Ograniczenia gospodarcze w czasie pandemii – czy są zgodne z prawem?

11.05.2021

Trwająca od marca 2020 roku pandemia COVID – 19 stanowi bardzo trudny czas dla wielu przedsiębiorców, którym władze naszego państwa de facto zakazały prowadzenia działalności gospodarczej. Zamykanie całych sektorów gospodarki przywiodło wielu z nich do granicy bankructwa, a znaczna część niestety była zmuszona zlikwidować swoje firmy.

Jak wynika wyników ankietowych Izby Gospodarczej Hotelarstwa Polskiego, w przypadku samej branży hotelarskiej – w styczniu 2021 roku zamknięta była ponad połowa hoteli, zaś wśród otwartych aż 1/3 obiektów miała poniżej 2 proc. obłożenia,. Jednocześnie hotelarze oceniają, że w branży noclegowej pracę straciło już ponad 100 tys. osób. Podobnie tragiczna jest sytuacja gastronomii oraz wielu innych gałęzi gospodarki.

Jaki charakter prawny mają ograniczenia  gospodarcze wprowadzone przez rząd w czasie pandemii i czy są one zgodne z prawem, wyjaśnia niniejszy artykuł. 

Obecny stan faktyczny i prawny

12 marca 2020 r. na mocy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 433) na terenie Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 491 z późn. zm.) od dnia 20 marca 2020 r. do odwołania ogłoszono stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 (§ 1 rozporządzenia).

Ustawodawca podjął także działania legislacyjne polegające na zmianie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (wówczas - tj. 2019 r., poz. 1239, obecnie j.t. Dz. U. z 2020 r. poz. 1570 z późn. zm.), które zostały wprowadzone regulacjami szczególnymi, poczynając od ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 374 z późn. zm.).

Następnie, na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2020 r. poz. 697) ustanowiono ograniczenia prowadzenia przez przedsiębiorców działalności związanej z wieloma obszarami gospodarki, które zostały wymienione w jego § 8 ust. 1 pkt 1 lit. g, przy czym polegały one na całkowitym zakazie prowadzenia działalności (§ 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia).

Rozporządzenia tego rodzaju wydawane są przez Radę Ministrów w sposób cykliczny i do końca lutego 2021 roku ukazały się: rozporządzenie z dnia 2 maja 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 792), rozporządzenie z dnia 16 maja 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 878), rozporządzenie z dnia 29 maja 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 964), rozporządzenie z dnia 19 czerwca 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 966), rozporządzenie z dnia 7 sierpnia 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 1356), rozporządzenie z dnia 9października 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 1758), rozporządzenie z dnia 26 listopada 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 2091), rozporządzenie z dnia 1 grudnia 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 2132), rozporządzenie z dnia 21 grudnia 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 2316), rozporządzenie z dnia 14 stycznia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2021 r. poz. 91), rozporządzenie z dnia 22 stycznia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2021 r. poz. 153), rozporządzenie z dnia 29 stycznia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2021 r. poz. 207), rozporządzenie z dnia 5 lutego 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. z 2021 r. poz. 253).

Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej dotknął czasowo lub praktycznie na stałe takich branż, jak: hotelarska, gastronomiczna, fryzjerska a także wyciągów narciarskich, siłowni, solariów i wielu innych. Za niestosowanie się do ustanowionych zakazów grożą kary pieniężne, nakładane na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Zgodnie z jej art. 48a ust. 1 pkt 3 - kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie stosuje się do ustanowionych  zakazów lub ograniczeń, podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 000 zł do 30 000 zł., którą, w myśl art. 48 ust. 3 pkt 1 tego aktu prawnego wymierza, w drodze decyzji administracyjnej Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny i Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny.

Podkreślić trzeba, iż w/w ustawa zawiera także delegację ustawową do wydawania przez Radę Ministrów wspomnianych rozporządzeń w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (art. 46b pkt 1 i 2, w zw. z art. 46a ustawy).  

Przepisy regulujące wolność działalności gospodarczej 

Zgodnie z art. 20 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej – społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności i dialogu partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.

Powyższa zasada znalazła swój wyraz w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z dnia 7 maja 2001 r. (K 19/00, OTK 2001, Nr 4, poz. 82.) stwierdził, iż „filarami, na których wspiera się społeczna gospodarka rynkowa, są wolność działalności gospodarczej i własność prywatna, a także solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych”.

