Kontratypy wyłączające naruszenie dóbr osobistych przez prasę
26.10.2011
Okoliczności wyłączające naruszenie dóbr osobistych przez prasę są następujące:
Kontratyp zgody dysponenta dobra
Zgoda dysponenta dobra wyłącza bezprawność zagrożenia lub naruszenia dobra osobistego. Należy jednak podkreślić, iż do wywołania takiego skutku przez zgodę niezbędne jest poczynienie następujących zastrzeżeń:
- w niektórych przypadkach z samego sposobu skonstruowania dobra osobistego wynika, że może być ono naruszone jedynie w razie podejmowania działań bez zgody dysponenta dobra (np. nietykalność mieszkania, wizerunek, tajemnica korespondencji, prywatność);
- zgoda uprawnionego nie w każdym przypadku skutkuje wyłączeniem bezprawności naruszenia dobra osobistego; wynika to z przyjęcia założenia, iż nie wszystkimi dobrami uprawniony może w sposób swobodny rozporządzać;
- w zakres terminu „zgoda dysponenta dobra” rozumianego sensu largo wchodzi także tzw. działanie na własne ryzyko; wyznaczenie granic jest w tym przypadku bardzo trudne.
Dobro osobiste będące przedmiotem zgody musi być ściśle określone. Niedopuszczalna jest zgoda o charakterze ogólnym. Ponadto może ona dotyczyć jedynie dobra, którym osoba jej udzielająca może swobodnie dysponować. Zaznaczyć należy także, że aby zgoda wywołała określone skutki prawne musi być udzielona przed zagrożeniem lub naruszeniem dobra. Udzielenie zgody nie powoduje wygaśnięcia prawa do dobra osobistego będącego jej przedmiotem.
Należy podkreślić, że co do zasady zgoda może być wyrażona w dowolnej formie (ustnie, pisemnie lub per facta concludentia, w sposób wyraźny, jak i dorozumiany). Istotne jest jednak to, żeby zgoda była niewątpliwa. Ponadto zgoda może być odwołana przez uprawnionego.
Działanie w ramach porządku prawnego
Do niekwestionowanych okoliczności wyłączających bezprawność naruszenia dóbr osobistych należy podejmowanie działań w ramach przepisów prawnych. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego „działanie w ramach obowiązującego porządku prawnego nie jest bezprawne, jeśli prowadzi do naruszenia dóbr osobistych lub ich zagrożenia, ale następuje w ramach tego porządku” (wyrok z 20.02.1996 r., I CRN 250/95). Omawiany kontratyp naruszenia dóbr osobistych obejmuje te wszystkie przypadki, w których przepisy prawa przyzwalają na ingerencję w sferę cudzych dóbr osobistych. Ponadto w jego zakres wchodzą naruszenia cudzych dóbr na skutek wykonywania własnych praw podmiotowych przez naruszyciela.
Okoliczność wyłączająca naruszenie dóbr osobistych w postaci działania w ramach porządku prawnego obejmuje bardzo wiele przypadków. Niemożliwe jest wymienienie wszystkich z nich. Dla przykładu można wskazać następujące przepisy:
art. 14 ust. 6 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24 z późn. zm.) zezwala na publikowanie informacji oraz danych dotyczących prywatnej sfery życia danej osoby, jeżeli „wiąże się to bezpośrednio z działalnością publiczną tej osoby;
- art. 41 pr. pras. zezwalający na publikowanie „zgodnych z prawdą i rzetelnych” sprawozdań m.in. z posiedzeń Sejmu, a także krytyki, satyry i karykatury;
- art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. Nr 24 poz. 83 z późn. zm.) określający przypadki ograniczenia prawa do wizerunku;
- art. 219 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) dopuszczający naruszenie nietykalności mieszkania w związku z przeszukaniem.
Nadużycie prawa podmiotowego (art. 5 k.c.)
Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) „nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”. Na tle tego przepisu występuje problem, jak traktować wzajemność naruszeń dóbr osobistych.
