Zachówek po rodzicach
07.06.2012
W niniejszej sprawie w chwili obecnej zarówno Pana postępowanie jest niezgodne z obowiązującymi przepisami dotyczącymi zachowku, jak również żądania zgłaszane przez brata nie mają żadnych podstaw prawnych.
Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek).
Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.
Uprawnienie do zachówku oparte jest na istnieniu bliskiej więzi rodzinnej między spadkodawcą a uprawnionym. Dlatego ustawa zakreśla krąg uprawnionych podmiotów stosunkowo wąsko. Zgodnie z art. 991 § 1 są to jedynie zstępni, małżonek oraz
rodzice spadkodawcy. Powstanie uprawnienia do zachowku jest przy tym uzależnione od tego, aby w konkretnym stanie faktycznym osoby te były powołane do spadku z ustawy. Oznacza to, że w sytuacji gdy spadkodawca pozostawił małżonka i dwoje dzieci, tylko te podmioty nabędą prawo do zachowku.
Warunkiem koniecznym więc aby w ogóle Pana brat mógł rozważać czy roszczenie o zapłatę zachowku jest zasadne jest śmierć spadkodawców. Dopiero od tego zdarzenie w terminie 5 lat może on wystąpić z roszczeniem o zapłatę zachowku.
Jako zasadę ustawa przyjmuje, że wysokość należnego uprawnionemu zachowku odpowiada połowie wartości udziału, który przypadałby mu przy dziedziczeniu ustawowym. Odstępstwo od tej zasady przewidziane zostało dla małoletnich zstępnych oraz dla osób trwale niezdolnych do pracy. Te kategorie uprawnionych są traktowane w sposób uprzywilejowany i ich zachówek wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który otrzymaliby przy dziedziczeniu ustawowym.
Art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego nie wskazuje, w jakiej chwili ma istnieć niezdolność do pracy lub małoletniość uprawnionego z tytułu zachowku. Biorąc jednak pod uwagę fakt, że roszczenie o
zachowek powstaje w chwili otwarcia spadku, ta chwila powinna też decydować o wysokości zachowku - jedna druga czy dwie trzecie (por. orzeczenie SN z 19 listopada 1948 r., Wa C 219/48, PiP 1949, nr 11, s. 126). Przyjęcie jakiejkolwiek innej chwili (orzekania o obowiązku zapłaty, wystąpienia z żądaniem zapłaty) stwarzałoby niebezpieczeństwo przypadkowości i dowolności (tak J. Pietrzykowski, w: Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 1972, s. 1909). Ponadto bez wskazań ustawy w tym zakresie trudno byłoby dokonywać wyboru innego momentu niż chwila otwarcia spadku, która decyduje w zasadzie o kręgu podmiotów uprawnionych do zachowku.
Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku.
W chwili obecnej więc nie można nawet obliczyć wysokości przyszłego roszczenia o zapłatę zachowku gdyż jest ono uzależnione od zdarzeń przyszłych tj. wartości nieruchomości w chwili śmierci każdego z darczyńców, stanu zdrowia brata na chwilę śmierci rodziców.
W omawianej sprawie pozostaje Panu ewentualne zawarcie ugody z bratem, iż otrzyma on kwotę X po notarialnym zrzeczeniu się dziedziczenia i prawa do zachowku po rodzicach. Zgodnie z art. 1047 Kodeksu cywilnego Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w tytule niniejszym umowa o spadek po osobie żyjącej jest nieważna.
Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej.
Jeżeli natomiast nie dojdzie Pan do porozumienia z bratem w mojej ocenie powinien się Pan domagać zwrotu wpłaconych na jego konto należności na podstawie art. 405 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z brzmieniem powołanego przepisu kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.
Tagi: zachowek, zachówek, rodzice, darowizna
Opinie naszych zadowolonych Klientów