Istota wolności działalności gospodarczej zawarta jest w art. 2 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1292 z późn. zm., obecnie – j.t. Dz. U. z 2021 r., poz. 162), zgodnie z którym podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej jest wolne dla każdego na równych prawach.

Tym samym, stwierdzić trzeba, że każda osoba ma prawo podjąć działalność gospodarczą, jeżeli dysponuje odpowiednimi środkami finansowymi i jest gotowa ponieść ryzyko rynkowe z tym związane. Zasada ta stanowi jedno z fundamentalnych praw człowieka i obywatela Rzeczypospolitej Polskiej i jako taka może podlegać ograniczeniom tylko i wyłącznie absolutnie wyjątkowo i w szczególnie uzasadnionych przypadkach.

Możliwość taka przewidziana jest w art. 22 Konstytucji RP, w myśl którego - ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.

Z kolei art. 31 ust. 3 Konstytucji RP stanowi, że - ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Powyższy przepis stał się przedmiotem bogatego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, który wywiódł, że „ustawa musi samodzielnie określać podstawowe elementy ograniczenia danego prawa i wolności (m.in. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 stycznia 2000 r., sygn. akt P 11/98 z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. akt K 34/99, z dnia 20 lutego 2001 r., sygn. akt P 2/00, z dnia 10 kwietnia 2001 r., sygn. akt U 7/00, z dnia 3 kwietnia 2001 r., sygn. akt K 32/99, z dnia 11 grudnia 2001 r., sygn. akt SK 16/00, z dnia 19 lutego 2002 r., sygn. akt U 3/01, z dnia 8 lipca 2003 r., sygn. akt P 10/02, z dnia 16 marca 2004 r., sygn. akt K 22/03, z dnia 29 listopada 2007 r., sygn. akt SK 43/06, z dnia 5 grudnia 2007 r., sygn. akt K 36/06, z dnia 5 lutego 2008 r., sygn. akt K 34/06, z dnia 19 czerwca 2008 r., sygn. akt P 23/07, z dnia 19 maja 2009 r., sygn. akt K 47/07, z dnia 7 marca 2012 r., sygn. akt K 3/10).

Także w wyroku z dnia 25 lipca 2006 r., (sygn. akt P 24/05), Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że „użyte sformułowanie "w drodze ustawy" oznacza, że do ograniczenia może dojść przy wykorzystaniu ustawy, bez której konstruowanie ograniczenia nie może nastąpić”.

Oznacza to, że tylko i wyłącznie akty prawne o randze ustawy są władne wprowadzać ograniczenia w zakresie konstytucyjnych praw i wolności, w tym wolności działalności gospodarczej.

Dla powyższej kwestii fundamentalne znaczenie ma wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 stycznia 2000 r. (sygn. akt P11/98, OTK 2000/1/3), w którego uzasadnieniu (część 6B) stwierdzono, iż „art. 31 ust. 3 zd. 1 konstytucji określa przesłanki dopuszczalności ustanawiania ograniczeń wolności i praw jednostki. W aspekcie formalnym wymaga on, by ograniczenia te były "ustanawiane tylko w ustawie", zaś w aspekcie materialnym dopuszcza on ustanawianie ograniczeń "tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia, moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób".

Dodatkowym ograniczeniem dopuszczalnego zakresu ograniczeń jest zakaz naruszania "istoty" wolności i praw (art. 31 ust. 3 zd. 2, w odniesieniu do prawa własności powtórzony też w art. 64 ust. 3. Uzależnienie dopuszczalności ograniczeń wolności i praw od ich ustanowienia "tylko w ustawie" jest czymś więcej niż tylko przypomnieniem ogólnej zasady wyłączności ustawy dla unormowania sytuacji prawnej jednostek, stanowiącej klasyczny element idei państwa prawnego. Jest to także sformułowanie wymogu odpowiedniej szczegółowości unormowania ustawowego. Skoro ograniczenia konstytucyjnych praw i wolności mogą być ustanawiane "tylko" w ustawie, to oznacza nakaz kompletności unormowania ustawowego, które musi samodzielnie określać wszystkie podstawowe elementy ograniczenia danego prawa i wolności, tak aby już na podstawie lektury przepisów ustawy można było wyznaczyć kompletny zarys tego ograniczenia. Niedopuszczalne jest natomiast przyjmowanie w ustawie uregulowań blankietowych, pozostawiających organom władzy wykonawczej swobodę normowania ostatecznego kształtu owych ograniczeń, a w szczególności wyznaczania zakresu tych ograniczeń (Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z 12 stycznia 2000 r., sygn. akt P11/98, część 6.B).

