Kontratyp zwyczaju
23.11.2011
W pewnych sytuacjach pomimo tego, że na pierwszy rzut oka dany czyn wyczerpuje znamiona przestępstwa to zachodzą okoliczności wyłączające jego przestępność. Niektórymi z tego typu okoliczności są takie, które wyłączają bezprawność czynu. Należą do nich tzw. kontratypy.
Jednym z kontratypów, który nie jest wymieniony w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r., Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) jest
zwyczaj. Wyłączenie przestępności czynu w związku ze zwyczajem dopuszcza natomiast doktryna i orzecznictwo. Należy zaznaczyć, że o zwyczaju wyłączającym odpowiedzialność karną można mówić tylko, jeżeli mieści się on w pewnych społecznie akceptowanych i określonych ramach.
Pierwszym tego typu przykładem może być
zwyczaj wręczania prezentów. W myśl art. 228 § 1 k.k. kto w związku z pełnieniem funkcji publicznej, przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Wręczenie lekarzowi butelki alkoholu za pozytywne orzeczenie w sprawie o przyznanie renty.
Natomiast nie zawsze wręczenie korzyści majątkowej takiej osobie będzie łapówką.
Ciężko mówić o łapówce, gdy lekarz otrzyma pudełko czekoladek w podziękowaniu za udaną operację.
Podobnie zgodnie z art. 229 § 1 k.k. kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Natomiast nie zawsze przepis ten znajdzie zastosowanie.
Osoba z przykładu pierwszego, która wręcza taki prezent lekarzowi w tych okolicznościach nie wręcza łapówki tylko prezent.
Jeżeli chodzi o
zwyczaj dawania prezentów to warto rozważyć go jeszcze w stosunku do nauczycieli akademickich. W pewnych sytuacjach pełnią oni funkcje publiczne, w szczególności w zakresie zaliczania egzaminów.
Zachowanie nauczyciela akademickiego, związane z wykonywaniem przez niego obowiązków o jakich mowa w art. 99 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385 ze zm.), stanowi realizację jednego z konstytucyjnych zadań państwa (art. 70 ust. 1 Konstytucji RP) i spełnia kryterium pełnienia funkcji publicznej (Postanowienie SN z dnia 25 czerwca 2004 r., V KK 74/04).
W powołanym wyżej orzeczeniu nauczyciel akademicki uczynił sobie stałe źródło utrzymania z przyjmowania korzyści majątkowych w zamian za pozytywne zaliczanie egzaminów. Należy uznać, że zachowanie takie wyczerpuje znamiona przestępstwa określonego w art. 228 § 1 k.k. Jednak nie zawsze nauczyciel akademicki przyjmujący od studenta korzyść majątkową będzie popełniał przestępstwo.
Przyjęcie przez nauczyciela akademickiego kwiatów po obronie pracy magisterskiej nie będzie stanowiło przestępstwa.
Należy zaznaczyć, iż żeby można było mówić o zwyczaju wyłączającym odpowiedzialność karną, tak w podanych wyżej przypadkach, jak i w każdym innym, spełnione muszą być pewne przesłanki. Po pierwsze wręczenie prezentu nie może nastąpić na żądanie obdarowanego. W szczególności nie może on uzależniać wykonania czynności urzędowej od jego otrzymania. Po wtóre prezent nie powinien być obiecany przed wykonaniem czynności, a jego wręczenie powinno nastąpić po jej dokonaniu. Na koniec należy wskazać, iż prezent taki nie może przekraczać pewnych akceptowanych społecznie norm tzn. jego wartość nie może być duża.
Kolejny przykład zwyczaju wyłączającego odpowiedzialność karną można oprzeć na przepisie art. 217 § 1 k.k., zgodnie z którym kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. W pewnych sytuacjach podobne zachowanie może stanowić naruszenie nietykalności cielesnej lub nie stanowić takiego naruszenia. Przykładem może być tutaj
zwyczaj lanego poniedziałku (tzw. śmingus – dyngus). który polega na polewaniu wodą w pierwszy dzień Świąt Wielkanocnych.
Polanie koleżanki wodą w lany poniedziałek nie będzie stanowiło naruszenia nietykalności cielesnej na podstawie art. 217 § 1 k.k.
Natomiast podobne zachowanie w innym dniu może stanowić przestępstwo określone w art. 217 § 1 k.k.
Oblanie obcej osoby wiadrem wody.
Warto zauważyć, iż w związku z faktem, że
zwyczaj lanego poniedziałku coraz bardziej zamiera, a często staje się okazją do chuligańskich zachowań jest on inaczej pojmowany w literaturze. Coraz częściej wskazuje się na to, ze o zwyczaju tym w kontekście kontratypu możemy mówić tylko wówczas, jeżeli odbywa się on w kręgu znanych sobie osób, stanowi rodzaj zabawy oraz istnieje zgoda uczestników na branie w nim udziału.
Tagi: zwyczaj, korupcja
Opinie naszych zadowolonych Klientów
