Zasady procesowe w postępowaniu cywilnym
09.12.2011
Na podstawie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1965 r., Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) wyróżnić można następujące zasady procesowe:
- zasada równości (równouprawnienia) stron i uczestników postępowania;
- zasada dyspozycyjności;
- zasada kontradyktoryjności;
- zasada swobodnej oceny dowodów;
- zasada formalizmu procesowego;
- zasada koncentracji materiału procesowego;
- zasada kierownictwa sędziowskiego;
- zasada bezpośredniości;
- zasada ustności.
Zasada równości (równouprawnienia) stron i uczestników postępowania
Zasada równouprawnienia stron i uczestników postępowania ma swoje źródło w art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.), zgodnie z którym wszyscy są równi wobec prawa i mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.
Zasada równości stron i uczestników postępowania wyraża się w przyznaniu tym podmiotom w równym stopniu uprawnienia do korzystania z przewidzianych przez prawo środków.
Przykładowo wskazać można uprawnienie do wniesienia odpowiedzi na pozew, które przysługuje pozwanemu, prawo zgłaszania żądań i wniosków oraz przedstawiania dowodów na ich poparcie, które przysługuje powodowi i pozwanemu.
Zasada dyspozycyjności
Zgodnie z zasadą dyspozycyjności stronom lub uczestnikom postępowania przysługuje prawo rozporządzania przedmiotem postępowania i środkami procesowymi.
Zasada dyspozycyjności przejawia się przede wszystkim w możności rozporządzania przez uprawnionego żądaniem ochrony prawnej.
Wyróżnia się dyspozycyjność formalną i materialną. Pierwsza z nich dotyczy prawa korzystania ze środków procesowych określonych w k.p.c. oraz uprawnień procesowych. Natomiast dyspozycyjność materialna wiąże się z czynnościami dyspozytywnymi, za pomocą których strony rozporządzają swoimi prawami materialnymi.
Zasada kontradyktoryjności
Zasada kontradyktoryjności oznacza, że materiał procesowy (materiał faktyczny i dowodowy) gromadzony jest przez strony procesowe.
Zasada kontradyktoryjności jest w ścisły sposób związana z ciężarami procesowymi. Ciężary procesowe to powinności, które spoczywają na stronie. Niepodporządkowanie się tym ciężarom nie podlega sankcjom. Powoduje jedynie utratę korzyści, którą dana strona mogłaby uzyskać z określonego działania.
Na stronach spoczywa zarówno ciężar twierdzenia (onus proferendi), jak i ciężar udowodnienia (onus probandi).
Zasada swobodnej oceny dowodów
Zasada swobodnej oceny dowodów odnosi się wyłącznie do postępowania dowodowego.
Ważne: Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału (art. 233 § 1 k.p.c.).
Z przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wyraźnie wynika, że ocena dokonywana przez sąd nie może być dowolna. Sąd musi dokonać oceny w oparciu o wytyczne wskazane w tym przepisie.
Sąd odwoławczy ma nie tylko uprawnienie, ale obowiązek rozważenia na nowo całego zabranego w sprawie materiału oraz jego własnej oceny, przy uwzględnieniu zasad wynikających z art. 233 § 1 k.p.c. (Wyrok SN z dnia 11 kwietnia 2006 r., I PK 169/05).
Ustawodawca wprowadził jednak ograniczenia zasady swobodnej oceny dowodów. Wynikają one z uregulowań, które dotyczą mocy wiążącej prawomocnego wyroku karnego skazującego, dowodów z dokumentu, domniemań prawnych.
Zasada formalizmu procesowego
Zgodnie z zasadą formalizmu procesowego czynności zarówno sądu, jak i stron i uczestników postępowania powinny być dokonywane w określonym czasie, miejscu i formie.
W związku z powyższym niedopuszczalna jest całkowita dowolność w dokonywaniu czynności w postępowaniu cywilnym.
Zasada formalizmu procesowego odnosi się do procesu, postępowania nieprocesowego, postępowania zabezpieczającego, postępowania egzekucyjnego, a nawet do postępowania przed sądem polubownym.
Zasada koncentracji materiału procesowego
Celem zasady koncentracji materiału dowodowego jest przeciwdziałanie przewlekłości postępowania.
Zasada koncentracji materiału procesowego ma swoje źródło w Konstytucji RP. Zgodnie z art. 45 ust. 1 polskiej ustawy zasadniczej każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Rozwinięcie tej zasady znajduje się w art. 6 k.p.c., który stanowi, iż sąd powinien przeciwdziałać przewlekaniu postępowania i dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszym posiedzeniu, jeżeli jest to możliwe bez szkody dla wyjaśnienia sprawy.