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego „naruszenie istoty wolności konstytucyjnej następuje wówczas, gdy wprowadzone ograniczenia dotyczą podstawowych uprawnień składających się na treść danej wolności i uniemożliwiają realizację przez tę wolność funkcji, jakie ma ona spełniać w porządku prawnym opartym na założeniach konstytucyjnych (wyrok z dnia 12 stycznia 1999 r., sygn. akt P 2/98).

Z kolei w wydanym w pełnym składzie wyroku z dnia 13 października 2010 r. (sygn. akt K.p. 1/09) Trybunał Konstytucyjny uznał, że „w zakresie maksymalnego ograniczenia wolności działalności gospodarczej, aktualny pozostaje zakaz naruszania istoty tej wolności wynikający z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP”.

Stany nadzwyczajne 

Ograniczenia swobody działalności gospodarczej dopuszczalne są w sytuacji wprowadzenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej jednego ze stanów nadzwyczajnych. Przewiduje to art. 228 Konstytucji RP, zgodnie z którym - w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.

Ten ostatni przypadek przewidziany jest w art. 232 Konstytucji RP, który stanowi, że w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.

Powyższe doprecyzowuje art. 233 ust. 3 Konstytucji RP, wskazując, że - ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).

W myśl art. 2 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (tj. Dz. U. z 2017 r. poz. 1897) - stan klęski żywiołowej może być wprowadzony dla zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych oraz w celu ich usunięcia.

Przez katastrofę naturalną rozumie się zdarzenie związane z działaniami sił natury m.in. masowe występowanie chorób zakaźnych ludzi (art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy o stanie klęski żywiołowej). Ustawa przewiduje też możliwość wprowadzenia ograniczeń praw i wolności obywatelskich, które mogą przybrać postać, m.in.  zawieszenia działalności określonych przedsiębiorców lub zakazu prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju ( 21 ust. 1 pkt 1 oraz pkt 2, w zw. z art. 20 ustawy).

Metodykę wprowadzenia stanu klęski żywiołowej zawiera art. 5 w/w ustawy, zgodnie z którym Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może wprowadzić stan klęski żywiołowej z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego wojewody, określając w nim jednocześnie jego przyczyny, datę wprowadzenia oraz obszar i czas trwania tego stanu, a także, w zakresie dopuszczonym ustawą, rodzaje niezbędnych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela (ust. 1 oraz ust. 2).

Zaniechania oraz błędy legislacyjne władzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej

Pomimo delegacji zawartej zarówno w Konstytucji RP oraz ustawie szczegółowej, organy władzy publicznej naszego kraju nie wprowadziły stanu nadzwyczajnego w postaci stanu klęski żywiołowej.

Zamiast tego zdecydowano się na dokonanie nowelizacji ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, czego dokonano ustawą z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2000 r. poz. 374 z późn. zm.).

Do w/w aktu prawnego dodano art. 46a, zgodnie z którym - w przypadku wystąpienia stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemicznego o charakterze i w rozmiarach przekraczających możliwości działania właściwych organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego, Rada Ministrów może określić, w drodze rozporządzenia, na podstawie danych przekazanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ministra właściwego do spraw administracji publicznej, Głównego Inspektora Sanitarnego oraz wojewodów:

1) zagrożony obszar wraz ze wskazaniem rodzaju strefy, na którym wystąpił stan epidemii lub stan zagrożenia epidemicznego;

2) rodzaj stosowanych rozwiązań - w zakresie określonym w art. 46b - mając na względzie zakres stosowanych rozwiązań oraz uwzględniając bieżące możliwości budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Równocześnie przeprowadzono zmianę w art. 46b ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, do którego treści wpisano, że w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 46a Rada Ministrów może ustanowić zgodnie z m.in. jego punktami 2, 8 oraz 10 - czasowe ograniczenie określonych zakresów działalności przedsiębiorców i czasowe ograniczenie korzystania z lokali lub terenów oraz obowiązek ich zabezpieczenia, zakaz przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach.

Na podstawie w/w delegacji ustawowych Rada Ministrów wydała i wydaje w dalszym ciągu rozporządzenia w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.

Podkreślenia wymaga fakt, że wszystkie te wymienione powyżej i ujęte obecnie w ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi ograniczenia wolności obywatelskich oraz wprowadzone nakazy i zakazy, w swojej istocie stanowią literalne powtórzenie ograniczeń wolności i praw człowieka wskazanych w przywoływanym wcześniej art. 21 ust. 1 ustawy o stanie klęski żywiołowej.

