagę na to, że zawsze jako zasada powinno być postrzegane odbywanie prawomocnie orzekanej kary w całości, a więc w takim rozmiarze w jakim została ona wymierzona i w sposób nieprzerwany. Wyjątkiem od tej zasady jest zarówno instytucja warunkowego przedterminowego zwolnienia jak i przerwy w odbywaniu kary. I tak właśnie, jako wyjątkowe obie te instytucje winny być postrzegane zarówno przez sądy penitencjarne jak i skazanych. Warunkowe przedterminowe zwolnienie zawsze winno wiązać się z jednoznacznym postępem resocjalizacyjnym, jest przecież formą nagrody, nie zaś czymś należnym, w każdym przypadku”.
Przesłanki materialne z art. 77 Kodeksu karnego
Zgodnie z zapisami Kodeksu karnego – skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary tylko wówczas, gdy jego postawa, właściwości i warunki osobiste, okoliczności popełnienia przestępstwa oraz zachowanie po jego popełnieniu i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że skazany po zwolnieniu będzie stosował się do orzeczonego środka karnego lub zabezpieczającego i przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa (art. 77 § 1 k.k.).
Z wyżej cytowanego przepisu wynika w sposób jednoznaczny, iż warunkiem przedterminowego zwolnienia jest jednoczesne, kumulatywne zaistnienie wszystkich wymienionych w nim przesłanek materialnych do zastosowania takiego środka wobec danego skazanego.
W myśl postanowienia Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 23 marca 1999 roku (II AKz 114/99, LEX 41523) „Równorzędność przesłanek materialnych określonych w przepisie art. 77 § 1 k.k., których dopiero jednoczesne zaistnienie może skutkować orzeczeniem o warunkowym przedterminowym zwolnieniu skazanego z reszty kary pozbawienia wolności oznacza, że żadnej z nich – gdyby w ramach tej samej kategorii wyraźnie odróżniała się in minus od pozostałych – nie można odjąć owego odium”.
Przesłanki związane z okresem odbywania kary przez skazanego
Odrębne przesłanki warunkowego zwolnienia wskazane są w art. 78 – 79 Kodeksu karnego.
Zgodnie z nimi:
1) skazanego można warunkowo zwolnić po odbyciu przez niego co najmniej połowy kary,
2) wobec skazanego, który działał w warunkach recydywy, sąd może zastosować warunkowe zwolnienie dopiero po odbyciu przez niego co najmniej 2/3 kary,
3) w przypadku wielokrotnego recydywisty okres ten wynosi co najmniej 3/4 kary,
4) wymóg odbycia co najmniej 3/4 kary dotyczy także skazanych należących do osób, które z czynu zabronionego uczyniły stałe źródło dochodów, popełniły przestępstwo w zorganizowanej grupie oraz osób, które popełniły przestępstwo o charakterze terrorystycznym,
5) osobę skazaną na dożywocie można zwolnić dopiero po odbyciu 25 lat kary,
6) osobę skazaną na 25 lat można zwolnić dopiero po odbyciu 15 lat kary.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd może wyznaczyć surowsze ograniczenia do skorzystania przez skazanego z warunkowego zwolnienia, niż wskazane powyżej.
Dodać należy, że niezależnie od w/w warunków, skazany może zostać warunkowo zwolniony po odbyciu 15 lat pozbawienia wolności.
Podkreślenia wymaga fakt, iż również ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny wykonawczy (j.t. Dz. U. z 2021 r., poz. 53 z późn. zm.) przewiduje sytuację, w której wobec skazanego może zostać zastosowane warunkowe zwolnienie. W myśl bowiem art. 155 § 1 tego aktu prawnego - jeżeli przerwa w wykonaniu kary pozbawienia wolności trwała co najmniej rok, a skazany odbył co najmniej 6 miesięcy kary – sąd penitencjarny może warunkowo zwolnić skazanego z odbycia reszty kary, na zasadach określonych w art. 77 Kodeksu karnego, przy czym zwolnienie może nastąpić w każdym czasie i bez ograniczeń wynikających z art. 78 i 79 Kodeksu karnego. Nie jest to dopuszczalne, jeżeli kara lub suma kar pozbawienia wolności przekracza 3 lata.
