Nieważność postępowania
29.10.2012
Przepis art. 379 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1965, Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) zawiera expressis verbis wymienione przesłanki, które powodują nieważność postępowania.
Po pierwsze, nieważność postępowania zachodzi wówczas, gdy droga sądowa była niedopuszczalna. Droga sądowa to kompetencja sądów powszechnych do rozpoznawania spraw cywilnych.
Po drugie, nieważność postępowania ma miejsce wówczas, gdy strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany.
Nie powinno być uznane za nieważne postępowanie sądowe, jeżeli kapitałowa spółka handlowa będąca stroną w tym postępowaniu jest przez cały czas jego trwania aż do wydania prawomocnego wyroku reprezentowana przez zarząd, wpisany do rejestru przedsiębiorców w KRS, a domniemanie prawdziwości wynikające z treści rejestru nie było ani podważane ani nie zostało wzruszone (Postanowienie SN z dnia 23 marca 2010 r., II UZ 2/10).
Nieważność postępowania, o której mowa w art. 379 pkt 2 k.p.c., odnosi się do przypadków rozpoznania sprawy mimo braku przesłanek procesowych (lub istnienia tzw. przeszkód procesowych), w których pozew podlega odrzuceniu stosownie do art. 199 k.p.c. (Wyrok SN z dnia 16 czerwca 2009 r., I PK 226/08).
Po trzecie, nieważność postępowania zachodzi wówczas, gdy o to samo roszczenie między tymi samymi stronami toczy się sprawa wcześniej wszczęta albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona.
Zarzut nieważności postępowania ze względu na przyczynę określoną w art. 379 pkt 3 k.p.c. w związku z art. 366 k.p.c., powoduje, że wniosek skargi kasacyjnej nie może poprzestawać na uchyleniu wyroku Sądu Okręgowego, gdyż i postępowanie przed Sądem Rejonowym jest w takiej sytuacji niedopuszczalne. Wszak uprzednie osądzenie sprawy stanowi bezwzględną negatywną przesłankę procesu powodującą odrzucenie pozwu (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.). Przy takiej nieważności postępowania
sąd Najwyższy orzeka na podstawie art. 39819 k.p.c., czyli uchyla wydane w sprawie wyroki i odrzuca pozew (Wyrok SN z dnia 17 lipca 2008 r., II PK 359/07).
Po czwarte, nieważność postępowania ma miejsce wówczas, gdy skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy.
Jeżeli wydanie wyroku i jego ogłoszenie następuje w innym dniu niż określony w delegacji sędziego do sądu okręgowego, skład sądu orzekającego jest sprzeczny z przepisami i powoduje nieważność postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.) (Postanowienie SN z dnia 9 grudnia 2010 r., IV CSK 193/10).
Nie zachodzi nieważność postępowania, gdy
sąd w składzie właściwym ponownie przeprowadził dowód uprzednio przeprowadzony w składzie niewłaściwym (art. 379 pkt 4 k.p.c.) (Uchwała SN z dnia 9 czerwca 2010 r., III PZP 1/10).
Po piąte, nieważność postępowania zachodzi wówczas, gdy strona została pozbawiona możności obrony swych praw.
Podstawa prawna wyroku, która różni się od wskazywanej przez strony, nie uzasadnia nieważności postępowania.
sąd drugiej instancji może dokonać nawet odmiennych ustaleń (art. 382 k.p.c.) i rozstrzygnąć w oparciu o inną podstawę materialną, co wcale nie znaczy, że wówczas strona zostaje pozbawiona możności obrony swych praw. Taka zmiana nie może być ujmowana jako naruszenie przepisów postępowania wypływające na wynik sprawy (art. 3983 § 1 pkt 2 k.p.c.), skoro sądowi drugiej instancji przysługuje suwerenne prawo do własnych ustaleń i rozstrzygnięcia sprawy (Wyrok SN z dnia 12 maja 2011 r., II PK 277/10).
Niewzięcie przez zainteresowanego udziału w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania (Uchwała SN z dnia 20 kwietnia 2010 r., III CZP 112/09).
Pozbawienie strony możliwości obrony przysługujących jej praw prowadzące do nieważności postępowania polega na odjęciu jej w postępowaniu sądowym, wbrew jej woli, całkowitej możności podejmowania, albo świadomego zaniechania czynności procesowych zmierzających do ochrony jej sfery prawnej. Nie można stwierdzić nieważności postępowania, gdy strona podjęła czynności w procesie, a doznawała tylko utrudnień w popieraniu dochodzonych roszczeń lub w obronie przed żądaniami strony przeciwnej (Wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2010 r., II PK 291/09).
Po szóste, nieważność postępowania ma miejsce wówczas, gdy
sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której
sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu.
Należy podkreślić, iż
sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji. W granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.
Tagi: sąd
Opinie naszych zadowolonych Klientów