Ustawodawca więc de facto zastosował niedopuszczalny z punktu widzenia Konstytucji RP wybieg, polegający na tym, że ustanowił stan prawny charakterystyczny dla stanu klęski żywiołowej, jednak bez jego wprowadzenia.

Również zastosowana przez władze technika legislacyjna dotknięta jest bardzo poważnym błędem merytorycznym, albowiem nowelizacja  ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi dokonana ustawą o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych i następnymi ustawami, wbrew zapisom Konstytucji RP, polegała na wyposażeniu wprost Rady Ministrów w kompetencję do wprowadzania ograniczeń praw obywatelskich w drodze rozporządzeń. Tymczasem, zgodnie z obowiązującymi zasadami techniki legislacyjnej, ustawodawca powinien był wprowadzić najpierw stosowne ograniczenia w zakresie korzystania z praw i wolności jednostki poprzez ustalenie merytorycznych rozwiązań, które by je przewidywały w samej ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz zawrzeć w niej właściwą delegację ustawową poprzez upoważnienie Rady Ministrów do wydawania na ich podstawie rozporządzeń wykonawczych, szczegółowo regulujących zagadnienia o charakterze technicznym.

Wskutek takiego stanu rzeczy, całość ograniczeń wolności i praw obywatelskich została formalnie przeniesiona z ustawy do rozporządzenia. Tymczasem z zapisów Konstytucji RP wynika wprost, iż jedynie przepisy, które nie wprowadzają restrykcji tego rodzaju, mogą znaleźć się w akcie prawnym takiego rzędu jak rozporządzenie. W tym ostatnim bowiem zawarte mogą być jedynie unormowania wykonawcze uszczegóławiające ustawę.

Tak więc, wbrew obowiązującym, konstytucyjnym zasadom w tym zakresie, prawodawca wydał akty prawne rangi rozporządzenia, a więc akty o randze niższej niż ustawa, których celem było ograniczenie w czasie pandemii COVID – 19 podstawowych wolności i praw człowieka, w tym prawa do swobodnego prowadzenia działalności gospodarczej. Taka sytuacja mogłaby mieć miejsce tylko i wyłącznie w przypadku ogłoszenia stanu klęski żywiołowej, co jednak nie nastąpiło.

Podnieść też trzeba, że zgodnie z  art. 31 ust. 3 Konstytucji RP oraz w świetle cytowanego już wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 stycznia 2000 r. - przy uzasadnionym ograniczaniu konstytucyjnych praw i wolności, ustawodawca zobowiązany jest do szczególnego zadbania o kompletność i szczegółowość wprowadzanej regulacji ustawowej. Tak więc wydawanie rozporządzenia powinno ściśle odpowiadać zapisowi art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym - wydawane są one przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.

Tymczasem, wbrew w/w zapisowi Konstytucji RP, przepisy art. 46b pkt 2-12 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, które zawierają upoważnienie ustawowe dla Rady Ministrów do wydania rozporządzeń w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, nie zawierają w swojej treści jakichkolwiek wytycznych. Ustawa ta w art. 46a określa jedynie organ właściwy do wydania rozporządzenia oraz w art. 46b pkt 2-12 - zakres spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu. Za takie wytyczne z konstytucyjnego punktu widzenia nie można uznać zawartych w art. 46a ustawy sformułowań, iż wydając rozporządzenie Rada Ministrów powinna mieć "na względzie zakres stosowanych rozwiązań" oraz "bieżące możliwości budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego".

Trybunał Konstytucyjny w wyrokach z dnia 26 października 1999 r. (sygn. akt K 12/99) oraz z dnia 3 kwietnia 2012 r. (sygn. akt K 12/11) przesądził w sposób jednoznaczny, iż „przez "wytyczne" należy rozumieć merytoryczne wskazówki dotyczące treści norm prawnych, które mają znaleźć się w rozporządzeniu. Jeśli natomiast ustawodawca decyduje się, tak jak w tym przypadku, na przekazanie do uregulowania w rozporządzeniu szeregu zagadnień, to równocześnie powinien określić odrębnie wytyczne dla każdego z tych zagadnień”. Tak więc, w konsekwencji, ponieważ ustawa  o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie zawiera żadnych wytycznych wskazujących  treści norm prawnych, które powinny znaleźć się w rozporządzeniu, nie spełnia ona fundamentalnych wymagań zakreślonych w art. 92 ust. 1 Konstytucji RP.