Kryteria stosowane przez sąd
Stosowanie warunkowego zwolnienia jest zawsze fakultatywne, a sąd penitencjarny orzekając w jego przedmiocie musi przede wszystkim wziąć pod uwagę czy cel kary wobec skazanego został osiągnięty oraz istnieje pozytywna prognoza społeczno-kryminologiczna. Nie mają natomiast znaczenia okoliczności popełnienia przez skazanego przestępstwa.
„Ustalenie, że resocjalizacyjny cel kary został osiągnięty, ma charakter warunku koniecznego dla możliwości udzielenia warunkowego przedterminowego zwolnienia. Pozytywna prognoza wynikać musi przede wszystkim z oceny sposobu życia sprawcy przed popełnieniem przestępstwa, a w szczególności – co przepis akcentuje – z zachowania skazanego „w czasie odbywania kary” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 1997 roku – III KKN 164/97, LEX 31416).
”Warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbycia reszty kary jest zawsze fakultatywne, a zatem nawet zaistnienie wszystkich przesłanek wymienionych w tym przepisie, jak i w art. 78 § 1 k.k. nie obliguje sądu do udzielenia tego zwolnienia. Ponadto udzielenie warunkowego przedterminowego zwolnienia jest możliwe dopiero po stwierdzeniu zaistnienia kumulatywnie wszystkich powołanych przesłanek, a nie tylko niektórych wymienionych w przepisie art. 77 § 1 k.k. sąd penitencjarny rozpoznając wniosek o udzielenie warunkowego przedterminowego zwolnienia zobowiązany jest więc ocenić go przez pryzmat wszystkich ustawowych przesłanek i ustalając prognozę kryminologiczno-społeczną wskazać, które z tych przesłanek sprzeciwiają się postawieniu pozytywnej prognozy, co prowadzi do nieuwzględnienia wniosku skazanego w przedmiocie warunkowego przedterminowego zwolnienia” (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 26 października 2005 roku – II AKzw 622/05, LEX 166020).
„Sąd może warunkowo zwolnić skazanego z odbycia reszty kary wyłącznie wtedy, gdy zachodzi jednoznacznie pozytywna prognoza kryminologiczna, tzn. gdy postawa skazanego, jego właściwości i warunki osobiste, sposób życia przed i po dokonaniu przestępstwa oraz zachowanie w czasie odbywania kary, jak również okoliczności popełnienia przestępstwa uzasadniają przekonanie, iż w trakcie odbywania kary nastąpiła trwała i pozytywna zmiana zachowania skazanego, co gwarantuje, iż po zwolnieniu będzie on przestrzegał porządku prawnego i nie popełni przestępstwa” (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 grudnia 2008 roku – II AKzw 1459/08, LEX 521268).
„W orzecznictwie wyrażany jest pogląd, że okoliczności popełnienia przestępstwa mają w sprawie o warunkowe zwolnienie tylko takie znaczenie, iż mogą wyrażać cechy osobowości, które skazany przejawiał, popełniając przestępstwo, istotne dla prognozy jego przyszłego zachowania, a to ze względu na przesłankę materialną warunkowego przedterminowego zwolnienia, za jaką należy uznać pozytywną prognozę kryminologiczną. Mają one zatem znaczenie w odniesieniu do tej prognozy o charakterze negatywnym, a w konsekwencji tego i dla negatywnej decyzji w przedmiocie warunkowego przedterminowego zwolnienia, o ile wskazują na takie cechy skazanego, które mogą być przyczyną popełnienia przez niego kolejnego przestępstwa. Innymi słowy, charakter popełnionych przestępstw nie może wpływać na decyzję sądu penitencjarnego w przedmiocie udzielenia warunkowego przedterminowego zwolnienia, skoro okoliczność ta nie należy do ustawowych przesłanek przewidzianych w art. 77 § 1 k.k.” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2019 r., V KK 358/18”.
Okres próby
Pamiętać trzeba, iż w razie warunkowego zwolnienia czas pozostały do odbycia kary stanowi okres próby, który jednak nie może być krótszy niż 2 lata ani dłuższy niż 5 lat (art. 80 § 1 k.k.).
W przypadku skazanych należących do osób, które działały w warunkach wielokrotnej recydywy lub z czynu zabronionego uczyniły stałe źródło dochodów, popełniły przestępstwo w zorganizowanej grupie oraz osób, które popełniły przestępstwo o charakterze terrorystycznym, okres próby nie może być krótszy niż 3 lata.
W razie warunkowego zwolnienia z kary 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności okres próby wynosi 10 lat.
