Pozbawienie praw publicznych
11.12.2011
W art. 39 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r., Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) ustawodawca zawarł przewidziane w polskim prawie karnym środki karne. Jednym z nich jest pozbawienie praw publicznych.
Pozbawienie praw publicznych nie jest karą, lecz środkiem karnym.
Zgodnie z art. 40 § 1 k.k. pozbawienie praw publicznych obejmuje utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego, utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego, jak również utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego. Pozbawienie praw publicznych obejmuje ponadto utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utratę zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw. Orzeczenie tego środka karnego związane jest, więc ze znacznym ograniczeniem możliwości brania udziału w życiu publicznym przez skazanego. Warto zaznaczyć, że utrata orderów, odznaczeń i tytułów honorowych dotyczy tylko tych nadawanych przez władze państwowe lub instytucje publiczne natomiast nie odnosi się do nadawanych przez podmioty prywatne czy stowarzyszenia. Pozbawienie praw publicznych nie powoduje także utraty tytułów naukowych czy kwalifikacji zawodowych.
Przez pozbawienie praw publicznych traci się np. Order Virtuti Militari czy tytuł honorowego obywatela miasta, natomiast nie powoduje ono utraty tytułu naukowego doktora.
Warto zauważyć, że w stosunku do żołnierzy środek karny podobny do środka karnego pozbawienia praw publicznych przewidziano w art. 327 § 1 k.k. Dotyczy on jednak tylko pozbawienia stopnia wojskowego.
W wypadku orzeczenia względem żołnierza kary dodatkowej pozbawienia praw publicznych bezprzedmiotowe jest orzeczenie na podstawie art. 296 k.k. kary dodatkowej degradacji, gdyż kara pozbawienia praw publicznych obejmuje - w myśl art. 39 k.k. - m. in. utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowca, a więc powoduje takie same skutki jak kara degradacji (por. art. 296 § 1 k.k.) (Wyrok SN z dnia 8 lipca 1983 r., RW 548/83).
Należy przyjąć, że orzeczenie środka karnego pozbawienia praw publicznych jest możliwe, przy spełnieniu pozostałych przewidzianych prawem przesłanek, nawet wobec osoby, która nie może jeszcze w pełni korzystać z tych praw.
Okoliczność, że sprawca, wobec którego orzeczenie kary dodatkowej pozbawienia praw publicznych jest obligatoryjne (np. na podstawie art. 40 § 1 pkt 3 k.k.), nie ukończył w chwili wyrokowania lat 18 i w związku z tym nie ma niektórych praw określonych w art. 39 k.k., sama przez się nie stoi na przeszkodzie wymierzeniu mu tej kary dodatkowej z tego względu, że orzeczona w stosunku do niego kara pozbawienia wolności rozciąga się na okres, w którym uzyska on te prawa (Wyrok SN z dnia 10 kwietnia 1982 r., RW 205/82).
Sąd może orzec pozbawienie praw publicznych tylko w razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie. Za motywację zasługującą na szczególne potępienie należy uznać np. chęć poniżenia kogoś lub udręczenia lub znęcania się nad inną osobą.
Orzeczenie na podstawie art. 40 § 2 k.k. środka karnego w postaci pozbawienia praw publicznych wobec sprawcy zabójstwa, któremu wymierzono karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat, dopuszczalne jest tylko w wypadku ustalenia w wyroku, że popełnił on przypisany czyn w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie i przyjęcia w związku z tym kwalifikacji prawnej czynu z art. 148 § 2 pkt. 3 k.k. (Wyrok SN z dnia 15 maja 2000 r., V KKN 88/00).
Orzecznictwo Sądu Najwyższego odrzuca także możliwość orzeczenia pozbawienia praw publicznych wobec sprawcy przestępstwa nieumyślnego. Wynika to z faktu, iż ciężko w tym przypadku mówić o motywacji zasługującej na szczególne potępienie.
W razie skazania sprawcy za nieumyślne przestępstwo, a więc także określone w art. 354 § 2 k.k., orzeczenie środka karnego w postaci pozbawienia praw publicznych na podstawie art. 40 § 2 k.k., nie jest możliwe (Wyrok SN z dnia 9 maja 2000 r., WA 13/00).
Tagi: prawa publiczne, prawo karne
Opinie naszych zadowolonych Klientów