W doktrynie wskazuje się na istnienie dwóch systemów, które prowadzą do koncentracji materiału procesowego. Pierwszym z nich jest system prekluzji. Zgodnie z nim na stronach spoczywa obowiązek wskazania wszelkich znanych im faktów i dowodów pod rygorem utraty prawa do ich późniejszego przytoczenia. Natomiast drugim ze wskazanych systemów jest system władzy dyskrecjonalnej sędziego. System ten daje sądowi uprawnienie do decydowania o tym, czy dopuścić spóźnione fakty i dowody, które nie zostały przytoczone przez stronę od razu.
W kodeksie postępowania cywilnego mamy do czynienia z oba systemami koncentracji materiału procesowego, z tym, że przeważa system dyskrecjonalnej władzy sędziego.
Zasada kierownictwa sędziowskiego
Zasada kierownictwa sędziowskiego określa porządek zgodnie, z którym powinno toczyć się postępowanie.
Wyróżnia się kierownictwo:
- formalne – dotyczy strony formalnej postępowania; jego celem jest zapewnienie prawidłowego biegu postępowania, np. zarządzenie odbycia posiedzenia przy drzwiach zamkniętych (art. 153 § 1 k.p.c.);
- materialne – dotyczy przedmiotu postępowania oraz rozstrzygnięcia sprawy, np. zarządzenie oddzielnej rozprawy (art. 218 k.p.c.).
Zasada bezpośredniości
Wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku (art. 323 k.p.c.).
W razie ogłoszenia wyroku przez sędziego, który nie brał udziału w jego wydaniu, zachodzi nieważność postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.) (Uchwała SN z dnia 22 lutego 2007 r., III CZP 160/06)
W postępowaniu nieprocesowym w mniejszym stopniu realizowana jest zasada bezpośredniości, ponieważ sąd przeprowadza rozprawę tylko wyjątkowo.
Zasada ustności
Zasada ustności wskazuje na formę, w jakiej powinny być dokonywane czynności procesowe w postępowaniu cywilnym.
Zasada ustności pełni doniosłą rolę na rozprawie. Natomiast nie obowiązuje ona na posiedzeniach niejawnych.
Maryna
Komunikacja i współpraca z kancelarią zostawiły bardzo pozytywne emocje. Wszyscy pracownicy bardzo mili i pomocni. Poziom profesjonalności bardzo wysoki . Myślałam, że moja sprawa nie jest do załatwienia, ale SIĘ UDAŁO! Otrzymałam kartę na 3 lata w trzy miesiące. Bardzo się cieszę , że trafiłam na kancelarię LexVin, doświadczonego prawnika Pana Dariusza Kostyry. Jestem bardzo wdzięczna i serdecznie polecam najlepszą kancelarię w Warszawie.
Mikołaj
Jestem mile zaskoczony jakością, fachowością i krótkim czasem prowadzenia sprawy choć do tej pory współpracowałem z wieloma kancelariami i prawnikami.
Andrzej
Szczerze polecam ta kancelarie dobry kontakt, szybka odpowiedz i pełen profesjonalizm. W sądzie poszło tak jak mówił Pan Dariusz. Dziękuje.
Piotr
Cieszy mnie niezmiernie, że w tak trudnych czasach wyzysku, manipulacji i cwaniactwa jest tak profesjonalna możliwość obrony. Dziękuję panie Darku !
Darek
Jestem bardzo mile zaskoczony profesjonalnością i szybkością odpowiedzi. Poleciłem serwis znajomym, bo warto!
Michał
Bardzo fachowa i szybka pomoc, a wszystko w dobrej cenie. Jestem pełen uznania i wdzięczności dla Kancelarii LexVin za profesjonalną realizację usługi.
Karolina
Bardzo dziękuję za zajęcie się moją sprawą oraz szybkie wysłanie mi sprzeciwu. Z pewnością polecę Państwa usługi.
Joanna
Pomoc prawną otrzymałam błyskawicznie i profesjonalnie.Świetna,merytoryczna i miła obsługa. Serdecznie dziękuję.
Aneta
Bardzo dziękuję za profesjonalne i szybkie napisanie sprzeciwu. Polecam pomoc prawną Kancelarii LexVin każdemu, kto szuka profesjonalnej pomocy prawnej.