Wady prawne rozporządzeń w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii

Wskutek opisanego powyżej stanu prawnego, wydawane przez Radę Ministrów rozporządzenia w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, na podstawie art. 46a i art. 46b pkt 1-6 i 8-12 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi nie spełniają  określonego w Konstytucji RP warunku ich wydania na podstawie upoważnienia ustawowego zawierającego wytyczne dotyczące treści aktu wykonawczego.

Na mocy postanowień w/w rozporządzeń wprowadzone zostały czasowe ograniczenia prowadzenia przez przedsiębiorców działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, oznaczające wprost jej całkowity zakaz.

Tym samym, rozporządzenia te zawierają regulacje, które mogłyby zostać wprowadzone tylko i wyłącznie na podstawie ustawy, stanowiąc w swej istocie rażące pogwałcenie wielu podstawowych wolności i praw jednostki, w tym wolności działalności gospodarczej, przewidzianej w art. 22 Konstytucji RP, zgodnie z którym - ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.

Niezależnie od powyższego, podkreślenia również wymaga fakt, że przewidziane w art. 46b pkt 2 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, upoważnienie do ustanowieniu w drodze rozporządzenia przez Radę Ministrów czasowego ograniczenia określonych zakresów działalności przedsiębiorców, nie pokrywa się z wprowadzonym w tych rozporządzeniach całkowitym jej zakazem. Ograniczenie prowadzenia działalności gospodarczej nie jest bowiem tożsame z sytuacją w której nie można jej prowadzić w ogóle. Do wprowadzenia takiego zakazu, Rada Ministrów nie posiadała więc żadnego ustawowego upoważnienia, wydane przez nią rozporządzenia są w sposób ewidentny sprzeczne z 92 ust. 1 Konstytucji RP.

Skutki prawne

Skutki prawne wyżej opisanego stanu rzeczy, są bardzo doniosłe. Ponieważ ustanowione przez ustawodawcę akty prawne , a mianowicie  art. 46a oraz 46b ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz wydane na ich podstawie rozporządzenia w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii rażąco naruszają art. 22, art. 31 ust. 3, art 92 ust. 1 Konstytucji RP, to tym samym zachodzi oczywisty przypadek tzw. bezprawia legislacyjnego, przewidzianego w  art.  417 (1)  § 1 Kodeksu cywilnego. Jednocześnie nie wydanie przez Radę Ministrów aktu prawnego ogłaszającego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej stanu klęski żywiołowej oznacza, iż powstała także sytuacja tzw. zaniechania legislacyjnego z art. 417 (1) § 4 Kodeksu cywilnego. 

W efekcie, pokrzywdzeni wskutek tego przedsiębiorcy, którym zakazano  prowadzenia działalności gospodarczej, a jednocześnie wskutek nie ogłoszenia stanu klęski żywiołowej, uniemożliwiono uzyskanie należnych odszkodowań z tego tytułu, przewidzianych w ustawie z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela (Dz. U. Nr 233, poz. 1955), uprawnieni są do dochodzenia od Skarbu Państwa odszkodowań z powodu odniesionej szkody, na zasadach przewidzianych w art. 417 (1) § 1 oraz § 4, w zw. z art. 417 § 1 k.c. O formalno – prawnych aspektach dochodzenia przedmiotowych odszkodowań traktuje szczegółowo inny artykuł https://lexvin.pl/prawo-lexvin/54063/odszkodowanie-od-panstwa-za-zamkniecie-firmy-w-dobie-COVID-19

Dodać trzeba, iż powoli ustala się jednolita linia orzecznicza Wojewódzkich Sądów Administracyjnych, które uchylają kary pieniężne nakładane na tych przedsiębiorców, którzy nie zastosowali się do rządowych obostrzeń i dalej prowadzili swoją działalność gospodarczą. Takie wyroki zapadły już przed WSA w Opolu oraz WSA w Szczecinie. Wszystko to zwiększa szanse przedsiębiorców na uzyskanie godziwej rekompensaty od działających całkowicie bezprawnie władz w postaci nie tylko odszkodowania za poniesione straty, ale z tytułu utraconych zysków.

Opinie naszych zadowolonych Klientów

Zostaw swój komentarz
Imię: Email: Treść: Adres e-mail nie zostanie opublikowany