Działanie w obronie uzasadnionego interesu
Uznanie działania w obronie uzasadnionego interesu za okoliczność wyłączającą bezprawność naruszenia dóbr osobistych poprzedzone było licznymi sporami w doktrynie. Spory te zostały zakończone przez Sąd Najwyższy, który w jednym ze swoich wyroków wyraźnie podkreślił, iż zarówno orzecznictwo, jak i nauka przyjmują, że bezprawność pogwałcenia dobra osobistego jest wyłączona w sytuacji, gdy działanie naruszające te dobro podjęte było w celu „obrony dobra osobistego o wielkiej doniosłości społecznej” (wyrok SN z 5.05.1978 r., IV CR 82/78).
Kontratyp ten opiera się na założeniu, iż ingerencja w dobro osobiste może doprowadzić do konfliktu pomiędzy różnymi interesami, które chronione są przez przepisy prawa. Trzeba jednak zaznaczyć, że nie została wypracowana żadna uniwersalna hierarchia interesów, która pozwala w przypadku takiej kolizji rozstrzygnąć a priori nadrzędność jednego z nich nad drugim. Dlatego też w każdej sprawie należy ustalić, któremu z nich przyznać wyższość, biorąc pod uwagę okoliczności konkretnego przypadku.
Działanie w obronie uzasadnionego interesu nie zawsze stanowić będzie okoliczność wyłączającą bezprawność naruszenia dóbr osobistych. Reguła ta została wypracowana w doktrynie ze względu na ochronę przed niebezpiecznymi skutkami przyjęcia takiego automatyzmu, który mógłby doprowadzić do niewłaściwej ochrony dóbr osobistych. Dlatego też przyjęto, iż uznanie tego działania za kontratyp naruszenia dóbr osobistych uzależnione jest od wyników przeprowadzonej w każdym konkretnym przypadku dokładnej analizy wszelkich okoliczności, a także starannego wyważenia interesów.
Komunikacja i współpraca z kancelarią zostawiły bardzo pozytywne emocje. Wszyscy pracownicy bardzo mili i pomocni. Poziom profesjonalności bardzo wysoki . Myślałam, że moja sprawa nie jest do załatwienia, ale SIĘ UDAŁO! Otrzymałam kartę na 3 lata w trzy miesiące. Bardzo się cieszę , że trafiłam na kancelarię LexVin, doświadczonego prawnika Pana Dariusza Kostyry. Jestem bardzo wdzięczna i serdecznie polecam najlepszą kancelarię w Warszawie.
Jestem mile zaskoczony jakością, fachowością i krótkim czasem prowadzenia sprawy choć do tej pory współpracowałem z wieloma kancelariami i prawnikami.
Szczerze polecam ta kancelarie dobry kontakt, szybka odpowiedz i pełen profesjonalizm. W sądzie poszło tak jak mówił Pan Dariusz. Dziękuje.
Cieszy mnie niezmiernie, że w tak trudnych czasach wyzysku, manipulacji i cwaniactwa jest tak profesjonalna możliwość obrony. Dziękuję panie Darku !
Jestem bardzo mile zaskoczony profesjonalnością i szybkością odpowiedzi. Poleciłem serwis znajomym, bo warto!
Bardzo fachowa i szybka pomoc, a wszystko w dobrej cenie. Jestem pełen uznania i wdzięczności dla Kancelarii LexVin za profesjonalną realizację usługi.
Bardzo dziękuję za zajęcie się moją sprawą oraz szybkie wysłanie mi sprzeciwu. Z pewnością polecę Państwa usługi.
Pomoc prawną otrzymałam błyskawicznie i profesjonalnie.Świetna,merytoryczna i miła obsługa. Serdecznie dziękuję.
Bardzo dziękuję za profesjonalne i szybkie napisanie sprzeciwu. Polecam pomoc prawną Kancelarii LexVin każdemu, kto szuka profesjonalnej pomocy prawnej.