Wskazać należy, iż w okresie próby, warunkowe zwolnienie może zostać odwołane, czego przesłanki wskazane są w ustawie - kodeks karny wykonawczy.
W razie popełnienia przestępstwa umyślnego, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, sąd penitencjarny obligatoryjnie odwołuje warunkowe zwolnienie (art. 160 § 1 k.k.w.).
Skutek taki następuje także w przypadku, gdy zwolniony, skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą, w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, ponownie używając przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą.
Sąd penitencjarny może odwołać warunkowe zwolnienie, jeżeli zwolniony w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnił inne przestępstwo lub została orzeczona kara inna niż określona powyżej albo gdy uchyla się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych.
Odwołanie warunkowego zwolnienia skazanego następuje również wtedy, gdy takie okoliczności, zaistnieją po udzieleniu skazanemu pisemnego upomnienia przez sądowego kuratora zawodowego, chyba że przemawiają przeciwko temu szczególne względy.
Zgodnie z postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 7 czerwca 2005 roku (II AKzw 275/05, LEX 156139) „Naruszenia porządku prawnego z art. 160 § 2 k.k.w. nie można utożsamiać z popełnieniem przestępstwa. Pojęcie to obejmuje nie tylko każde zachowanie skazanego wbrew nakazom i zakazom prawa karnego (popełnienie przestępstwa) ale także postępowanie wbrew regułom, których przestrzeganie mieści się w granicach zadań i celów, jakie prawo karne wiąże m.in. z warunkowym zwolnieniem jak uchylanie się od nałożonych obowiązków”.
W razie odwołania warunkowego zwolnienia, jego ponowne zastosowanie nie może nastąpić przed odbyciem, po ponownym osadzeniu, przynajmniej roku kary pozbawienia wolności, a w wypadku kary 25 lat pozbawienia wolności lub kary dożywotniego pozbawienia wolności przed odbyciem przynajmniej 5 lat kary (art. 81 k.k.).
Jeżeli w okresie próby i w ciągu 6 miesięcy od jej zakończenia nie odwołano warunkowego zwolnienia, karę uważa się za odbytą z chwilą warunkowego zwolnienia.
W wypadku objęcia wyrokiem łącznym kary, z której odbywania skazany został warunkowo zwolniony, na poczet orzeczonej kary łącznej zalicza się jedynie okres faktycznego odbywania kary.
Komunikacja i współpraca z kancelarią zostawiły bardzo pozytywne emocje. Wszyscy pracownicy bardzo mili i pomocni. Poziom profesjonalności bardzo wysoki . Myślałam, że moja sprawa nie jest do załatwienia, ale SIĘ UDAŁO! Otrzymałam kartę na 3 lata w trzy miesiące. Bardzo się cieszę , że trafiłam na kancelarię LexVin, doświadczonego prawnika Pana Dariusza Kostyry. Jestem bardzo wdzięczna i serdecznie polecam najlepszą kancelarię w Warszawie.
Jestem mile zaskoczony jakością, fachowością i krótkim czasem prowadzenia sprawy choć do tej pory współpracowałem z wieloma kancelariami i prawnikami.
Szczerze polecam ta kancelarie dobry kontakt, szybka odpowiedz i pełen profesjonalizm. W sądzie poszło tak jak mówił Pan Dariusz. Dziękuje.
Cieszy mnie niezmiernie, że w tak trudnych czasach wyzysku, manipulacji i cwaniactwa jest tak profesjonalna możliwość obrony. Dziękuję panie Darku !
Jestem bardzo mile zaskoczony profesjonalnością i szybkością odpowiedzi. Poleciłem serwis znajomym, bo warto!
Bardzo fachowa i szybka pomoc, a wszystko w dobrej cenie. Jestem pełen uznania i wdzięczności dla Kancelarii LexVin za profesjonalną realizację usługi.
Bardzo dziękuję za zajęcie się moją sprawą oraz szybkie wysłanie mi sprzeciwu. Z pewnością polecę Państwa usługi.
Pomoc prawną otrzymałam błyskawicznie i profesjonalnie.Świetna,merytoryczna i miła obsługa. Serdecznie dziękuję.
Bardzo dziękuję za profesjonalne i szybkie napisanie sprzeciwu. Polecam pomoc prawną Kancelarii LexVin każdemu, kto szuka profesjonalnej pomocy prawnej.
