Umowne ustroje majątkowe małżeńskie

Autor:
Witold Walkowski Ekspert LexVin
Aplikant Radcowski

Masz problem?
Zadaj mi pytanie

Zgodnie z ustawą z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964, Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) na podstawie umowy majątkowej (tzw. intercyzy) małżonkowie mogą wprowadzić zmiany do ustroju wspólności ustawowej w postaci:

1. rozszerzenia wspólności ustawowej;
2. ograniczenia wspólności ustawowej;
3. ustanowienia ustroju rozdzielności majątkowej;
4. ustanowienia ustroju rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobku.

Małżonkowie mogą ustanowić umową majątkową jedynie jeden z ustrojów wyżej wskazanych. Nie jest dopuszczalne ustanowienie przez małżonków innego ustroju majątkowego lub połączenie kilku tych ustrojów w jeden.

Umowa majątkowa zawarta przed zawarciem małżeństwa ma charakter wyłącznie organizacyjny. Wywołuje skutek dopiero z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. Natomiast zawarcie umowy w trakcie małżeństwa skutkuje zmianą dotychczas występującego między małżonkami ustroju majątkowego.

Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana. W razie jej rozwiązania w czasie trwania małżeństwa, powstaje między małżonkami wspólność ustawowa, chyba że strony postanowiły inaczej.

Małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie, a także rodzaj były tym osobom wiadome.

Do ustanowienia umową wspólności majątkowej stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności ustawowej z zachowaniem przepisów odrębnie regulujących tą kwestię.

Ustawodawca ustanowił ograniczenia przedmiotowe umowy rozszerzającej wspólność. Artykuł 49 § 1 k.r. i o. stanowi, iż nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na:

1. przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny;
2. prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
3. prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
4. wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
5. niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.

Jeżeli chodzi natomiast o uprawnienia wierzyciela w przypadku rozszerzenia wspólności to expressis verbis wskazano, iż jeżeli wierzytelność powstała przed rozszerzeniem wspólności, wierzyciel, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków, może żądać zaspokojenia także z tych przedmiotów majątkowych, które należałyby do majątku osobistego dłużnika, gdyby wspólność majątkowa nie została rozszerzona (art. 50 k.r. i o.).

W przypadku, gdy wspólność ustanie, udziały małżonków w majątku wspólnym są równe, chyba że umowa majątkowa małżeńska stanowi inaczej.

W ustroju rozdzielności majątkowej każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem.

Do rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków stosuje się przepisy o rozdzielności majątkowej z zachowaniem przepisów regulujących odrębnie ten ustrój majątkowych.

Ustawodawca określił także sposób obliczania dorobku. Przy jego obliczaniu nie uwzględnia się następujących przedmiotów majątkowych:

1. nabytych przed zawarciem umowy majątkowej;
2. nabytych przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3. praw niezbywalnych, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, np. dożywocie, użytkowanie, prawo do alimentów;
4. przedmiotów uzyskanych z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
5. wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
6. praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy;

Natomiast doliczeniu podlega wartość:

1. darowizn dokonanych przez jednego z małżonków, z wyłączeniem jednak darowizn na rzecz wspólnych zstępnych małżonków oraz drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych na rzecz innych osób;
2. usług świadczonych osobiście przez jednego z małżonków na rzecz majątku drugiego małżonka;
3. nakładów i wydatków na majątek jednego małżonka z majątku drugiego małżonka.

Istotnym jest także zastrzeżenie, iż dorobek oblicza się według stanu majątku z chwili ustania rozdzielności majątkowej i według cen z chwili rozliczenia.

Z ważnych powodów jednak każdy z małżonków może żądać zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków. W razie braku porozumienia między stronami co do sposobu lub wysokości wyrównania, rozstrzyga w tym przedmiocie sąd.

Natomiast spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z żądaniem zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków tylko wtedy, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód, a także jeżeli wystąpił o orzeczenie separacji. 

Zostaw swój komentarz
Imię: Email: Treść: Adres e-mail nie zostanie opublikowany