Ochrona życia prywatnego w Polsce
18.11.2018
Ochrona życia prywatnego jest w Polsce uregulowana zarówno w ustawodawstwie polskim jak i w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Prawo do ochrony prawnej życia prywatnego zostało zagwarantowane w art. 47 Konstytucji: „Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym”.
Nie jest to jednak prawo absolutne, jak podkreśla Europejski Trybunał Praw Człowieka, może ono podlegać pewnym ograniczeniom. Takie ograniczenie może nastąpić jedynie, gdy przemawia za tym inna norma, zasada czy wartość konstytucyjna. Jednocześnie stopień takiego ograniczenia musi być proporcjonalny do istoty interesu, który ma być ograniczony. Zgodnie z art. 31 Konstytucji wszelkie ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych praw i wolności mogą być ustanowione jedynie, jeżeli są one niezbędne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa, porządku publicznego, ochrony środowiska, zdrowia, moralności publicznej albo wolności i praw innych osób. Trzeba jednak pamiętać, że w
konstytucja stanowi, iż ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. Ograniczenie prawa musi być zawsze proporcjonalne, co oznacza, że niezbędne jest porównanie dobra chronionego i poświęconego, a harmonizowanie kolidujących interesów musi być oparte na pewnych założeniach aksjologicznych.
W rozumieniu art. 47 Konstytucji pojęcia prywatności obejmuje stałe elementy związane z tym pojęciem. Zalicza się do nich: prawo do wytyczania sfery odosobnienia wolnej od nieuzasadnionej ingerencji władzy publicznej, zewnętrznej ciekawości i wścibstwa i innego rodzaju ingerencji, prawo do bycia pozostawionym w samotności oraz autonomię informacyjną jednostki. Praktycznie we wszystkich porządkach prawnych za sferę prywatną uważa się przestrzeń domową. Bezprawność takiego działania można uchylić tylko wtedy, gdy następuje w wykonaniu uprawnień wynikających z ustawy.
Na podstawie art. 24 k.c. przyjmuje się, że ochrony może żądać ten, czyje dobro zostało zagrożone cudzym działaniem, a także ten, czyje dobro zostało naruszone.
Poza porządkiem krajowym, ochrona życia prywatnego, znajduje się pod ochroną Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, konkretnie artykułu 8. Zgodnie z ustępem 1, każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji. Europejski Trybunał Praw Człowieka w swoim szerokim orzecznictwie rozszerzająco interpretuje powyższe pojęcia. Interpretacja Trybunału wykracza poza ich zwykłe znaczenie w poszczególnych systemach krajowych.
‘Życie prywatne’ jest pojęciem szerszym niż prywatność. Tak jak prywatność odnosi się głównie do prawa do zachowania poufności, ‘życie prywatne’ według interpretacji Trybunału odnosi się między innymi do tożsamości, orientacji seksualnej, tożsamości płciowej, ochrony danych osobowych, wolności od hałasów i emisji gazów oraz wolności od molestowania.
Dodatkowo do zakresu życia rodzinnego i prywatnego, Trybunał definiuje pojęcie ‘domu’, gdzie osoba wnioskująca o ochronę musi wykazać dostateczne i nieprzerwany związek z miejscem, w którym przebywa. Aczkolwiek, nie ma obowiązku faktycznego zajmowania tego miejsca przez cały okres. Może być ona zajmowane czasowo, np. biuro czy nawet zajmowany nielegalnie lub z naruszeniem lokalnych przepisów prawa przestrzennego lokal. Artykuł 8 w tym przypadku gwarantuje spokojne zamieszkiwanie w domu, bez ingerencji osób nieuprawnionych oraz w sposób wolny od zagrożeń jak hałas bądź zanieczyszczanie powietrza.
Ostatnią kategorią, do której w swoim orzecznictwie odnosi się Trybunał jest ‘korespondencja’. To pojęcie też jest szeroko interpretowane. Odnosi się nie tylko do korespondencji listownej (głównie listów wysyłanych przez więźniów), ale także rozmowy telefoniczne, wiadomości tekstowe oraz e-maili.
W zakres ochrony życia prywatnego wchodzą zarówno obowiązki negatywne jak i pozytywne. Obowiązek negatywny oznacza zakaz arbitralnego ingerowania w te prawa. Z kolei obowiązek pozytywny może dotyczyć przyjęcia odpowiednich środków prawnych w celu poszanowania życia prywatnego. Mogą one dotyczyć zarówno relacji Państwa z jednostką jak i relacji między jednostkami.
Ustęp 2 artykułu 8 mówi o zakazie ingerencji w
życie prywatne, chyba, że jest to zgodne z ustawą i jest konieczne w społeczeństwie demokratycznym, aby osiągnąć uprawniony cel. Uprawnionymi celami są (I) bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, (II) zapobieżenie zakłóceniom porządku lub przestępstwu, (III) ochrona zdrowia i moralności oraz (IV) ochrona dobrego imienia i praw innych osób. Za każdym razem, kiedy dochodzi do ingerencji należy dokonać oceny zadając sobie trzy pytania (I) czy jest ona zgodna z prawem?, (II) czy zmierza ona do osiągnięcia legitymowanego celu? oraz (III) czy jest on niezbędna w demokratycznym społeczeństwie, aby osiągnąć ten cel, tj. czy nie jest nadmierna, arbitralna lub niesprawiedliwa.
W związku w tym ochrona życia prywatnego jest kategorią szeroką. Zdefiniowaną przez orzecznictwo sądów polskich jak i Europejski Trybunał Praw Człowieka. Jednostka, jeżeli nie uzyska ochrony swojego życia prywatnego na wszystkich szczeblach polskiego sądownictwa, może wnieść skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Jednocześnie polskie sądy muszą, jako że Polska jest sygnatariuszem Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, respektować wyroki Europejskiego Trybunału w danej sprawie oraz wydawać wyroki zgodne z artykułem 47 Konstytucji.
Tagi: konstytucja, prawa człowieka, życie prywatne
Opinie naszych zadowolonych Klientów
